Файл: SO2 sо3 Алматы, 2020.docx

отын құрамындағы күкiрт мөлшерiнен тәуелді болады.

Қатты отын (бурыл, тас көмiрлер, антрациттiк үгiндi, жанғыш тақтас және торф) құрамында күкіртті келесі пішіндерде ұстай алады: колчедан Fe₂S және пирит FeS₂ түрiнде, отынның органикалық бөлiгiндегі молекулалардың құрамында және минералды бөлiктегі сульфат түрінде.

Жанудың нәтижесiнде күкiрттiң қосылыстары күкiрт оксидтеріне түрленедi, және де 99% шамасында SO₂ күкiрттiң қос тотығын құрайды.

Шығатын жеріне байланысты көмiрлердiң күкiрттiлiгi 0,3-6 %, жанатын тақтатастың күкірттілігі 1,4-1,7 % , торфтың күкірттілігі 0,1 % құрайды.

Қазанда сынаптың, фтордың және хлордың қосылулары, газ тәрiздi күйде болады. Қатты отындарды күл құрамында калий, уран, барийдың радиоактивтi изотоптары қатыса алады. Бұл шығарулар ЖЭС ауданында радиациялық жағдайларға iс жүзiнде әсер етпейдi, бiр жағынан олардың жалпы саны, қуаттылығы бірдей АЭС-ке радиоактивтi ауа тозаңының шығаруларынан артуы мүмкiн.

Сұйық отыннан жылуэнергетикада мазут, тақтатас майы, дизельдi және жанғыш отын қолданылады.

Мазут күлiнің құрамына ванадий пентаоксиді V₂O₅ , сонымен бiрге Ni₂O₃, Al₂O₃, Fe₂O₃, SiO₂, MgO және т.б. кiредi. Мазуттың күлдiлiгi 0,3 % аспайды.

Сұйық отында пиритті күкiрт болмайды. Мазутта күкiрт көбінесе органикалық байланыстар элементарлы күкiрт және күкiртсутек түрінде кездеседі (оның құрамы алынған мұнайдың күкірттілігінен тәуелді болады).

Оттық мазуттар оның құрамындағы күкірт мөлшеріне байланысты аз күкiрттi, күкiрттi, көп күкiрттiге жіктеледі. Дизельді отынның күкiрттiлiгi - 0,5% дейін. Жанғыш

---

отында күкiрт 1,1 %-ке дейiн. Тақтатас майында күкiрт 1

%-дан аспайды.

Ең «таза» органикалық отын ретінде газ тәріздес отын жатады, өйткенi оның толық жануы кезінде азот тотықтары NO пайда болады.

Қатты отынды жағу кезінде ластану 1 деп қабылданады, бұл кезде газды жағу кезінде 0,2, ал мазуттан – 0,6 деп қабылданады.

Жылулық шығарулар электрстанциясының өзінен отынды тұтыну кезінде, сонымен қоса электр және жылу энергиясының тұтынушысынан пайда болады. КЭС үшін жылулық энергияның 2/3 бөлігі циркуляциялық сумен қоршаған ортаға кетеді, ал 1/3 бөлігі жылулық және электр энергиясын тұтынушысына бөлінеді. ЖЭО үшiн жылулық шығарулардың 1/3 бөлігін станция құрайды, ал жылулық энегрияның 2/3 бөлігі жылулық және электроэнергиясын

тұтынушысына беріледі.

Есептеулер көрсеткендей, жылубөлінулер электрстанциясында жанатын отын есебінен сияқты, отынды басқа да тұтынушылардан сияқты жылу мөлшеріне қатысты планетаның күн радиациясынан алынатын әлі аз болып келеді. Күн энергиясынан алатын жылушығарулар 0,02 % құрайды, ал барлық

көздерден атмосфераның температурасын 0,01^оС жоғарылауын бередi. Қорыта келгенде, планетаның қызу қаупі көмiрқышқылының қостотығы СО₂ атмосфераға түскенде, жылулық шығаруларға қарағанда едәуір жоғары болады, дегенмен бұл екі фактор бір бағытта әрекет етеді.

Қалалардың басқа факторлармен жылумен қамтамасыз етуі облыспен салыстырғанда қаладағы температураны 1-2^оС жоғарылатады, бірақ оның қаупі жоқ.

2. 1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   24

---

Жылу электр станцияларының түтін газдарындағы күкірт оксидтерінің қасиеттері

Күкірт оксиді - бұл күкірт және оттегіден тұратын қарапайым заттардыңқосындысы. Өзара бір-бірімен S валенттілігімен көрсетілген дәрежесімен ерекшеленетін,күкірт оксидтерінің үш түрі бар: SO (монооксиді бар, күкірт монототығы), SO₂ (күкірт диоксиді немесе күкіртті газ) SO₃ (үшоксиді немесе күкіртті ангидрид). Барлық аталған күкірт оксидтерінің түрлері химиялық және физикалық сипаттамалары ұқсас келеді [6].

Күкірт – химиялық элементтердің басты топтптамасының VI бөлігінде (немесе заманауи нысандағы ХЭПЖ-ның 15 тобында) және Д. И. Менделеевтің(ХЭПЖ)химиялық элементтердің периодикалық жүйесінің үшінші периодында орналасқан. Күкірт атомы құрамында сыртқы энергетикалық деңгейінде 2 жұпталмаған электрон және екі бөлінбеген электрондық жұптардан тұрады. Демек, атом күкірт құра алады 2 байланыс бойынша айырбас механизмі және оттегі. Демек, күкірт атомы оттегі сияқты алмасу механизмімен 2 байланыс түзе алады. Алайда, оның оттегінен айырмашылығы, бос 3d орбитальға байланысты күкірт атомы қозған энергетикалық күйіне түсе алады.Сонымен, қосылыстардағы күкірттің максималды валенттілігі – VI-ке тең (оттегінен айырмашылығы). Сонымен қатар, күкірт IV- валенттілікпен сипатталады. Күкірт атомының тотығу жағдайы -2 ден +4 дейін. Тотығу сипаттамалары –2, 0, +4, +6. Кәдімгі күкірт қосылыстары 1-кестеде келтірілген.
1 кесте. Валенттілігіне байланысты күкірт қоспалары

Тотығу күйі	Типтік қосылыстар
+6	Күкірт оксиді (VI) SO3 Күкірт қышқылы H2SO4 СульфиттерMeSO4
	Галоген	ангидридтерSО2Cl2
+4	Күкірт	оксиді (IV) SO2
	Күкірт қышқылы H2SO3
	СульфиттерMeSO3ГидросульфиттерMeHSO3ГалогенангидридтерSOCl2
-2	КүкіртсутегіH2S Металл сульфидттеріMeS

---

Қалыпты жағдайда күкірттің химиялық белсенділігі төмен: қыздырылған кезде күкірт белсенді болады және тотықтырғыш немесе тотықсыздандырғыш болуы мүмкін.

1. 
   Күкірт тотықтырғыштың (периодтық жүйеде төменгі және сол жақта орналасқан элементтермен әрекеттесу кезінде) және тотықсыздандырғыштың (жоғарыда және оң жақта орналасқан элементтерімен) қасиеттерін көрсетеді. Сондықтан күкірт металдармен және металл емес заттармен әрекеттеседі.
   
   1. 
      Күкірт жанған кезде, ауадакүкірт оксиді(IV) пайда болады.
      

S O₂  SO₂ (1)

2. 
   Күкірт, галогендермен әрекеттескенде (йодтан басқа), күкірт галогенидтері түзіледі.
   

---

H₂S күкіртті сутек–бұл күкірт пен сутегінің екілік қоспасы болып табылад және олар ұшпа сутегі қосылыстарына жатады. Су ерітіндісінде күкіртсутегі әлсіз қышқылдық қасиетке ие. Ол сульфидтер мен гидросульфидтер түзе отырып, күшті негіздермен әрекеттеседі.

H₂S күкіртті сутек - «-2» тең тотығу күйіндегі күкірттің әсерінен өте күшті тотықсыздандырғыш. Ерітіндіде оттегі жетіспегенде H₂S бос күкіртке дейін тотығады (ерітінді бұлтты болады).

---