Отбасы төрбиесінде бала құқығын қорғау
Кәмелетке толмағандардың ата-ана қамқорлығынан айырылуы келесідей жағдайларда орын алады: ата-ана өлімі, ата-анадан ата-ана құқығын айыру, ата-ана құқығынан айыруынсыз ата-анадан баланы алу, ата-ананың ұзақ уақыт ауруы (анықтамамен бекітілген), сот ата-ана өлімін мойындаған жағдайда, психикалық ауруына байланысты ата-ана қабілетсіз деген сот шешімі, сот ата-ананы із-түссіз жоғалған деп мойындағанда, ата-ана жазасын өтеу кезінде, баланы ересек адамның карауынсыз ұзақ уақытқа тастап кету кезінде.

Қамқорлыққа алу баланың толық тәрбиеленуі үшін кызығушылығы мен құқын қорғауға беріледі.

Асырап алу - 14 жасқа дейінгі кәмелетке толмаған балаларды қамқорлыққа алатын отбасына тапсыру деп түсіндіріледі.

Қамқорлыққа алу түсінігіне 14-18 жасқа дейінгі жасөспірімдерді қамқорлыққа алатын жанұя тәрбиесіне беру кіреді.

Қамқорлыққа алушы мен асырап алушыларды білім беру басқармасы таңдайды. Сонымен катар баланың көзқарасы, асырап алушының адамгершілігі мен баска да қасиеттері, баламен қарым-қатынасы, міндеттерді орындауға деген қабілеті бағаланады.

Қамқорлыққа алуға (асырап aлy) керек құжаттар:

- қамкорлыққа алу туралы кандидаттың арызы;

- кәмелетке толмаған баланын ата-ана камқорлығынан айырылғаны туралы куәлігі (ата-ана өлімі туралы куәлік, ата-ана құқығын айыру туралы анықтама т.б.);

- кәмелетке толмаған баланың өмір жағдайы туралы акт. Оны әлеуметтік педагог толтырады. Құжат білім беру баскармасында болады да, ал көшірмесі әлеуметтік педагогта қалады.

Өмір жағдайы туралы актімен төмендегідей мәліметтер болуы керек: ’

- баланыі денсаулығы туралы қорытынды;

- егер бала өз көзқарасын білдіре алатын жаста (10 жас және одан да жоғары) болса, оның көзқарасын міндетті түрде ескеру;

- ата-ана өлімінен кейінгі мүлік туралы мәлімет (кімге калдырғаны туралы және оны сақтауға алған тұлғаның қолы).

Бұл мәліметті әлеуметтік педагог құрады:

- баланың тууы туралы куәлігі;

- кандидаттың мекенжайы, тұрғын үй аумағы, жанұя құрамы туралы анықтама;

- баланың қоныстануына кері ықпал жасайтын кандидат жанұясындағы ауру белгілерінің болмауы туралы қорытынды.

Асырап алуға дені сау немесе ауру балалар тапсырылады.

Егер бала ауыратын болса, алдын ала кандидатты ақпараттандыру қажет. Ал кандидат өз кезегінде арызда келісімін білдіруі керек. Әкімшілік арқылы (қалалық, аудандық) асырап алу немесе қамқорлыққа алу бекітіледі.

---

Асырап алу шаралары төмендегідей жургізіледі: мекенжайы бойынша мекемеге асырап алуға ата-ана болу мүмкіндігі туралы өтінішін білдіріп арыз жазады. Арызда:

- мекенжайы бар туралы құжат;

- неке қию туралы куәлік көшірмесі;

- емдеу-профилактикалық мекемеден кандидаттың денсаулығы туралы медициналық анықтама.

Білім беру басқармасы мен әлеуметтік педагогтің көмегі арқылы кәмілетке толмаған баланың тұрмыстық жағдайы туралы бақылау жасалады. Әлеуметтік педагог, балабақша, мектеп, бастапқы кәсіби мекемелер арқылы білім беру басқармасы баланың тәрбиесі, өмір жағдайы, денсаулығы, оқуы, кәмелеттік жасқа жеткенге дейінгі мүлігін сақтау туралы бақылау жылына екі рет мына құжаттар арқылы толықтырылып отырады:

- өмір жағдайы туралы бақылау акті:

- ата-ана өлімі жағдайына байланысты алимент, зейнетақының төленуі,

- оқудағы үлгерімі, денсаулығы туралы анықтама.

Әлеуметтік педагог баланың өміріне қауіп төнген жағдайда асырап алушыдан баланы алу қажет. Ол жергілікті өзін-өзі басқару актісіне байланысты орындалады.

Мүліктік құқығын әлеуметтік-педагогикалық тұрғыдан қорғау түсінігіне: мүлігін сақтауды қамтамасыз ету, мұрагерлігін корғау, уақытында зейнетақы мен жәрдемакының теленуі, заң бойынша қамтамасыз ететін тұлғадан алимент алу кіреді.

Баланың ата-ана мүлігіне, ата-ана баланың мүлігіне құқығы жок, сондықтан бірге тұрып жатқанда ғана, тек өзара келісім арқылы мүлікті қолдана алады. Кәмелетке толмаған бала ата-ана келісімінсіз өзіндік жалақысын, стипендиясын, интеллектуалды іс-әрекет нәтижесінде пайда болған өнерін, әдебиетін, авторлық құқығын қамтамасыз етуге құқылы.

18 жасқа дейінгі балалар мүлікті мұрагерлік мазмұнынан тәуелсіз екі немесе үш бөлігін ала алады.

Алиментті ата-анадан алу мүмкіндігі тумаса, еңбекке жарамды аға-апасы төлейді. Ал, егер төлеуші мүлдем жоқ болса, онда мемлекет 50 пайыздық жәрдемақысын төлей алады.

Балаларға мүгедектік зейнетақы, ал қамқор жасаушыдан айырылған болса зейнетақы, 18 жасқа дейінгі мүгедек балаларға арнайы әлеуметтік зейнетақы, балалық шақтан болған мүгедек балаларға да зейнетақы беріледі.

Кәмелеттік жасқа толмағандардың мүліктік құқығын қорғау бойынша әлеуметтік педагог қызмет бағыттары:

-Ақпараттандыру, ата-ана мен кәмелетке толмаған балалардың құқықтық сауаттылығын жоғарылату. Жеке сабақ, әңгімелесу, оқу іс-әрекеттік, ойындық, имитациялық бағдарламалар ретінде ұйымдастырылады. Бұл әлеуметтік педагог және арнайы шақырылған мамандар арқылы орындалады.

---

ОТБАСЫНДА БАЛА ТӘРБИЕЛЕУДЕ КЕЗДЕСЕТІН ҚАТЕЛІКТЕР
Жиі кездесетін 7 қателік

1-ші қателік. Баланың теріс іс –әрекеттерінен шаршап, күдер үзу

Егер сен менің тілімді алмайтын болсаң, мен сені бұдан былай жақсы көрмеймін.

Ата-анасы: мамаң сені бұдан былай жақсы көрмейді,керегі жоқ маған сен сияқты баланың деп қаттырақ айту шығар?

Маман: бұл біріншіден қорқыту, екіншіден өтірік айту болып саналады. Жек көремін деп ешкім баласын шынынд да жек көріп кетпейді. Бала мұны жақсы біледі. Ашудан туған жалған сөз. Ал алданып қалған бала сізге деген сенімін жоғалтады. Сенуден қалады. Одан да,сенің іс-әрекетің мен теріс қылықтарың маған ұнамаса да мен сені жақсы көремін деген дұрыс болар.

2-ші қателік. Немқұралылық

Ата-ана. Ашу шақырып,бір нәрсені дәлелдеудің керегі не, бәрібір өз дегенінен қайтпайды, не қылам жүйкемді тоздырып. Өз мәселесін өзі шешсін.

Маман: Еш уақытта да балаңыздың көзінше бейқам отырмағаныңыз дұрыс. Кейбір ата-аналар баласының теріс қылықтарына саған бәрібір болса, маған да бәрібір деп ерегісіп,елемей отыра береді. Мұны байқаған бала өзінің жаман әдеттерінен арылмайды,тіпті еркінсіп кетуі мүмкін. Балаңыздың көзінше сізге бәрібір екендігін көрсеткенше, онымен бір уақыт достасып көріңіз. Мысалы, сенің істеп жүргенің маған мүлде ұнамайды, бірақ менің саған көмектескім келеді, мен сені жақсы көремін, кеңес беруге әзірмін, қолұшымды беремін деп көзіне тура қарап айтыңыз.

3-ші қателік.Тым қатал болу

Сен мен не айтам, соның бәрін орындауға тиіссің, өйткені мен сенің ата-анаңбыз.Бала әрдайым үлкендерді сыйлап, айтқандарына құлақ асуы тиіс, бұл тәрбие принципі. Кейде бұлай болмай қалып жатады.

Маман: Бала әрқашан өзінің не істегенін, неге істегенін, не үшін істегенін дұрыс түсінбеуі мүмкін.Белгілі бір принциптерге сүйеніп, өте қатал тәрбие берсеңіз, одан балаңыздың ызасын тудыруыңыз мүмкін. Сіздің қабағыңыздан қорқып бала сіз болған жерде бәрін ойдағыдай істеп, сіз жоқ жерде бәрібір болатыны осыдан. Қорқатын адамын сыйлап, өзгені көрмеу осыдан шығады. Баламен жеке әңгімелесу қажет.

4-ші қателік. Шектен тыс еркелету

---

Бұл істі өзім тындырмасам, баламның бұған шамасы жетпейді

Ата-ана. Біз баламыз үшін бәріне дайынбыз. Бала бар жақсыны көріп, барлық тәттіні жеу керек. Баланың көңілінен шығып, тілегін тілеп, орындап отырғанға не жетсін. Біз оны сәтсіздік пен кедергілерден алып шыға білуіміз қажет.

Маман: Былай қарағанда дұрыс секілді, бірақ баланы тым ерке етіп өсіруге болмайды. Ата-ана баласының жолындағы тастарды алып тастағанмен, бала одан өзін бақытты санамайды. Керісінше ол өзін әлсіз, қорғансыз сезінеді. Керісінше осыны өзің істеп көрші, болмай жатса мен саған қуана көмектесемін дегеніңіз орынды болады.

5-ші қателік. Бала тәрбиесіне уақыттың зәрулігі

Өкінішке орай, саған қарайтын уақытым жоқ.Көптеген ата-аналардың жұмыстан қолы тимей жатады, тисе қасында болуға тырысады. Бала ата-анасының ойнауға, сабақ оқуға уақыты жоқ екенін түсіне білу тиіс.

Маман: Баланы өмірге әкелген соң оған уақыт бөлу қажет. Бала уақытым жоқ деген сөзді естігеннен кейін, басқа адамдардан мейірім, жылу іздей бастайды. Жоқ дегенде 30 минут уақыт бөліңіз.

6-ші қателік.Бала тәрбиесін материалдық жағдаймен түсіндіру

Неғұрлым ақша көп болса, соғұрлым баланың тәрбиесі де жақсы болады.

Ата-ана: біздің ақшамыз жоқ,қолымыз қысқа, сондықтан да баланы еркелетіп,керек нәрсесін алып бере алмадық, бір сөзбен айтқанда біз жақсы ата-ана бола алмадық, ақшамыз болмады дейді.

Маман: Махаббатты ақшаға сатып ала алмайсың. Бұл шындық. Өз баласының қатардан қалып қоймауы үшін ата-ана қолдан келгеннің бәрін жасайды. Бірақ сіз балаңыздың тілегін орындай алмадым деп қам жемеңіз. Расында махаббат ата-ананың аялы алақаны, мейірімі мен жылуы емес пе? Адам бойынан табылатын асыл қасиеттер ақшаның құнынан да артық екенін ұмытпаңыз. Ақша баланы бақытты ете алмайды. Баланы бақытты етені ананың теңдесін махаббаты.
7-ші қателік.Сіздің көңіл-күйіңіз.

Менің көңіл күйім жоқ, текке мазалама деу

Әрине сыртқы факторлардың әсерінен туған сәтсіздіктер, отбасымен көңілді отыруға мүмкіндік бермейтіні рас. Көптеген ата-аналар жеке басының қамын ойлап. Бала шағасына қарай алмай, кейін бәрін алып беремін деп уәде етеді.

Маман: Отбасындағы жағдайлар тек көңіл күйге байланысты болса, сіз алдын ала балаңызға түсіндіріп қойыңыз: менің көңіл күйім болмағанда бәрін істеуге болады деп жүрме, әр қадамыңды байқап басып жүр. Жарай ма, деп ескертіп қойғаныңыз жөн болар.

---

Күйбің тіршіліктің жетегінде жүріп, жиі еленбей жататын қателіктерден арылғанда ғана, сіздің шаңырығыңызға бақыт құсы ұялап, отбасыңызда береке бірлік орнайды дегім келеді.

Ата-ана бала тәрбиесін жүргізуші, ықпал етуші болып табылады, педагогикалық процесте тәрбиені ұйымдастырушы деп айта алмаймыз. Ата-ананың міндеті ұстаздармен тығыз қатынаста болып, солардың ақыл-кеңесін тыңдап, балаға тиянақты білім,жақсы тәрбие беруге өз үлестерін қосу, тікелей ат салысу. Отбасы қоғамның негізі, әрбір отбасы қоғам мүшелері., қоғам мүшелері дұрыс тәрбиеленсе, ол қоғам мықты болады. Себебі бала үшін отбасы ең жақын орта.Бала отбасынан жағымды өнегелерді үйренеді. Ата тегін біліп, ата баба мұраларынан сусындайды.Бала өмірін және іс-әрекетін ұйымдастыруда негізгі жағдайдың бірі -ұтымды тәртіп құру.Тәртіп өмір шарты, еңбек пен демалыстың кезектесіп өтуі, талаптарды орындау, жақсы әдеттерді қалыптастыру. Тәртіп баланы жинақылыққа, тілалғыштыққа, дәлдікке,мұқияттылыққа, үйретеді, денсаулығын нығайтады, еңбек қабілетін жақсартады.Отбасының ең негізгі шарттары: еңбек, демалыс, ойын, сабаққа дайындалу, тамақтану, ұйқы т.б. дұрыс алмасып отыруы қажет. Осылар дұрыс ұйымдастырылса, күн тәртібінде бала дағдыға, дағды әдетке айналады, ал әдет келешекте бала қажетін қанағаттандырады.

Отбасында бала тәрбиесіне әсер ететін факторлар:

1. 
   отбасының этникалық құрамы: толық, толық емес, бір бала, көп балалы, бір ұлттық, көп ұлттық.
   
2. 
   Тіршілік әрекетіне байланысты: білім дәрежесі, еңбектенуі, кәсібі, бюджеті, тұрған жері, әл-ауқаты;
   
3. 
   Мәдени мүмкіндігі: кітапханасы, күн тәртібі, теледидар, музыкамен шұғылдану, спорт;
   
4. 
   Ішкі отбасылық қатынастар: әке, шеше, ата, әже, аға, іні, тусытардың татулығы;
   
5. 
   Қоғамға көзқарасы
   
6. 
   Отбасының тәрбиелік мүмкіндігі: отбасында тәрбиеде қолданылатын әдістер, ата-ананың басқа да мүшелердің педагогикалық мәдени дәрежесі;
   

Осы айтылған 6 факторлар отбасындағы тәрбиені ұтымды жүргізе алады.

Отбасының қызметі:

1. 
   Ұрпақ әкелу, адамзат ұрпағын әрі қарай жалғастыру;
   
2. 
   Қажетті шаруашылықпен айналысу
   
3. 
   Бала тәрбиесі
   
4. 
   Ағайын-туыстар, қоршаған ортамен қарым –қатынас
   

Осы қызметтерді атқару барысында отбасы ата-ананың абырой, беделінің орны ерекше.

Отбасында бала тәрбиесі біркелкі болмайды, көп жағдайда отбасылық тәрбиенің сәтсіздігі ата-аналардың педагогикалық көзқарастарының қауқарсыздығынан болады.

---

Смотрите также файлы

• В абсолютном выражении.doc

• Дополнительные материалы к занятию 1 самооценка навыков психодемия только для личного использования! Данный текст является собственностью лаборатории консультативной психологии и психотерапии..docx

• Программа среднего профессионального образования 40. 02. 01 Право и организация социального обеспечения Дисциплина Основы экологического права Практическое задание 1.doc

• Лабораторная работа настройка подключения к сети Fast Ethernet Студент Фокин Ф. Д. Группа тсо305Б20 Москва 2022 Общие настройки.docx

• Протокол 1 от 13. 07. 2022 года Утвержден приказом 601од от 13. 07. 2022 г. Директор моу сош 10.doc