Макаренконың : Ата-аналар үшін еңбегінде (1937ж)

1) Отбасында болатын өктемдік баланы өзін-өзі билеушілігінен айырады, бала ынжық болады.Ата-ана баланың әр қадамын бақылайды, бала сенімсіз, ішкі жай күйі төмен болады;

2) Баланы еркелетушілік, бетімен жіберушілік ата-ананың кешірімділігі, ата-ананы баланың құлына айналдырады;

3) Ата-ананың бала тәрбиесіндегі алауыздығы, баланы екіжүзділікке тәрбиелейді;

4) Баланы жора-жолдастан, қоршаған ортадан аулақ ұстау, баланы өмірге бейімсіз етеді;

5) Немқұралылық бала күмәнді ортаға түсіп кетіп, жаман жолға баруы мүмкін.

Отбасы параметрлерін зерттеу алгоритімі

1. Отбасы құрамын анықтау:

• 
  құрамы толық, толық емес, бір балалы, көп балалы, ата-анасы ажырасқан отбасылар;
  
• 
  тұрмысы мен тұратын үй жағдайы, қаражатпен қамтамасыз етілуі; отбасының тәрбиелік ықпалы: күшті, тұрақсыз, нашар, теріс.
  

2. Отбасындағы қарым-қатынас сипаты:

• 
  отбасы мүшелерінің қарым-қатынасы үйлесімді, тіл табысатын, тұрақсыз, сырт көзге дұрыс көрінгенімен де қайшылыққа толы, моральдық қыры төмен;
  
• 
  отбасы мен бала арасындағы қатынас - көз жұмушылық, қамқорлық таныту, тең қатынас құру, тұйық қатынас құру, немқұрайды қатынас орнату, балаға шеттен тыс өбектеу, өз жауапершілігіне жүктелген қатынас, өз еркіне берілу, бақылаусыз қалдыру;
  
• 
  баланың отбасындағы ұстанымы (педагогикалық тұрғыдан дұрыс, отбасы мүшелері тегіс баланың жеке басын жоғары қояды, екі адамның арасындағы дау-жанжал арқылы баланы өз жағына тарту, өз бетімен жүруі, оған ешкім назар аудармауы, беделді отбасы мүшесінен қорқу, өзіне сенімсіз, ата-анасымен ашық сөйлескісі келмейді.
  

3. Отбасындағы баланың өзін-өзі сезінуі :

«Мен отбасына керекпін, олар мені жақсы көреді, мен де оларды жақсы көремін».

«Мен отбасына керекпін, олар мені жақсы көреді, мен үшін өмір сүреді».

«Мен керекпін, бірақ мені ешкім жақсы көрмейді, ал мен олармен барлық жан-тәнніммен жақындасқым келеді».

«Мен оларға керек емеспін, олар мені жақсы көрмейді, сондықтан мені де мазаламаңдар».

Алдыңғы екеуі, баланың дамуы үшін өте маңызды.

4. Баланың ата-анасына қатынасы:

отбасылық қарым-қатынас маңызды; ата-аналары беделді; балаға немқұрайды қарайды; баланың көңілінде үлкен күйзеліс бар; отбасы мүшесінің біреуіне жақын болғысы келеді.

Ата-аналар мен жасөспірімдердің арасындағы қайшылықтарды жеңу үшін ата-аналармен педагогикалық жұмыстар жүргізудің маңызы зор. Ол жұмыс бірнеше кезеңдерден тұрады.

---

Ата-аналарға педагогикалық тәрбие беру кезеңдері:

Диагностикалық – отбасында шешілмеген күрделі мәселелерді, ата-ананың құндылық бағдарын және мәдени деңгейін анықтау.

Консультация жүргізу – мектепте ата-аналардың түрлі сұрақтарына жауап беру түрлерін ұйымдастыру.

Ата-аналардың тілегі бойынша белгілі бір оқыту формалары мен әдістерін ұйымдастыру.

Мониторинг кезеңі, ата-аналардың тілегінің қаншалықты жүзеге асқанын, жүргізілген педагогикалық жұмыстардың ата-анаға пайда келтіргенін бақылау және жетілдіру.

1. Отбасын әлеуметтік-педагогикалық тұрғыдан ағарту кезеңі.

- ата-ананың баламен қарым-қатынасын реттеу үшін оларды балалармен бірге үйірмелік, спорттық т.б. жұмыстарға қамту.

- ата-ананың баламен қарым-қатынасын дамыту үшін баламен отбасында мәдени қарым-қатынас орнату жайлы әңгіме өткізу;

- ата-ана мен балалардың бірімен-бірінің сыйластығын арттыру мәдениетін қалыптастыру.

2. Бала, ата-ана және мектептің өзара құқықтық әрекеттестігі:

- бала мен үлкендердің өз құқықтарын білуін қамтамасыз ету;

- «Мектеп өмірінің кодексін» жасап, оны талқылауға ата-аналарды кеңінен араластыру.

Осы бағдарламаны жүргізу үшін сынып жетекшісі ата-аналармен түрлі сабақ формаларын: әңгіме, дәріс, іскерлік ойындар өткізеді. Мектепте педагогтар арасынан өз бастамаларымен арнайы топ құрып, бұл жұмысты қызықты етіп өткізуге болады. Алдыңғы қатарлы тәжірибені талдау барысында, оны жетілдіріп, барлық педагогтардың ортақ тәжірибесіне айналдырған абзал.

Отбасында ата-аналар мен бала арасындағы қайшылықтарды болдырмау мақсатында мектеп пен отбасындағы қарым-қатынас пен ынтымақтастықты арттыру көзделеді. Ата-аналармен педагогикалық сабақ жүргізу барысында олармен ынтымақтастықты арттыру үшін сауалнама жүргізіп, алдағы жұмыстардың бағытын анықтауға болады.

3.Ата-аналар жиналысын өткізутақырыптары:

1.«Сіздің балаңыздың туған күні»;

2. «Біз айтатын өнегелі сөздер»;

3.«Біз балаларды туған елін сүюге үйретеміз бе?»,

4.«Осы заманға адамның өміріндегі күрделі және өткір мәселелер»;

5.«Қазіргі заман адамдарының өмірлік құндылықтары»,

6.«Өмірдің адамгершілік заңы»;

7.«Адам - өз өмірі жайлы»;

8.«Экологиялық зардаптар» және т.б.

4. Отбасын түрлі ұйымдар мен арнайы мамандармен байланыстыру.

• 
  үкімет құрылымдарымен байланыстыру: денсаулық сақтау, халықты әлеуметтік қорғау, еңбекке орналастыру орталығы, спорт және мәдениет комитеті, тәртіп бұзушылықтың алдын алу бөлімі, кәмелетке толмаған балалар инспекциясы;
  
• 
  отбасына көмектесетін орындар: қиын балаларды қалпына келтіру орталықтары, балалар үйі, баспана үйі, психологиялық-медициналық қызмет, отбасымен жұмыс атқаратын орталық, наркологиялық, психоневрологиялық диспансер, т.б.;
  
• 
  басқа саланың мамандарымен кездестіру: дәрігер, қосымша білім беру жүйесінің педагогтары, т.б.
  

---

5. Түрлі отбасылармен әлеуметтік-педагогикалық жұмыс: ата-ананың қарауынсыз қалған балаларды анықтау; олардың тұрмыс жағдайын және тәрбиесіне назар аудару; оларды тәрбиеге алған адамдарға көмек көрсету шараларын қарастыру; олардың құқын қорғау; құқықтарымен таныстыру;

6. Көп балалы отбасылар: мектеп тарапынан бала тәрбиесіне және материалдық көмек беруге көмектесу, отбасындағы бос уақытты өткізуге кеңес беру, еңбекке баулу, құқықтарымен таныстыру;

7.Толық емес отбасылар: қосымша көмек алу жағдайын қарастыру, психологиялық-педагогикалық консультация ұйымдастыру, тәртіп бұзудың алдын алу, тәрбиеге практикалық жағынан көмек беру, заңмен қаруландыру.

8. Күрделі отбасылармен жұмыс: отбасы мәселелерінің дамуын зерттеу, оларға психологиялық және педагогикалық көмек көрсету, құқықтық заңдармен таныстыру.

---

АТА-АНАҒА КЕҢЕС

• 
  Балаңызға ешқашан ол басқалардай емес деген кемсітушілік аяушылық танытпаңыз.
  
• 
  Балаңызға өзіңіздің махаббатыңыз бен көңіліңізді бөліңіз, бірақ басқа да отбасы мүшелері бар екенін ұмыспаңыз, оларға да Сіздің жылылығыңыз қажет.
  
• 
  Балаңыздың жағымды жақтарын сақтауда ештеңеге қарамаңыз.
  
• 
  Үй тұрмысында әр отбасы мүшесі өзінің жеке өмірін «құрбан» санамайтындай ұйымдастырыңыз.
  
• 
  Балаға міндет пен келелі мәселені шешуге тосқауыл қоймай, барлық шаруаны баламен бірігіп шешіңіз.
  
• 
  Балаға өз бетімен іс-әрекетке шешім қабылдай беруге мүмкіндік беріңіз.
  
• 
  Өзіңіздің сыртқы келбетіңіз бен тәртібіңізді қадағалаңыз.
  
• 
  Балаңыз Сізді мақтан тұтатындай болсын.
  
• 
  Балаңыздың кейбір талабы шектен тыс деп есептесеңіз, одан бас тартудан қорықпаңыз.
  
• 
  Теледидар мен радио Сіздің орныңызды баса алмайды, сондықтан баламен өзіңіздің әңгімелескеніңіз жөн.
  
• 
  Баланың өз қатар-құрбысымен араласуына шек қоймаңыз.
  
• 
  Педагог, психолог кеңестеріне жиі көңіл бөліңіз.
  
• 
  Педагогикалық әдебиеттермен қоса көркем әдебиеттерді де жиі оқыңыз.
  
• 
  Балалы жанұялармен көбірек араласып, тәжірибе алмасыңыз.
  
• 
  Балаңыздың есейіп, жанұялы болатынын да есте сақтап, оларды болашақ жанұялық өмірге дайындап, әңгімелесіңіз.
  

9-тарау.ӘЛЕУМЕТТІК ФОБИЯСЫ БАР БІЛІМ АЛУШЫЛАРМЕН ЖҰМЫС
«Өткен ғасырларда үрей физикалық қауіп төнген жағдайда ғана пайда болатын... қазір қауіп әлеуметтік және тұлғааралық деп сипатталады».

Т.Е. Дауд
Фобия дегеніміз не?«Фобия» сөзі көне грек мифологиясындағы қорқыныш құдайы Фобостың (Phobos) атымен байланысты. Ежелгі гректер жаудың бойында үрей тудыру үшін Фобостың бейнесін бетперделері мен қалқандарына бейнелеген. Фобия – бейрационалды, белгілі бір дене, құбылысқа байланысты тұрақты және негізсіз үрей, қауіп, қорқыныш.Фобия нысаны туралы ойлар мен оның алып келетін салдарлары тұлға бойындағы қолайсыз сезімдер, үрейдің пайда болуына алып келеді, жеке тұлғалар бұл сезімдердің, қорқыныш нысандарының зияны жоқтығын түсінсе де, қауіптің алдын-алу үшін ықтималды, әрі дұрыс шешімнен қашу деп санайды.

Әлеуметтік фобия.Жауапты күн, маңызды емтихан, көптен күткен кездесу, мәртебесі жоғары тұлғамен сұхбаттасу, көпшілік алдында сөз сөйлеу және т.б. жаңа және маңызды жағдай кезіндегі қобалжу мен үрей кез-келген адамға таныс сезім.

Өз алдына, үрей барлық ресурстарды іске қосып, жағымды функцияларды атқарады – жауапкершілігін арттырады, кездесулерге алдын-ала дайындалуға ықпал етеді.Дегенменен, шамадан тыс үрей қажет ресурстарды іске қосудың орнына оларды тежейді, әлеуметтік белсенділікті баяулатады және жағымсыз сезімдер пайда болады.

---

Қатты үрей кезінде қорғаныш механизмдері іске қосылып субъект әлеуметтік жағдаяттардан қашады.

Әлеуметтік жағдаяттардан қашуға алып келетін үрей, қорқу – әлеуметтік фобия деп аталады.Әлеуметтік фобия (социофобия) қоғам алдындағы қорқыныш деп аударылады.

Әлеуметтік қорқыныш формалары алуан: бағалаудан қорқу, сұрақ қоюдан қорқу, авторитетті адамдардан қорқу, «жоқ» деп айтудан қорқу, танысудан қорқу, қателік жасаудан қорқу және т.б. әлеуметтік фобиясы бар тұлғалардың қорқыныш нысаны бірдей емес, тіпті қарама-қарсы болуы мүмкін. Мысалы алсақ, кейбір тұлға көпшілік назарында болудан қорқады, ал біреулері көпшіліктің назарына ілінбей қалудан қорқады.

Әлеуметтік қорқыныштың (әлеуметтік фобия) пайда болу себептері тұлғаның әлеуметтік нысандар мен жағдаяттарға қарым-қатынасына тәуелді.

Үрей мен фобияның айырмашылығы

Үрей дегеніміз төніп тұрған қауіп жайлы қолайсыз сезім. Үрей мен қорқыныш тұлғаның әлеуметтену процесінде маңызды рөл атқарады, бейрационалды қорқыныш тұлғаның бейімделмеуі (дезадаптацияға) алып келеді.

Фобия дегеніміз жеке тұлға басқара алмайтын қатты үрей.

Әлеуметтік қорқыныш сезімі субъект бағалану нысанына айналғанда пайда болады.

Мысалы, дәрісхана алдында сөйлеуден қорқатын танымал тұлғалардың өкілі, опера әншісі М. Калласе сахнаға шықпас бұрын аяқ-қолының дірілдеп, қолайсыз сезінгенін айтады. Алайда ол өз сезімдерін жеңіп, сахнада керемет өнер көрсетіп келеді. Бұл әлеуметтік үрей деп аталады, яғни үрей кезінде тұлға белгісіз қорқыныш сезімдерін басқара алады.

Ал, әдебиет бойынша нобель сыйлығының иегері Е. Елинек өз рәсіміне келуден бас тартты. Оған Елинектің көпшіліктің алдында сөйлеуден қорқуы себеп болған. Бұл жағдайда әлеуметтік фобияның анық белгілері көрінеді. Ол – қашу. Әлеуметтік жағдайлардан қашу әлеуметтік фобияның нақты белгілерінің бірі.

Үрей мен фобияның физикалық белгілері бірдей болғанымен, субъект үрей кезінде әлеуметтік жағдаяттардан қашпайды. Оны келесідей түсіндіруге болады: кез-келген үрей, қорқыныш пен тұлға арасындағы қарым-қатынас «күрес-қашу» принципі негізінде жүзеге асады.

Қорқыныш кезінде тұлға қашады, ал үрей кезінде қашуға әрекет жасайды, соқтығыспауға тырысады. Үрей пайда болғанда қашу сезімі де пайда болады (қашу нысаны белгісіз болса да);

Қорқыныштың белгілері = физиология + ойлар + іс-әрекет

Физикалық белгілері:

1. 
   жүрек қағысы мен тамыр соғысының жиі соғуы;
   
2. 
   жиі тер бөлінуі;
   
3. 
   әлсіз дене тітіркенуі;
   
4. 
   ауаның тарылуы;
   
5. 
   жүрек айнуы немесе асқазан-ішек жолының бұзылысы;
   
6. 
   бақылауды қайып етуден немесе естен айырылудан қорқу;
   
7. 
   жалған сезім (ұйып қалу немесе шаншу);
   
8. 
   дене ыстығының көтерілуі және қалтырау.
   

---

Смотрите также файлы

• В абсолютном выражении.doc

• Дополнительные материалы к занятию 1 самооценка навыков психодемия только для личного использования! Данный текст является собственностью лаборатории консультативной психологии и психотерапии..docx

• Программа среднего профессионального образования 40. 02. 01 Право и организация социального обеспечения Дисциплина Основы экологического права Практическое задание 1.doc

• Лабораторная работа настройка подключения к сети Fast Ethernet Студент Фокин Ф. Д. Группа тсо305Б20 Москва 2022 Общие настройки.docx

• Протокол 1 от 13. 07. 2022 года Утвержден приказом 601од от 13. 07. 2022 г. Директор моу сош 10.doc