Файл: Р. С. Касымова леуметтік педагогты Жмыс технологиясы оу ралы Алматы, 2020.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 12.12.2023
Просмотров: 311
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Әлеуметтік-педагогикалық технология құрылымынакелесілер жатады: мақсат (технологияның негізгі міндеті); технология объекті (адам, жалпы әлеуметтік-педагогикалық технология, оның кезеңдері, аралық кезеңдері, нақты әлеуметтік-педагогикалық қызмет, қызметтің нәтижесі және т.б.).
Әлеуметтік-педагогикалық технологияның мазмұнын дамыту құрылымында М. А. Галагузова, Л. В. Мардахаев, Б. Н. Алмазов, М. А. Беляева, Н. Н. Бессонова сияқты авторлар бес кезеңді қарастырады:диагностикалық-болжамдық кезең, оңтайлы технологияны таңдау (әзірлеу) кезеңі, таңдалған технологияны іске асыруға тікелей дайындық кезеңі, іске асыру, сараптамалық-бағалау.
Диагностикалық-болжамдық — бұл объектіні диагностикалау, оның әлеуметтік-педагогикалық проблемаларын (негізгі проблемаларын) анықтау және ықтимал даму, тәрбиелеу, өзгеру болжамын құру кезеңі. Болжау оның әлеуметтік-педагогикалық мәселелерін шешудің негізі ретінде объектінің әлеуетін анықтауға бағытталған. Бұл кезең бастапқы кезең болып табылады және маманның - әлеуметтік педагогтың кейінгі қызметіне қажетті ақпаратты алуға арналған.
Оңтайлы технологияны таңдау (әзірлеу) кезеңі диагностикалық-болжамдық кезеңнен кейін жүргізіледі. Клиенттің жеке ерекшелігі және оның әлеуметтік-педагогикалық мәселелері туралы қажетті ақпарат ала отырып, маман онымен әлеуметтік-педагогикалық жұмыстың мақсатын анықтайды.
Жеке тұлғаны дамыту технологиясы, педагогикалық түзету, педагогикалық оңалту, түзету және т.б. Бұл кезең мыналарды қарастырады: әлеуметтік-педагогикалық жұмыстағы қол жетімді технологиялардың бірін таңдау; жағдайды, клиенттің даралығын, оның проблемаларын және мамандардың мүмкіндіктерін ескере отырып, қол жетімді технологияны дараландыру; клиенттің қажеттілігіне, маманның мүмкіндіктеріне және практикалық іске асыру жағдайына сәйкес келетін жаңа жеке технологияны әзірлеу.
Іске асыруға тікелей дайындық кезеңі таңдалған технологияны іске асыруға арналған әлеуметтік-педагогикалық технологияны іске асырудың тиімділігін қамтамасыз ету қажеттілігіне байланысты туындайтын материалдық, техникалық, ұйымдастырушылық және әдістемелік аспектілерді анықтау үшін қажет.
Іске асыру — алдыңғы кезеңдердің барлық шаралары қарастырылған және орындалып жүрген негізгі кезең.
Сараптамалық-бағалау
— бұл әлеуметтік-педагогикалық технологияны енгізу нәтижесін және барлық атқарылған жұмыстарды бағалауға мүмкіндік беретін кезең.
Бұл кезеңдер болжанған мақсатқа жету үшін өте маңызды функционалды рөлдерді орындайды.
Әлеуметтік-педагогикалық технологияларды дамыту кезінде тиімділіктің негізгі критерийлері:
- жан-жақтылық – жеке біртектес міндеттерді шешу үшін саны мен ерекшелігі бойынша әртүрлі объектілерде әлеуметтік технологияны қолдану мүмкіндігін болжайды;
- конструктивтілік – нақты проблемаларды тексерілген және негізделген тәсілдермен шешуге бағытталу;
- нәтижелілік – соңғы, тексерілетін нәтижеге бағдарлау;
- шапшаңдылық – технологияны оңтайлы мерзімде жүзеге асыру мүмкіндігі;
- салыстырмалы қарапайымдылық – әлеуметтік технология аралық кезеңдерді, операцияларды қамтуы және белгілі бір біліктілік маманы үшін қолжетімді болуы тиіс;
- сенімділік – кейбір беріктік қорының, қайталанатын механизмнің болуы;
- икемділік, немесе өзгермелі жағдайларда бейімделу қабілеті;
- үнемділік, немесе экономикалық мақсаттылық, өйткені технология тиімді, бірақ үнемді емес болуы мүмкін;
- пайдаланудағы ыңғайлылық.
Практикада әлеуметтік педагог қызметінде көптеген технологиялар қолданылады (3-сызбаға қараңыз).
3-сызба.Әлеуметтік педагог қызметіндегі технологиялардың ("Т") жіктелуі
-
Әлеуметтік мәдени оңалту «Т»:
| Арт-терапия Социотерапия Анималотерапия Музыкалық терапия Би терапиясы Құмды терапия Гербаротерапия | Имаготерапия Кинезиотерапия Изотерапия Фототерапия Библиотерапия Ритмотерапия Даму терапиясы | Басқыншылық терапия Туротерапия Кинотерапия Ертегі терапиясы Түс терапиясы Психогимнастика Өнертану терапиясы |
| Алдын алу «Т», Оңалту «Т», Түзету «Т», Жобалау «Т», Делдалдық «Т», Ерікті «Т», Бос уақытты ұйымдастыру «Т». |
2.Әлеуметтік-педагогикалық «Т»:
3. Терапиялық «Т»:
| Моритатерапия Гештальттерапия Логотерапия Натурпсихотерапия Дәрі-дәрмекті терапия Дәрілік терапия Танатотерапия Би терапиясы Рационалды-эмотивті терапия |
Кейбір технологияларды қысқаша сипаттап өтейік:
Социотерапия - мемлекеттік және қоғамдық ұйымдардың көмегімен клиенттің әлеуметтік ортасына ықпал ету.
Моритатерапия - бала айналасындағыларға жақсы әсер ететін жағдайға қойылады («табыс жағдайы»).
Логотерапия - эмоционалдық жағдайларды вербализациялауға бағытталған баламен сөйлесу терапиясының әдісі, эмоционалдық күйзелістерді сөзбен сипаттау.
Гештальттерапия - баламен жеке жұмыс барысында, жүректен-жүрекке сөйлесулерде қолданылады.
Имаготерапия (лат. Imago — образ) - образдар арқылы ойын терапия мақсатында пайдалану.
Музыкалық терапия - адамның психологиялық жағдайына музыканың емдік әсері.
Ритмотерапия - табиғат ырғағымен, өмір биоритмдарымен және т. б. байланысты.
Түс терапиясы - жай-күйін ынталандыру және түзету мақсатында қажетті түсті таңдау.
Натурпсихотерапия (ландшафттерапия) – табиғатпен емдеу.
Кинезиотерапия (қолмен емдеу) - сөйлеу қабілетін түзету әдісі ретінде қолданылады. Қолмен емдеу зейінді жақсартады, сергек көңіл-күйді қалпына келтіреді, балалардың белсенділігін арттырады (миға және жүйке жүйесіне жақсы әсер етеді) (түрлері: «саусақты ойын терапиясы», «қимылмен жасалатын терапия», изотерапия).
Басқыншылық терапия (еңбек терапиясы) - сабақтар күнделікті өмірде пайдаланылуы мүмкін қабілеттер мен дағдыларды дамытуға, қоршаған ортаға бейімделуге мүмкіндік береді.
Туротерапия - бұл әлеуметтік-мәдени қызметтің оңалту технологиясы: саяхат, экскурсиялар, сапарлар.
Кинотерапия - сценарийлерді жазады, түсірілген материалды сұрыптайды, музыкалық сүйемелдеуді таңдайды, ілеспе мәтінді құрайды
Библиотерапия - бұл психикалық жағдайды қалпына келтіру немесе оңтайландыру мақсатында арнайы таңдалған әдебиетті оқу арқылы арнайы түзетудің әсері.
Ертегі терапия - бұл нақты өмірде ертегі оқиғалары мен мінез-құлықтың арасындағы байланыстың қалыптасу процесі, ертегі мағынасын шындыққа көшіру.
Изотерапия - көркем шығармашылықпен емдеу (изотерапияның түрлері: сілемен түсіру - іздердің көмегімен бейненің дәстүрлі емес техникасы; сабынмен сурет салу; поролонның тіліктерімен сурет салу; щеткамен сурет салу; шаммен сурет салу; коллаж (лат. жапсыру); саусақпен сурет салу; пластилинмен сурет салу; жапырақтармен, т.б.).
Анималотерапия (ағылш, animal — животное) - адамның психикалық және физикалық денсаулығын жақсарту мақсатында жануарлар дүниесінің өкілдерімен қарым-қатынасынан тұрады (анималотерапия түрлері: Иппотерапия-аттармен емдеу-сауықтыру; Канистерапия немесе герапия - иттердің көмегімен; Фелинотерапия-мысықтардың көмегімен емдеу; Дельфинотерапия; Аквариум терапиясы; Голуботерапия).
Осылайша, әлеуметтік педагогтың іс-әрекетіне әлеуметтік-педагогикалық психологияны енгізу еңбек ресурстарын үнемдеуді қамтамасыз етеді, әлеуметтік-педагогикалық іс-әрекетті әдіснамалық жолмен құруға мүмкіндік береді, әлеуметтік педагогтың міндеттерін шешудің тиімділігіне ықпал етеді. Әлеуметтік-педагогикалық жұмысты технологияландыру оның әр түрлі түрлерін жеке салыстырмалы түрде іс-әрекеттер мен нәтижелерді кооперациялауы және синхрондауы бар біртекті процедуралар мен операцияларға ұтымды түрде бөлуге мүмкіндік береді.
Әлеуметтік-педагогикалық технологияны жүзеге асыру әлеуметтік педагогтың теориялық-әдіснамалық (жобалау қабілетін, процесске, оның тұтас көрінісіне, рефлексияға, құрастыруға) және технологиялық мәдениетінің жоғары деңгейін талап етеді.
Әлеуметтік педагогтың практикада әлеуметтік-педагогикалық технологияларды сәтті іске асырудың шарты - бұл инновация және оларды тұтас әлеуметтік-педагогикалық процеске енгізу мүмкіндігі болып табылатынын атап өту керек.
ӘЛЕУМЕТТІК АУЫТҚУЛАР, ОЛАРДЫҢ СЕБЕПТЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ БОЛДЫРМАУ ЖОЛДАРЫ
Адамның әлеуметтік дамуы кейде белгілі бір ауытқуларға соқтырады. Әлеуметтік ауытқулардың мәні, оның қалыптасу себептері мен оның алдын алу мүмкіндіктері және оны жеңу, әлеуметтік - педагогикалық мәселе. Бұл тақырыпта мынадай мәселелер қарастырылады:
1) адамның әлеуметтік тұрғыдан қалыпты дамуы мен ауытқуы және әлеуметтік ауытқудың себептері;
2) балалар мен жеткіншектердің девиантты мінез-құлқын, іс-қимылын болдырмау мақсатындағы әлеуметтік-педагогикалық әрекеттің бағыттары.
Қалып (лат.norma) - деп ережені, белгіленген межені түсінуге болады. «Әлеуметтік қалып» («социальные нормы») – бұл ресми белгіленген немесе әлеуметтік тәжірибе негізінде пайда болған және қоғамның белгілі бір нақты-тарихи өмір жағдайындалайық қалыптасқан қоғамдық іс-қимыл ережелері. Олар топтағы жекке тұлғаның қалыптасқан немесе белгіленген (рұқсат етілген немесе міндетті) іс-қимыл стандарты, жеке адамның өзгелермен әрекеттесу үшін қажетті шарты.
Әлеуметтік қалыптарда алдыңғы қоғамның әлеуметтік тәжірибесі көрініп бейнеленеді және сонымен бірге қазіргі кезедегі әлеуметтік шындық саналы қабылданады. Олар заң актілерінде, қызметтік инструкцияларда, ережелер мен жарғыларда, ұйымдастыру институттарының құжаттарында, сонымен қатар заң жүзінде жазылмаған, ортада қабылданған ереже түрінде бекітіледі. Негізгі әлеуметтік қалыптарды былай топтастыруға болады: құқықтық, адамгершілік, этикалық, діни және т.б., олар адамның кез келген сәттегі әлеуметтік рөлінің өлшемдері ретінде қызмет етіп, күнделікті өмірі мен қызметінде іске асады.
Адам бірнеше әлеуметтік рөлдерді қатар орындайды, мысалы, азамат, маман, отбасы және ұжым мүшесі, т.с.с, соның барысында өзін жүзеге асыру үшін әлеуметтік тәжірибені игереді.
Әлеуметтік ауытқулар – бұл адамның әлеуметтік дамуының қоғамда қалыптасқан құндылықтар мен қалыптарға (өзінің өмір сүру ортасына) сәйкес келмеуі. Әлеуметтік ауытқулардың формалары: асоциалдық және антисоциалдық іс-қимылдар.
Асоциалдық іс - қималдар (грек. а - теріс мағынаны білдіретін қосымша, лат.socialis – қоғамдық, қоғамдағы адамдардың өміріне және қарым-қатынасына байланысты) - бұл адамның іс-қимылының қоғамда қалыптасқан қалыпқа сәйкес келмейді, бірақта қоғамдық тәртіпті бұзбайды.
Антисоциалды (грек. anti - қарсы және әлеуметтік) – бұл адамның заңға қайшы іс-қимылы.
Әлеуметтануда аномия құбылысын қарастыруға болады, ол адамның әлеуметтік ортадағы әлеуметтік қалыптарға сай еместігі. Бұл «аномия» терминін француз әлеуметтанушысы Д.Дюркгейм енгізген, адамның іс-қимыл қалыптарының сақталмауы немесе жетіспеуі. Американ әлеуметтанушысы Р.Мертон 30-шы жылдары әлеуметтік аномия теориясын ұсынған, онда қоғамдағы «адамгершіліктің болмауынан», жеке адамның теріс іс-қимылға баруы қарастырылған. Оның пікірінше, кез келген қоғамда адамгершілік құндылықтарды орнатудың мақсаты мен құралдары бар. Адамгершілік құндылықтарды орнатуға жеткізетін мақсат пен құралдар арасындағы тепе-теңдіктің бүлінуі,