ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 09.01.2024
Просмотров: 292
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Суретте көрсетілген: 1-зерттелетін ерітінді; 2-шашыратқыш; 3-шамның жалыны;4- жарықфильтрі( монохроматор); 5-фотоэлемент; 6-гальванометр.
Зерттелетін ерітіндіні(1) шашыратқыш арқылы(2) аэрозольге айналдырады (сығылған ауа немесе оттегі арқылы жұмыс) және жалынға (3) жанғыш ауа қоспасын немесе оттегі, сутегі( кейде қандай да бір көміртек: ацетилен, пропан, бутанмен) енгізеді. Жалынды фотомерлік анықтаулардың нақтылығы және сезімталдығы оның ерітінді шашырату қабілеті және шамның жұмыс істеуіне біршама байланысты. Жарықфильтр (4) спектрден өлшеуге қолданылатын арнайы спектрлік сызықты бөледі. Фотоэлемент (5) сонымен қатар гальванометр (6) спектрлік сызықтың қарқындылығын өлшеуге қолданылады.
Бұл әдісте жалынның температурасы өте маңызды. Пропан, бутан қоспасы бар ауа жағуда температура 1700-1900°C дейін жетеді және сілтілі металлдың атомы ғана қозады. Сілтілі-жер металлдарды анықтау үшін ацетилен қоспасы бар ауа жалыны қажет, ол 2300°C дейін температураны береді. Әмбебап болып оттекті сутегі бар қоспа(2500°C) немесе ацителен (3150°C) жалынын есептейді.
-
ФПЛ-1 калий, кальций, натрийдің сандық анықтауына арналған. Спектрдің қозу көзі- жанғыш қоспа жалыны: пропан-бутан-ауа. Ауа шашырату камерасынан араластыру камерасына шыққанда, ол капиллярлы түтікшеде разрядталады. Ерітінді капиллярға стаканнан енеді және аэрозоль түрінде жалынға беріледі. Аэрозоль шам жалынына түседі, одан кейін ол жанады және жалын энергиясының әсерінен анықталатын элемент атомдары қозу күйіне өтеді, бірақ кейін электрондардың кері айналу нәтижесінде-энергия сәулеленуге тән нақты толқын ұзындығының сәулесі түрінде шығады.
Жарық ағыны жарықфильтрден өтіп фотоэлементке түседі. Фотоэлементте туындаған фототок лампалы күшейткішке өтеді және стрелкалық микроамперметрде көрсетіледі.
3.жұмысқа дайындық. Аспапты желіге қосады, жанғыш газы бар баллонның редукторының вентилін ашады және сулы монометр бойынша қысымын қояды. Шамды жағып, компрессорды қосады және монометр көмегімен қысымды бақылайды. «Газ» және «ауа» вентильдерін түзету арқылы шамның жалыны көгілдір, ақырын жануы үшін жарқылдаусыз болуына дейін жөндейді. Жарықфильтрін орнатады, микроамперметрді «нөлге» келтіреді. Эталонды ерітінділерді фотометрлейді, одан кейіе график тұрғызады. Стандартты жұмыстар фотометрдің жалынды шашыратқышына анықталатын элемент концентрациясының өсу ретімен түседі. Әрбір стандартты ерітінді үшін орташа есебін жазады. Анықталатын сынаманы жалынға енгізеді және график бойынша зат концентрациясын табады.
m=CхV V -колба көлемі.
5.3Қоршаған табиғи ортаның жағдайын болжау.
Жоспар: 1. Болжау түсінігі. 2. Болжау әдістері.
1. Болжау – бұл объектінің белгілі күйіндегі және бастапқы бекітілген уақыт аралығындағы сыртқы айнымалылардағы берілген уақыт аралығы мен кеңістіктегі объектінің мүмкін күйін есептеу. Болжау технологиясын мәнді анықтайтын, жүйелердің екі негізгі принципиалды түрлі үлгілері бар: 1. Жүйе бөліктері мен оған қатысты сыртқы айнымалылардың арасындағы қатынастар айтарлықтай тепе-тең емес және стационарлық емес. 2. Жүйе бөліктері мен оған қатысты сыртқы айнымалылардың арасындағы қатынастар тепе-тең және стационарлық. Қолданбалы тұрғыдан тұйық және ашық жүйелерді ажыратқан дұрыс. Тұйық – бұл жүйеде ешбір бұдан бұрын белгісіз жағдай туындамайтындай, эволюциясында соңғы көп күйден өтетін жүйелер. Ашық жүйелер – бұл жүйеде ешбір жаңа бұдан бұрын белгісіз жағдай туындамайтындай, эволюциясында соңғы көп күйден өтетін жүйелер. Стационарлық жүйелерді болжау статикалық әдістерді қолданып құрылуы мүмкін. егер жүйе стационарлы түрде әрекет етсе, онда кеңістіктегі айнымалылар арасындағы қатынастарды уақыт ішіндегі өзгерістерді болжау үшін қолдануға болады. Мысалы, топырақ құрамы мен өсімдік жамылғысының арасында бірқатар қатынастар бар. Егер жүйе шынымен стационарлық болса, онда топырақ құрамы өзгергенде өсімдіктердің өзгеруін болжауға болады. Күйді болжау ұзақ мерзімді, орта мерзімді және қысқа мерзімді болып бөлінеді. Қоршаған ортаның жағдайын болжаудың ерекше белгісі нақты уақыт аралығында емес, болашақта туындауы мүмкін нақты жағдайда жасалған болжамдар болып табылады. Зерттеу масштабы бойынша барлық болжамдарды бүкіл географиялық қабатты немесе оның ірі бөліктерін қамтитын, ғаламдық және көбінесе қоршаған ортаға қандай да бір өнеркәсіптік немесе азаматтық объектінің әрекет ықпалының мүмкін салдарын талдау болып табылатын, жеке аймақтарға арналған көптеген болжамдардан тұратын, аймақтық деп бөлуге болады. Қоршаған орта жағдайларын болжау, әдетте көптеген объектілерді қамтиды, тек кейбір жағдайларда өлшемдес масштабтардың бір немесе екі объектілеріне қатысты болуы мүмкін.
2. Болжау міндеттерін шешудің әдісі болжаудың дәлдігін талап етеді және техникалық мүмкіндіктерге тәуелді. Болжаудың 3 түрі бар: 1.арнайы бағалар бойынша (кестелік мәліметтерді талдау). Ерекше құралған болып табылады. Әдістің негізінде жоғары білікті мамандарды (ғылымның, техника мен өндірістің тар саладағы сарапшыларды) мақсатқа сай сұрау 13 арқылы объектіні болжамды бағаларды алу және арнайы өңдеу жүйесі жатады. Осы әдістің көмегімен болжаудың сенімділігін арттыруды жүзеге асыруға болады. 2.экстраполяция әдісі орта мерзімді болжамдар үшін таңдамалы қолданылады. Ол болжанатын кезеңге даму тенденциялары логикалық жалғасы бар, бірақатар алдағы жылдарда зерттелетін мәселенің сандық және сапалық көрсеткіштерін оқып білуге негізделген. Егер маңызды уақыт кезеңінде даму күрт өзгеріссіз жүрсе, бұл әдіс қолданылады. 3.қазіргі уақытта үлгілеу әдісі кең танымал, өйткені ол ғаламдық болжамдардан жергіліктіге дейін түрлі болжамдарды құру үшін қолданылады. Үлгі құрған кезде мынадай жағдайларда орындалу керек: 1.жорамал үшін маңызға ие, факторларды анықтау; 2.факторлардың жорамал құбылысқа шынайы қатынасын анықтау; 3.алгоритм мен бағдарламаны құру. Су мен ауа ластануының барлық ғаламдық болжамдары дерлік үлгілеу әдісінің көмегімен құрылған. Кез келген шынайы үрдістерде 3 құрамдасы болады: 1.детерминделген, ол болжау мақсттарына жеткілікті кезеңде дәл есептеледі. 2.ықтимал, ол болжанатын объектіні немесе құбылысты зерттеу үрдісінде анықталады, ал жорамалдың дәлдігі көбінесе үрдістің даму заңдылықтарын сәтті анықтауға тәуелді. 3.кездейсоқ, ол білімдердің қазіргі деңгейінде жорамалданбайды делік. Қоршаған ортаны болжаудың ерекшелігі көп жағдайда дамуды құраушы ықтимал және кездейсоқ құрамдастарға тап болуға тура келетіндігінен тұрады, бұл мұндай болжамдарды гипотезаларға жақындатады.
5.4Индикаторлық түтікшелер
І. Өндірістік орындарда зиянды заттардың ауадағы мөлшерін экспрессті әдіспен индикаторлық түтікшелер ауаны өлшеуге болады. Осы әдістің жақсы жақтары: - Талдаудың жылдамдығы - Талдау жасалатын жерде нәтижелерді алу 35 - Құрылғылардың және әдістің қарапайымдылығы - Талдаудың қажетті сезімталдылығы және нақтылығы - Жылулық және электр энергиясының көздері қажет емес. Индикаторлық түтік – герметикалық шыны түтік, активті реагентпен әрекеттескен қатты тасушымен толтырылған. Al2, O5, фосфор, шыны хроматографиялық тасушылар. Тасушының табиғаты, құрамы индикаторлық порошоктың қасиеттеріне әсер етеді. Индикаторлық түтіктің ішіндегі зат тұрысы ауа өткізетін гигроскопиялық мақтадан немесе стекловоломнадан жасалған прикладкамен сипатталады. Индикаторлық түтік ені ұшынан шынымен дәнекерленеді. Оларды қолданар алдында екі ұшын сындырып, ауа сынамасын өткізеді. Зиянды заттардың концентрациясын индикаторлық парашоктың түсінің өзгеруімен немесе боялған индикаторлық парашоктың ұзындығымен анықтайды. Зиянды заттарды градуирленген шкала бойынша есептейді. Кейбір индикаторлық түтіктер қосымша түтіктермен беріледі: қышқылдатқыш, кептіргіш және фильтрлеуші. Кейбір индикаторлық түтіктерде бірнеше компоненттерден тұратын және ұзақ сақтау кезінде бұзылатын реагенттер қолданылады. Барлық компоненттер бөлінген және түтікті қолдану кезінде араласып кетеді. Компоненттердің біреуі ерітінді түрінде ампулада орналасады, ампула индикаторлық түтікшеде таралған және оны ауа өткізбес бұрын арнайы құрылғымен сындырады. Нәтиженің дәлдігін жоғарлату үшін температуралық түзетулердің және түзетуші коэффициенттер қолданылады. Индикаторлық түтіктермен өлшеулер жүргізулер ауа тәрізді құрылғыға қосылады. Өлшеулерді түтікшені разирметизациялаудан кейін бір минуттан кеш емес бастау керек, ол зиянды заттардың қоршаған ортадан түтікшеге дифузиялануын болдырмау үшін керегі. Индикаторлық түтікшелерден өткен ауа мөлшері, түтікшелерді эксплуотациялау кезіндегі инструкциядағы мәліметтерге сай болуы тиіс. Бұнда осы түтіктің түріне арналған ауа тәрізді құрылғыны қолдану қажет. Бастапқы және соңғы белгідегі индикаторлық түтіктегі шекараның дұрыс көрінбеуі кезінде, зиянды заттың концентрациясы шкаладағы жоғарғы және төмен бөліктегі шекарасы алынады. Өлшеудің нәтижесіне орташа көрсеткіш алынады.
6 билет
6.1РБҚ-ды көму.
РБҚ-ды көмудің екі жолы бар:
Жергілікті жолы РБҚ-ды олардың пайда болу орындарында көмуді қарастырады. Бұл көп жағынан ыңғайлы, бірақ қауіпті зоналардың ауқымдарының ұлғаюына алып келеді.
Аймақтық жолы РБҚ-ды сақтау үшін жарамды орындарды таңдауды және орталықтанған сақтау оырндарын жасауды қарастырады. Мұндай әдіс қымбатырақ тұрады және қалдықтарды көму орындарына тасымалдау кезінде қауіпсіздікті қамтамасыз етуді талап етеді.
Жоғары белсенді қалдықтарды терең жерасты сақтау орындарында орналастыру қалдықтарды көмудің негізгі әдісі болып табылады. Мұндай сақтау орындарын жасау кезінде жасанды жасалған кедергілерді де (қалдықтарға арналған ыдыстардың қалың төзімді сыртқы қабаты, сақтау орнын ұоршаған ортадан сазды материалдардың көмегімен изоляциялау), радионуклидтердің қоршаған ортаға шығу мүмкіндігін төмендететін табиғи кедергілерді де (сазды, әктасты көкжиектер, тас тұздардың жатыстары, гранитті және басқа жартасты формациялар) қолданады.
РБҚ сақтау орындары терең жер астында орналастырылады (300 м кем емес), сонымен қатар оларға әрдайым бақылау орнатылады, себебі радионуклидтер көп мөлшерде жылу бөледі.
РБҚ-дың жер асты сақтау орындары жүздеген және мыңдаған жылдарға есептелген ұзақ уақытты болуы керек. Олар сейсмикалық тыныш аудандарда, біртекті жартасты массивтерде, жарықтарда орналастырылады. Бұл үшін мұхит жағалауына қарасты таулы массивтердің гранитті геологиялық кешендері жарамдырақ болып табылады. Оларда РБҚ үшін жер асты туннельдерін салу ыңғайлы. РБҚ сенімді сақтау орындары көпжылдық жыныстарында орналастырылады.
Көмуді жеңілдету үшін және сенімділік үшін сұйық жоғары белсенді РБҚ қатты инертті заттарға айналдырады. Қазіргі уақытта цементтен және жер астында бірнеше жүздеген метр тереңдікте сақталатын болат контейнерлерде ары қарай сақталумен шынылау сұйық РБҚ-ды қайта өңдеудің негізгі әдістері болып табылады.
Теңіздер мен мұхиттардың түбінде көму. Көптеген елдермен тәжірибеленді. Оны бірінші болып 1946 жылы АҚШ іске асырды, содан соң 1949 жылы Ұлыбритания, 1955 жылы Жапония, 1965 жылы Нидерланды іске асырды.
Жер шарының аймақтар суммарлы белсенділік шамасы бойынша келесідей бөлінеді:
-
Солтүстік Атлантика – 430 кКu; -
Алыс Шығыс теңіздері – 529 кКu; -
Арктика -700 кКu.
РБҚ бухталардың ойпаттарында батырылады, онда ағыспен және жауынды сулармен бұл қабаттар тиісілмейді. Сондықтан, РБҚ сонда «отырады» және ешқайда таралмайды, тек арнайы жауын-шашындармен жұтылады.
Сондай-ақ жоғарырақ белсенділікті РБҚ қатаятын қоспалармен консервіленгендігін есепке алу қажет. Бірақ егер радионуклидтер теңіз суларына түссе де, олар бату объектісіне жақын жерде түп шөгінді болып жиналады.
РБҚ көмулері үшін орташа тереңдігі 5 км кем емес болатын терең бассейндерде көмуді қолдану ең жиі айтылатын мүмкіндігі болып табылады. Мұхиттың терең сулы жартасты түбі шөгінділер қабатымен жабылған, және ондаған метр шөгінділер астында терең емес қазынды қарапайым контейнерді борттан түсіру арқылы алынуы мүмкін. Жүздеген метр шөгінділер астында терең қазынды жасау бұрғылауды және қалдықтарды төсеуді талап етуі мүмкін. Шөгінділер ондаған немесе жүздеген жылдан соң пайдаланылған жанармайдан алынған жанармайлық элементтері бар канистраларды жеп қоюы (коррозия нәтижесінде) мүмкін теңіз суымен қаныққан. Алайда, шөгінділердің өзі бөлінудің сілтілік өнімдерін, олардың мұхитқа енуіне бөгет жасап адсорбциялайды деп жорамалданады. Контейнер сыртының шөгінділер қабатына түскеннен кейін әлбетте бұзылуының соңғы жағдайының салдарын есептеу, құрамында бөліну өнімдері бар жанармай элементтерінің диспергирациясы, шөгінділер қабатының астында, 100-200 жылдан кем емес уақыттан соң жүзеге асатынын көрсетті. Сол уақытқа дейін радиобелсенділіктің деңгейі бірнеше қатарға төмендейді.
Тұзды шөгінділерде қайтымсыз көму. Тұзды шөгінділер РБҚ-ды ұзақ уақыт көму үшін оңтайлы болып табылады. Тұз геологиялық қабатта қатты формада болатындығы бірнеше жүздеген миллион жыл бұрын пайда болған сәтінен грунт суларының айналымы болмағандығын көрсетеді. Осылайша, мұндай шөгіндіде орналастырылған жанармай грунт суларымен сілтіленуге ұшырамайды. Мұндай типті тұзды шөгінділер өте жиі кездеседі.
Геологиялық көму. Ішінде өңделген жанармайлық элементтері бар контейнерлерді тұрақты қатта, әдетте 1 км тереңдікте орналастыруды білдіреді. Мұндай жыныстарда олардың жатыс тереңдігі грунт суларының айнасынан біршама төмен болғандықтан су болуы мүмкін деген ойды жіберуге болады. Алайда, контейнерлерден жылу берілу кезінде су үлкен роль ойнамайды деп күтіледі, сондықтан сақтау орны канистр бетінде температураны 1000С-тан асырмай немесе соның маңында ұстап тұру мүмкіндігін есепке ала отырып жобалануы керек.