Файл: Лiтра для дзяцей падзяляецца на мастацкую i пазнавальную.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 07.11.2023
Просмотров: 379
Скачиваний: 11
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
раскрывае прыгожосць прыроды, на фоне якой фарміруецца ўнутраны свет галоўных герояў. У хлапчукоў роднасныя душы: яны любяць прыроду, умеюць бачыць прыгожае i таямнiчае ў простым i звычайным. Распавядаецца і пра выпадак з жыцця вясковых дзяцей, якi ледзь не закончыўся трагедыяй: Грышка напалохаў свайго сябра Базыля, якi задумаўшысь сядзеў на дубовым коранi, ѐн паляцеў у Нѐман. Людзi яго выратавалi. Аўтар твора iмкнецца перасцерагчы дзяцей ад такiх бяскрыўдных учынкаў, такiя выпадкi ў жыццi могуць прывесцi да сапраўднай трагедыi
15. Пейзажныя вершы Якуба Коласа для дзяцей. Сатырычны верш «Савосьраспуснік». Прачытаць верш Якуба Коласа на памяць.
Па-майстэрску выкарыстоўваючы гуманістычную сітуацыю,паэт у вершы поўнасцю выкрыў забіяку хулігана ,шкодніка Савося і яго сябра Антося. Выхаваўчы падтэкст гэтых твораў заключаецца ў тым,што за ўсімі дрэннымі ўчынкамі абявязкова ізде расплата. Твор можна назваць вельмі педагагічным ,бо маленькім шкоднікам будзе урок на прыкладзе савося.Верш пачынаецца з апісання савося . Задумалі аднойчы Савось са сваім сябрам правуцыць панка,завесці яго ў лес ды напусціць на яго сабак .Хлочыкі здеснілі злое ,завялі панка ў лес .Як толькі Савось аткрыл торбу дзе быў сабака ,той ускочыў на галаву беднаму хлопцу, запусціў кіпцюры у скуру аж да самой касці .Так і пашлі оні з Антосем да хаты .Вясна –самая любімая пара года паэта. Да лепшых узораў пейзажнай лірыкі паэта можна аднесці вершы “На полі вяс- ною”, “Ручэй”, “Дуб”, “Зіма”, “Вясна”, “Летам”, “Лес”, “Ноч”. Паэт адухаўляе прыроду, вучыць дзяцей бачыць у, здавалася б, звычайных карцінах неўміручую прыгажосць і сілу. Паэтычная спадчына Якуба Коласа дае багаты матэрыял для дзіцячага чытання.
16. Рэалістычныя апавяданні З. Бядулі пра лёс дзяцей «Малыя дрывасекi»,
«Велiкодныя яйкi», «Дзе канец свету?», «Пяць лыжак зацiркi» і інш. Глыбіня
псіхалагічнага аналізу ў творах.
У апавяданнях З.Бядулi выразна прасочваюцца 2 кiрункi: 1) тэма загубленнага дзяцiнства («Малыя дрывасекi», «Пяць лыжак зацiркi») у гэтых апавяданнях адчуваецца пратэст пiсьменнiка супраць бязрадаснага дзяцiнства i сацыяльна-грамадскiх умоӯ, якiя пазбаӯляюць дзяцей шчасця; 2) творы, у якiх З. Бядуля iмкнецца пранiкнуць ва ӯнутраны свет маленькага чалавека, раскрыць яго псiхалогiю, паказаць яго здольнасцi i таленты («Велiкодныя яйкi», «Дзе канец свету»). «пяць лыжак зацiркi» - Сям´я хворага Антося i Агаты чакае зацiркi. Вясна, па вёсках пануе галадуха, Агаце пашанцавала выенчыць фунт мукi ӯ суседа i прыгатаванае снеданне стала вялiкiм святам для шчаслiвай у той момант сям´i. Вялiкiм няшчасцем стаӯ прыход не менш галоднай суседкi Сцёпчыхi, якая з´ела 5 лыжак зацiркi.
«Малыя дрывасекi» - галоӯныя героi 2 браты. Старэйшаму Цiшку 10г, а меншаму Халiмону 8г. Бацька iх працаваць не мог, ён быӯ кульгавы. Ι хлопчыкi вымушаны былi iсцi ӯ лес на заробкi. Калi ӯзнялася завея ӯсе дрывасекi разбеглiся па дамам, Цiшка i Халiмон засталiся, баялiся кааб бацька не наракаӯ, што зарана прыйшлi з лесу. А калi вырашылi ӯсёж пайсцi, то заблудзiлiсь i замерзлi. Яны бачылi сон у яким збылося iх жаданне адно на дваiх «Сядзяць яны за сталом, матка i бацька рады, што яны прыйшлi. Яны падъелi i на печы паснулi». «Велiкодныя яйкi» - галоӯны герой Сцяпанка па мянушке Пяцкун, бо ён захапляӯся маляваннем. Нiхто яго не разумеӯ. Толькi на Вялiкдзень яму куплялi фарбы i дазвалялi фарбаваць яйкi. Калi загiнуӯ бацька, то мацi не змагла купiць сыну фарбы. Ι тады хлопчык на велiкодных яйках сваёй крывёю намаляваӯ партрэт бацькi, забiтага на вайне. Заканчваецца апавяданне аптымiстычнымi спадзяваннямi на лепшую будучыню мастака. Чутку аб дзiӯных велiкодных яйках пачулi студэнты з суседняй вёскi i падарылi Сцяпанку скрыначку з рознымi фарбамi. Яны абяцалi яго вучыць i ӯ горад забраць, гаварыли, што з яго выйдзе вялiкi чалавек.
«Дзе канец свету» - хлопчык Янка увесь час разважае, фантазiруе, захапляецца таямнiцамi навакольнай прыроды. Але больш за ӯсё яго хвалюе пытанне: Дзе канец свету? Дарослыя не даюць яму адказа (бацька працуе i яму няма часу, баба Аӯдоцця не ведае, дзядзька Арцём смяецца з яго пытанняӯ). Аднойчы хлопчык вырашае, што сонейка ведае, дзе канец свету, ён пакiдае свой статак гусей i бяжыць услед за iм. Канчаецца апавяданне тым, што Янка разважае: «Увосенi ӯ школу пайду, вучыцца буду i аб усiм даведаюся».
17. Беларускі фальклор у творчасці З. Бядулі. Выхаваўчае значэнне казак «Скарб», «Музыка». Паэзiя З. Бядулi для дзяцей: «Мае забавы», «Гаспадарка», «Дудачка», «Калыханка», «Сняжынкi» i iнш. Гармонiя чалавека i прыроды.
Большасць казак З. Бядулi створана на аснове фальклорных матываў, пiсьменнiк напаўняў казкi новым зместам i ўзбагачаў iх мастацкiя асаблiвасцi («Ιванка-прастачок» i iнш.) У казцы «Скарб» галоўны герой наслухаўся дзедавых казак аб багатых скарбах i адпраўляецца iх шукаць у купальскую ноч. У лесе хлопчык сустракаецца з хохлiкам, якi паказвае яму свае падземныя скарбы i знаѐмiць са сваѐй сям´ѐй, кожны з якой заняты сваѐй працай. Хлопчык зразумеў, што «матка-зямля мае шмат багацця. Яна шчодрая да тых, хто любiць працаваць». У вобразе хлопчыка Саўкi праяўляюцца тыповыя для яго ўзросту рысы характару (цiкаўнасць, спалох, задзiрыстасць). У лiрычных творах паказана незвычайна яркая прырода. Паэт паказвае абуджэнне прыроды пасля ночы, зiмы ««Вунь бярэзнiк на пагорку. Вершы лiрычныя, мiлагучныя, напеўныя. Вершы «Мае забавы». «Гаспадарка» абуджаюць фантазiю дзяцей. Сваiмi вершамi З.Бядуля вучыцьдзяцей з дюбоўю, паэтычна глядзець на свет, адчуваць музыкальнасць роднага слова, садзейнiчае развiццю назиральнасцi. У сваiх творах З.Бядуля закранае пытаннi, якiя хвалююць маленькага чытача i дапамагаюць яму разабрацца ў жыццѐвых праблемах Вершы Мае забавы ,гаспадарка абуджаюць фантазію дзяцей,выклікаюць багатыя асацыяцыі , улічваюць псіхалагічныя ўласцівасці маленькіх чытачоў.
18. Творчасць У. Дубоўкі для дзяцей. Гуманістычная накіраванасць, маральна-этычная праблематыка вершаваных казак «Як Сінячок да сонца лётаў», «Чые рукі прыгажэйшыя», «Хто дужэйшы?», «Цудоўная знаходка», «Як унук дзеду дапамог» і інш. Асаблівасці паэтыкі.
Тэматыка казак разнастайная: пра чалавечы розум i дасцiпнасць, пра ляноту i зайздрасць, пра ганарыстасць i нядобразычлiвасць. Шмат казак напiсаў Дубоўка па матывах фальклорных сюжэтаў розных народаў, у якiх галоўнымi героямi з´яўляюцца людзi з адмоўнымi рысамi характару, а таксама многiя жывѐлы. У казке «Хто дужэйшы» Дубоўка паказвае, што толькi лагоднасць i спагада, добразычлiвасць упрыгожваюць i з´яву, i iстоту, тым больш чалавека. Дубоўка надае апавяданню фiласофскi накiрунак. Паляшук годна вядзе гаворку з наймагутнейшымi сiламi прыроды – Сонцам, Ветрам, Хмарамi, Марозам. Дасцiпнасць, прыродны розум дапамагаюць палешуку знайсцi выхад з цяжкага становiшча. Ι ѐн даказвае, хто з´яўляецца самым дужым. У працы мужык не адчуваў i марозу. «Тады пазнаў вялiкi сход, што нi Мароз, нi снег, нi лѐд» не перамогуць той сiлы, што ѐсць у людской працы. Казкi Ул. Дубоўкi заклiкаюць тварыць Дабро. У казках-легендах Дубоўкi гераiчныя ўчынкi здзяйсняюць найчасцей непрыкмметныя iстоты, але яны маюць вялiкую сiлу духу. Маленькая птушачка Сiнячок («Як Сiнячок да сонца лѐтаў») прыносiць людзям агонь. Каб яны маглi пагрэцца зiмой. Хоць i сам абгарэў, але выканаў свой абавязак. Спачувае Сiнячку i сонца, раiць яму не ляцець хутка, кааб не згарэў. Ι птушкi аддалi па адным пяры, каб Сiнячок зноў набыў апярэнне (адмовiўся толькi удод за што птушкi яго пакаралi, бiлi, шчыпалi, прымусiўшы схавацца ў дупло, пасля чаго ўдод адважваўся вылятаць толькi ноччу). За свой учынак Сiнячок захаваў iмя. Шануюць Сiнячка i людзi, заўсѐды зiмой даюць прытулак у вѐсцы.
19. Маральна-этычная праблематыка казак У. Дубоўкі «Праўдзівы хлопчык», «Сквапныя мядзведзікі», «Пузыр, Саломіна і Лапаць», «Айога», «Вожыкаў суд», «Казка пра зачараваную Лілю», «Кветкі – Сонцавы дзеткі» і інш. Асаблівасці паэтыкі. Афарыстычныя выслоўі, іх павучальны сэнс.
У. Дубоўкі да больш глыбокага, эпічнага асэнсавання грамадска-палітычных і літаратурна-мастацкіх падзей быў прадыктаваны гісторыка-сітуацыйным момантам, тымі дэструкцыйнымі працэсамі, якія асабліва востра сталі выяўляць сябе з другой паловы 20-х гадоў. 3 прычыны чуйнасці і надзвычайнай абвостранасці сваей грамадзянскай і мастакоўскай пазіцыі паэт не мог заставацца ўбаку ад лёсавырашальных пытанняў і праблем, якія закраналі асновы існавання нацыі. Яго не мог задаволіць чыста утылітарны падыход да літаратурнай творчасці на платформе адзінай пралетарскай ідэалогіі з яе коснасцю, дагматызмам і спрашчэнствам, з яе ўстаноўкай на сацыялагізацыю ўсіх формаў жыцця. У гэты няпросты, складаны для творчасці (ды і не толькі творчасці) час У.Дубоўка не спыняў пошукаў новых шляхоў для ўвасаблення свайго эстэтычнага ідэалу. Навізна і актуальнасць праблематыкі, шырыня мастацкага дыяпазону, уменне са складанага суплету жыцця вылучыць найбольш важную, істотную грамадскую і анталагічную праблему і вынесці яе на суд
чытача - вось што вылучае творчую манеру, почырк мастака сярод іншых творцаў таго часу.
Значным мастацкім дасягненнем стаў Дубоўкаў паэмны трыпціх - «Кругі», «I пурпуровых ветразей узвівы...», «Штурмуйце будучыні аванпосты!» Адной з істотных стылёвых адзнак з'яўляецца іх «амбівалентнасць», цеснае, раўнапраўнае суіснаванне ў межах абранага жанру дасягненняў урбаністычнай літаратуры з яе арыентацыяй на высокія ўзоры і класічныя формы, з аднаго боку, і мастацка-творчае засваенне прыёмаў і нормаў традыцыйнага народнага мастацтва - з другога
20. Тэма «чалавек і прырода» ў прыгодніцкай аповесці У. Дубоўкі «Як Алік у
тайзе заблудзіўся». Асаблiвасці падачы пазнавальнага матэрыялу.
Уладзімір Дубоўка шмат увагі надае праблеме ўзаемаадносін чалавека з прыродай. Аповесць «Як Алiк у тайзе заблудзiўся» заснавана на дакументальных фактах. Аповесць павучае дзяцей як трэба сябе паводзiць у лесе. Калi трапляеш у экстрэмальную сiтуацыю, то неабходна ведаць, што рабiць, а дакладней, ведаць прыроду. Алiк не спужаўся, апынуўшысь у тайзе, ѐн пачаў шукаць выйсце. Пiсьменнiк паказаў, як хлопчык, якi добра вывучыў тайгу, не разгубiўся, пайшоў дарогай сваiх ведаў. У творы адлюстравана праблема – трэба ведаць свой край, добра ў iм арыентавацца. Алiку 7 год, яго бацька з самага дзяцiнства вучыў разумець i любiць прыроду. Пiсьменнiк паказаў у творы, што безвыходных сiтуацый у жыццi бывае мала. Пакуль ѐсць надзея трэба змагацца за сваѐ жыццѐ. Цiкавасць да твора выклiкаецца i тым, што пiсьменнiк звярнуўся да матэрыялу, мала вядомага дзецям. Назвы раслiн будуць запамiнацца, параўноўвацца з беларускiмi, што таксама павялiчвае пазнавальнае значэнне кнiгi. Аповесць замацоўвае урокi маральнасцi, атрыманыя дзецьмi ў школе i дома. У вершах, байках i казках Ул. Дубоӯка закрануӯ шмат праблем, якiя тычацца ӯзаемаадносiн памiж людзьмi, iх дачынення да прыроды У творы адлюстравана праблема – трэба ведаць свой край, добра ў ім арыентавацца. Аліку 7 год, яго бацька з самага дзяцінства вучыў разумець і любіць прыроду. Уладзімір Дубоўка паказаў у творы, што безвыходных сітуацый у жыцці бывае мала. Пакуль ёсць надзея трэба змагацца за сваё жыццё. Цікавасць да твора выклікаецца і тым, што пісьменнік звярнуўся да матэрыялу, мала вядомага дзецям. Назвы раслін будуць запамінацца, параўноўвацца з беларускімі, што таксама павялічвае пазнавальнае значэнне кнігі. Аповесць замацоўвае урокі маральнасці, атрыманыя дзецьмі ў школе і дома.
21. Жыццёвы і творчы шлях Янкі Маўра. Жанравая і тэматычная разнастайнасць творчасці. Вобразы дзяцей у псіхалагічных апавяданнях Янкі Маўра 1930-х гадоў і пасляваеннага часу «Шчасце», «Падарожжа вакол дома», «Максімка».
Апавяданне «Шчасце»Радасцю поўняцца сэрцы герояў апавядання: дарослы i хлопчык 8г. Яны сустрэлiся на мосце. Дарослы бачыў, што хлопчык быў радасны, але гэту радасць ѐн зразумеў па-свойму. Аказалася, што добры настрой хлопчыка тлумачыўся не толькi хараством i пяшчотай летняга дня, а на галаве ў яго была новая шапка. Хлопчыку вельмi хацелася, каб дарослы заўважыў тую шапку. А ѐн не бачыў, бо для дарослага новая рэч – справа такая звычайная. Хлопчык не вытрымаў. З крыўдай, папроам прагучаў яго крык: «Дзядзя! Шапка!» Ι даросламу адразу ўсѐ стала зразумела, i ѐн паспяшыўся выправiць памылку. Эцюд заканчваецца тым, што шчаслiвыя героi «разышлiся кожны сваiм шляхам». Апавяданне «Максiмка» (1946) Герой Максимка – ахвяра вайны. Письменнiк звяртае увагу на тым, што грамадства павiнна клапацiцца пра сiрот, а найлепш гэта можа адлюстравацца ва ўсынаўленнi такiх дзяцей, кааб даць iм сям´ю, змянiць загiнуўшых бацькоў. Максiмка ўспрымае афiцэра сваiм бацькам. Дарослыя не могуць знiшчыць даверлiвасцi дзiцяцi i прымаюць рашэнне аб усынаўленнi. Апавяданне «Падарожжа вакол дома». (1947) Ιрачцы крыху больш за 1г. Аўтар расказвае, што гэта той узрост, калi пачынаецца актыўны працэс пазнання дзецьмi навакольнага, калi да ўсяго мiжволi цягнуцца дзiцячыя ручкi, хочацца ўсѐ паглядзець, а калi магчыма дык i пакаштаваць. Ιрынка паспрабавала на смак кавалачак бялюткай шкарлупкi ад яйка. Рэч цудоўная, а на смак нiчога добрага, ды яшчэ ў роце колецца. Давялося выплюнуць. Потым у ручках аказалася саломiнка. Паспрабавала ѐю пясок капаць, а саломiнка зламалася. Потым Ιрынка пераключылася на «добры каменчык», а потым на жалезны крук. На кожным кроку – новая загадка i адкрыццѐ. Таму падарожжа маленькай Ιрачкi вакол дома дало ѐй столькi ўражанняў, колькi не кожны дарослы вынес бы з падарожжа вакол свету.
22. Тэма «дзеці і вайна» ў беларускай дзіцячай літаратуры. Дакументальныя кнігі «Ніколі не забудзем» і С. Алексіевіч «Апошнія сведкі». Творчасць пісьменнікаў – «дзяцей вайны»: Б. Сачанкі, І. Сяркова, В. Казько.
У кнізе «Апошнія сведкі» 1985г. выкарыстоўваюцца ўспаміны дзяцей, якім падчас вайны было ад шасці да дванаццаці гадоў. Кніга сведчыць пра «немагчымасць перажыць успамін пра траўму». «Ніколі не забудзем».Гэту кнігу, якая неаднаразова выдавалася, напісалі самі дзеці. Юныя аўтары расказваюць пра суровы час Вялікай Айчыннай вайны, пра гітлераўскую акупацыю, зверствы фашыстаў, гераізм савецкіх людзей. “Ніколі не забудзем”, беларускія дзяці самі напісалі книгу пры дапамозе рэдакцыі газеты “Піянер Беларусі”. Упершыню яна выйшла ў свет у 1948 годзе. Першым яе трымаў у сваіх руках Янка Маўр. Толькі ён мог напісаць такія словы: “Аб гэтым мы маглі даведацца толькі ад іх саміх”. Кніга адразу выклікала жывы інтарэс у вядомых вучоных, літаратараў, у звычайных чытачоў. Высока ацаніў кнігу Якуб Колас. Яна паказвае веліч душы і патрыятызм народа ў цэлым і яго гераічных дзяцей, якія мужна пераносяць нечуваныя пакуты, у прыватнасці. Напісаная дзецьмі і для дзяцей, кніга з’яўляецца гісторыка-літаратурным помнікам аб днях Вялікай Айчыннай вайны. Таму і перавыдавалася кніга неаднаразова.
15. Пейзажныя вершы Якуба Коласа для дзяцей. Сатырычны верш «Савосьраспуснік». Прачытаць верш Якуба Коласа на памяць.
Па-майстэрску выкарыстоўваючы гуманістычную сітуацыю,паэт у вершы поўнасцю выкрыў забіяку хулігана ,шкодніка Савося і яго сябра Антося. Выхаваўчы падтэкст гэтых твораў заключаецца ў тым,што за ўсімі дрэннымі ўчынкамі абявязкова ізде расплата. Твор можна назваць вельмі педагагічным ,бо маленькім шкоднікам будзе урок на прыкладзе савося.Верш пачынаецца з апісання савося . Задумалі аднойчы Савось са сваім сябрам правуцыць панка,завесці яго ў лес ды напусціць на яго сабак .Хлочыкі здеснілі злое ,завялі панка ў лес .Як толькі Савось аткрыл торбу дзе быў сабака ,той ускочыў на галаву беднаму хлопцу, запусціў кіпцюры у скуру аж да самой касці .Так і пашлі оні з Антосем да хаты .Вясна –самая любімая пара года паэта. Да лепшых узораў пейзажнай лірыкі паэта можна аднесці вершы “На полі вяс- ною”, “Ручэй”, “Дуб”, “Зіма”, “Вясна”, “Летам”, “Лес”, “Ноч”. Паэт адухаўляе прыроду, вучыць дзяцей бачыць у, здавалася б, звычайных карцінах неўміручую прыгажосць і сілу. Паэтычная спадчына Якуба Коласа дае багаты матэрыял для дзіцячага чытання.
16. Рэалістычныя апавяданні З. Бядулі пра лёс дзяцей «Малыя дрывасекi»,
«Велiкодныя яйкi», «Дзе канец свету?», «Пяць лыжак зацiркi» і інш. Глыбіня
псіхалагічнага аналізу ў творах.
У апавяданнях З.Бядулi выразна прасочваюцца 2 кiрункi: 1) тэма загубленнага дзяцiнства («Малыя дрывасекi», «Пяць лыжак зацiркi») у гэтых апавяданнях адчуваецца пратэст пiсьменнiка супраць бязрадаснага дзяцiнства i сацыяльна-грамадскiх умоӯ, якiя пазбаӯляюць дзяцей шчасця; 2) творы, у якiх З. Бядуля iмкнецца пранiкнуць ва ӯнутраны свет маленькага чалавека, раскрыць яго псiхалогiю, паказаць яго здольнасцi i таленты («Велiкодныя яйкi», «Дзе канец свету»). «пяць лыжак зацiркi» - Сям´я хворага Антося i Агаты чакае зацiркi. Вясна, па вёсках пануе галадуха, Агаце пашанцавала выенчыць фунт мукi ӯ суседа i прыгатаванае снеданне стала вялiкiм святам для шчаслiвай у той момант сям´i. Вялiкiм няшчасцем стаӯ прыход не менш галоднай суседкi Сцёпчыхi, якая з´ела 5 лыжак зацiркi.
«Малыя дрывасекi» - галоӯныя героi 2 браты. Старэйшаму Цiшку 10г, а меншаму Халiмону 8г. Бацька iх працаваць не мог, ён быӯ кульгавы. Ι хлопчыкi вымушаны былi iсцi ӯ лес на заробкi. Калi ӯзнялася завея ӯсе дрывасекi разбеглiся па дамам, Цiшка i Халiмон засталiся, баялiся кааб бацька не наракаӯ, што зарана прыйшлi з лесу. А калi вырашылi ӯсёж пайсцi, то заблудзiлiсь i замерзлi. Яны бачылi сон у яким збылося iх жаданне адно на дваiх «Сядзяць яны за сталом, матка i бацька рады, што яны прыйшлi. Яны падъелi i на печы паснулi». «Велiкодныя яйкi» - галоӯны герой Сцяпанка па мянушке Пяцкун, бо ён захапляӯся маляваннем. Нiхто яго не разумеӯ. Толькi на Вялiкдзень яму куплялi фарбы i дазвалялi фарбаваць яйкi. Калi загiнуӯ бацька, то мацi не змагла купiць сыну фарбы. Ι тады хлопчык на велiкодных яйках сваёй крывёю намаляваӯ партрэт бацькi, забiтага на вайне. Заканчваецца апавяданне аптымiстычнымi спадзяваннямi на лепшую будучыню мастака. Чутку аб дзiӯных велiкодных яйках пачулi студэнты з суседняй вёскi i падарылi Сцяпанку скрыначку з рознымi фарбамi. Яны абяцалi яго вучыць i ӯ горад забраць, гаварыли, што з яго выйдзе вялiкi чалавек.
«Дзе канец свету» - хлопчык Янка увесь час разважае, фантазiруе, захапляецца таямнiцамi навакольнай прыроды. Але больш за ӯсё яго хвалюе пытанне: Дзе канец свету? Дарослыя не даюць яму адказа (бацька працуе i яму няма часу, баба Аӯдоцця не ведае, дзядзька Арцём смяецца з яго пытанняӯ). Аднойчы хлопчык вырашае, што сонейка ведае, дзе канец свету, ён пакiдае свой статак гусей i бяжыць услед за iм. Канчаецца апавяданне тым, што Янка разважае: «Увосенi ӯ школу пайду, вучыцца буду i аб усiм даведаюся».
17. Беларускі фальклор у творчасці З. Бядулі. Выхаваўчае значэнне казак «Скарб», «Музыка». Паэзiя З. Бядулi для дзяцей: «Мае забавы», «Гаспадарка», «Дудачка», «Калыханка», «Сняжынкi» i iнш. Гармонiя чалавека i прыроды.
Большасць казак З. Бядулi створана на аснове фальклорных матываў, пiсьменнiк напаўняў казкi новым зместам i ўзбагачаў iх мастацкiя асаблiвасцi («Ιванка-прастачок» i iнш.) У казцы «Скарб» галоўны герой наслухаўся дзедавых казак аб багатых скарбах i адпраўляецца iх шукаць у купальскую ноч. У лесе хлопчык сустракаецца з хохлiкам, якi паказвае яму свае падземныя скарбы i знаѐмiць са сваѐй сям´ѐй, кожны з якой заняты сваѐй працай. Хлопчык зразумеў, што «матка-зямля мае шмат багацця. Яна шчодрая да тых, хто любiць працаваць». У вобразе хлопчыка Саўкi праяўляюцца тыповыя для яго ўзросту рысы характару (цiкаўнасць, спалох, задзiрыстасць). У лiрычных творах паказана незвычайна яркая прырода. Паэт паказвае абуджэнне прыроды пасля ночы, зiмы ««Вунь бярэзнiк на пагорку. Вершы лiрычныя, мiлагучныя, напеўныя. Вершы «Мае забавы». «Гаспадарка» абуджаюць фантазiю дзяцей. Сваiмi вершамi З.Бядуля вучыцьдзяцей з дюбоўю, паэтычна глядзець на свет, адчуваць музыкальнасць роднага слова, садзейнiчае развiццю назиральнасцi. У сваiх творах З.Бядуля закранае пытаннi, якiя хвалююць маленькага чытача i дапамагаюць яму разабрацца ў жыццѐвых праблемах Вершы Мае забавы ,гаспадарка абуджаюць фантазію дзяцей,выклікаюць багатыя асацыяцыі , улічваюць псіхалагічныя ўласцівасці маленькіх чытачоў.
18. Творчасць У. Дубоўкі для дзяцей. Гуманістычная накіраванасць, маральна-этычная праблематыка вершаваных казак «Як Сінячок да сонца лётаў», «Чые рукі прыгажэйшыя», «Хто дужэйшы?», «Цудоўная знаходка», «Як унук дзеду дапамог» і інш. Асаблівасці паэтыкі.
Тэматыка казак разнастайная: пра чалавечы розум i дасцiпнасць, пра ляноту i зайздрасць, пра ганарыстасць i нядобразычлiвасць. Шмат казак напiсаў Дубоўка па матывах фальклорных сюжэтаў розных народаў, у якiх галоўнымi героямi з´яўляюцца людзi з адмоўнымi рысамi характару, а таксама многiя жывѐлы. У казке «Хто дужэйшы» Дубоўка паказвае, што толькi лагоднасць i спагада, добразычлiвасць упрыгожваюць i з´яву, i iстоту, тым больш чалавека. Дубоўка надае апавяданню фiласофскi накiрунак. Паляшук годна вядзе гаворку з наймагутнейшымi сiламi прыроды – Сонцам, Ветрам, Хмарамi, Марозам. Дасцiпнасць, прыродны розум дапамагаюць палешуку знайсцi выхад з цяжкага становiшча. Ι ѐн даказвае, хто з´яўляецца самым дужым. У працы мужык не адчуваў i марозу. «Тады пазнаў вялiкi сход, што нi Мароз, нi снег, нi лѐд» не перамогуць той сiлы, што ѐсць у людской працы. Казкi Ул. Дубоўкi заклiкаюць тварыць Дабро. У казках-легендах Дубоўкi гераiчныя ўчынкi здзяйсняюць найчасцей непрыкмметныя iстоты, але яны маюць вялiкую сiлу духу. Маленькая птушачка Сiнячок («Як Сiнячок да сонца лѐтаў») прыносiць людзям агонь. Каб яны маглi пагрэцца зiмой. Хоць i сам абгарэў, але выканаў свой абавязак. Спачувае Сiнячку i сонца, раiць яму не ляцець хутка, кааб не згарэў. Ι птушкi аддалi па адным пяры, каб Сiнячок зноў набыў апярэнне (адмовiўся толькi удод за што птушкi яго пакаралi, бiлi, шчыпалi, прымусiўшы схавацца ў дупло, пасля чаго ўдод адважваўся вылятаць толькi ноччу). За свой учынак Сiнячок захаваў iмя. Шануюць Сiнячка i людзi, заўсѐды зiмой даюць прытулак у вѐсцы.
19. Маральна-этычная праблематыка казак У. Дубоўкі «Праўдзівы хлопчык», «Сквапныя мядзведзікі», «Пузыр, Саломіна і Лапаць», «Айога», «Вожыкаў суд», «Казка пра зачараваную Лілю», «Кветкі – Сонцавы дзеткі» і інш. Асаблівасці паэтыкі. Афарыстычныя выслоўі, іх павучальны сэнс.
У. Дубоўкі да больш глыбокага, эпічнага асэнсавання грамадска-палітычных і літаратурна-мастацкіх падзей быў прадыктаваны гісторыка-сітуацыйным момантам, тымі дэструкцыйнымі працэсамі, якія асабліва востра сталі выяўляць сябе з другой паловы 20-х гадоў. 3 прычыны чуйнасці і надзвычайнай абвостранасці сваей грамадзянскай і мастакоўскай пазіцыі паэт не мог заставацца ўбаку ад лёсавырашальных пытанняў і праблем, якія закраналі асновы існавання нацыі. Яго не мог задаволіць чыста утылітарны падыход да літаратурнай творчасці на платформе адзінай пралетарскай ідэалогіі з яе коснасцю, дагматызмам і спрашчэнствам, з яе ўстаноўкай на сацыялагізацыю ўсіх формаў жыцця. У гэты няпросты, складаны для творчасці (ды і не толькі творчасці) час У.Дубоўка не спыняў пошукаў новых шляхоў для ўвасаблення свайго эстэтычнага ідэалу. Навізна і актуальнасць праблематыкі, шырыня мастацкага дыяпазону, уменне са складанага суплету жыцця вылучыць найбольш важную, істотную грамадскую і анталагічную праблему і вынесці яе на суд
чытача - вось што вылучае творчую манеру, почырк мастака сярод іншых творцаў таго часу.
Значным мастацкім дасягненнем стаў Дубоўкаў паэмны трыпціх - «Кругі», «I пурпуровых ветразей узвівы...», «Штурмуйце будучыні аванпосты!» Адной з істотных стылёвых адзнак з'яўляецца іх «амбівалентнасць», цеснае, раўнапраўнае суіснаванне ў межах абранага жанру дасягненняў урбаністычнай літаратуры з яе арыентацыяй на высокія ўзоры і класічныя формы, з аднаго боку, і мастацка-творчае засваенне прыёмаў і нормаў традыцыйнага народнага мастацтва - з другога
20. Тэма «чалавек і прырода» ў прыгодніцкай аповесці У. Дубоўкі «Як Алік у
тайзе заблудзіўся». Асаблiвасці падачы пазнавальнага матэрыялу.
Уладзімір Дубоўка шмат увагі надае праблеме ўзаемаадносін чалавека з прыродай. Аповесць «Як Алiк у тайзе заблудзiўся» заснавана на дакументальных фактах. Аповесць павучае дзяцей як трэба сябе паводзiць у лесе. Калi трапляеш у экстрэмальную сiтуацыю, то неабходна ведаць, што рабiць, а дакладней, ведаць прыроду. Алiк не спужаўся, апынуўшысь у тайзе, ѐн пачаў шукаць выйсце. Пiсьменнiк паказаў, як хлопчык, якi добра вывучыў тайгу, не разгубiўся, пайшоў дарогай сваiх ведаў. У творы адлюстравана праблема – трэба ведаць свой край, добра ў iм арыентавацца. Алiку 7 год, яго бацька з самага дзяцiнства вучыў разумець i любiць прыроду. Пiсьменнiк паказаў у творы, што безвыходных сiтуацый у жыццi бывае мала. Пакуль ѐсць надзея трэба змагацца за сваѐ жыццѐ. Цiкавасць да твора выклiкаецца i тым, што пiсьменнiк звярнуўся да матэрыялу, мала вядомага дзецям. Назвы раслiн будуць запамiнацца, параўноўвацца з беларускiмi, што таксама павялiчвае пазнавальнае значэнне кнiгi. Аповесць замацоўвае урокi маральнасцi, атрыманыя дзецьмi ў школе i дома. У вершах, байках i казках Ул. Дубоӯка закрануӯ шмат праблем, якiя тычацца ӯзаемаадносiн памiж людзьмi, iх дачынення да прыроды У творы адлюстравана праблема – трэба ведаць свой край, добра ў ім арыентавацца. Аліку 7 год, яго бацька з самага дзяцінства вучыў разумець і любіць прыроду. Уладзімір Дубоўка паказаў у творы, што безвыходных сітуацый у жыцці бывае мала. Пакуль ёсць надзея трэба змагацца за сваё жыццё. Цікавасць да твора выклікаецца і тым, што пісьменнік звярнуўся да матэрыялу, мала вядомага дзецям. Назвы раслін будуць запамінацца, параўноўвацца з беларускімі, што таксама павялічвае пазнавальнае значэнне кнігі. Аповесць замацоўвае урокі маральнасці, атрыманыя дзецьмі ў школе і дома.
21. Жыццёвы і творчы шлях Янкі Маўра. Жанравая і тэматычная разнастайнасць творчасці. Вобразы дзяцей у псіхалагічных апавяданнях Янкі Маўра 1930-х гадоў і пасляваеннага часу «Шчасце», «Падарожжа вакол дома», «Максімка».
Апавяданне «Шчасце»Радасцю поўняцца сэрцы герояў апавядання: дарослы i хлопчык 8г. Яны сустрэлiся на мосце. Дарослы бачыў, што хлопчык быў радасны, але гэту радасць ѐн зразумеў па-свойму. Аказалася, што добры настрой хлопчыка тлумачыўся не толькi хараством i пяшчотай летняга дня, а на галаве ў яго была новая шапка. Хлопчыку вельмi хацелася, каб дарослы заўважыў тую шапку. А ѐн не бачыў, бо для дарослага новая рэч – справа такая звычайная. Хлопчык не вытрымаў. З крыўдай, папроам прагучаў яго крык: «Дзядзя! Шапка!» Ι даросламу адразу ўсѐ стала зразумела, i ѐн паспяшыўся выправiць памылку. Эцюд заканчваецца тым, што шчаслiвыя героi «разышлiся кожны сваiм шляхам». Апавяданне «Максiмка» (1946) Герой Максимка – ахвяра вайны. Письменнiк звяртае увагу на тым, што грамадства павiнна клапацiцца пра сiрот, а найлепш гэта можа адлюстравацца ва ўсынаўленнi такiх дзяцей, кааб даць iм сям´ю, змянiць загiнуўшых бацькоў. Максiмка ўспрымае афiцэра сваiм бацькам. Дарослыя не могуць знiшчыць даверлiвасцi дзiцяцi i прымаюць рашэнне аб усынаўленнi. Апавяданне «Падарожжа вакол дома». (1947) Ιрачцы крыху больш за 1г. Аўтар расказвае, што гэта той узрост, калi пачынаецца актыўны працэс пазнання дзецьмi навакольнага, калi да ўсяго мiжволi цягнуцца дзiцячыя ручкi, хочацца ўсѐ паглядзець, а калi магчыма дык i пакаштаваць. Ιрынка паспрабавала на смак кавалачак бялюткай шкарлупкi ад яйка. Рэч цудоўная, а на смак нiчога добрага, ды яшчэ ў роце колецца. Давялося выплюнуць. Потым у ручках аказалася саломiнка. Паспрабавала ѐю пясок капаць, а саломiнка зламалася. Потым Ιрынка пераключылася на «добры каменчык», а потым на жалезны крук. На кожным кроку – новая загадка i адкрыццѐ. Таму падарожжа маленькай Ιрачкi вакол дома дало ѐй столькi ўражанняў, колькi не кожны дарослы вынес бы з падарожжа вакол свету.
22. Тэма «дзеці і вайна» ў беларускай дзіцячай літаратуры. Дакументальныя кнігі «Ніколі не забудзем» і С. Алексіевіч «Апошнія сведкі». Творчасць пісьменнікаў – «дзяцей вайны»: Б. Сачанкі, І. Сяркова, В. Казько.
У кнізе «Апошнія сведкі» 1985г. выкарыстоўваюцца ўспаміны дзяцей, якім падчас вайны было ад шасці да дванаццаці гадоў. Кніга сведчыць пра «немагчымасць перажыць успамін пра траўму». «Ніколі не забудзем».Гэту кнігу, якая неаднаразова выдавалася, напісалі самі дзеці. Юныя аўтары расказваюць пра суровы час Вялікай Айчыннай вайны, пра гітлераўскую акупацыю, зверствы фашыстаў, гераізм савецкіх людзей. “Ніколі не забудзем”, беларускія дзяці самі напісалі книгу пры дапамозе рэдакцыі газеты “Піянер Беларусі”. Упершыню яна выйшла ў свет у 1948 годзе. Першым яе трымаў у сваіх руках Янка Маўр. Толькі ён мог напісаць такія словы: “Аб гэтым мы маглі даведацца толькі ад іх саміх”. Кніга адразу выклікала жывы інтарэс у вядомых вучоных, літаратараў, у звычайных чытачоў. Высока ацаніў кнігу Якуб Колас. Яна паказвае веліч душы і патрыятызм народа ў цэлым і яго гераічных дзяцей, якія мужна пераносяць нечуваныя пакуты, у прыватнасці. Напісаная дзецьмі і для дзяцей, кніга з’яўляецца гісторыка-літаратурным помнікам аб днях Вялікай Айчыннай вайны. Таму і перавыдавалася кніга неаднаразова.