ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 10.11.2023
Просмотров: 239
Скачиваний: 3
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
I топтағы науқастардың 35%-ы, екінші топтағылардың 45%-ы 5 жыл өмір сүрген (И.С. Сти-
лиди, 2004).
Алыс, жақын шетелдерде өңеш рагының II-III «В» даму сатысындағы науқастарға кешенді
түрде сәулелік ем + полихимиотерапия жүргізілген. Барлық науқастарға жинақталған сәулелік
емнің мөлшері – 50 Гр., I топтағы науқастарға сәулелік емге қабаттастырып цисплатин +
192
5-фторурацил, , ал II топқа тек сәулелік ем қолданған. Нәтижесінде I топтағы науқастар-
дың 34-36%-ы, II топтағылардың 10%-ы 5 жылдан артық өмір сүрген (А.В. Важенин, 2006;
В.П. Касаткин т.б. 2010, Corper J. Et. Al, 1999).
Жалпы емдік тәсілдердің нәтижесін жоғарылату үшін өңеш рагын ерте даму (carcinoma in
citu, I cаты ) сатыларында анықтау ләзім.
Өңеш рагынан сақтану шаралары
Біріншілік сақтану шаралары:
- ауыз қуысының тазалығын сақтау;
- жоғарғы градустағы спирттік шараптарды жиі ішуден және темекі тартудан, нас
пайдаланудан бас тарту;
- үнемі тұтқырлығы жоғары ыстық немесе суық тағамдарды қабылдамау;
- күнделікті пайдаланылатын тағам құрамында нәруыз, оның ішінде ауыстырылмайтын
аминдік қышқылдардың (лизин, метинин, тиамин, тронин, т.б), ривоплавин мен токоферолдың,
А,С витаминдерінің жеткілікті болуы;
- қақталған, сүрленген, ысталған, көп мөлшерде тұздалған тағамдарды жиі пайдаланбау;
- тамақтану рәсімі мен тәртібін мезгілімен бұлжытпай сақтау, әсіресе тамақтанысымен
жатып ұйықтауға болмайды;
- құбыр немесе ашық алаңдағы суды сүзгіден өткізіп ішу.
Екіншілік сақтану шаралары:
- ауыз қуысы мен көмекейде кездесетін аурулары бар адамдар (созылмалы лакунарлық
баспа, глоссит, стоматит, кариес, парадактоз) стоматологқа қаралып, емделулері керек;
- созылмалы кардиоспазм, өңеш қалтасы және Баретта өңеші бар науқастар эндоскопиялық,
цитоморфологиялық тексерулерден өтіп, үнемі дәрігерлік бақылауда болып, оларға тиісті ем
тәсілдерін қолданған ләзім;
- өңеш шырышты қабатында облигаттық ракалды аурулары анықталған ауруларға міндетті
түрде сауықтыру шараларын қолдану.
Қорыта келгенде, өңеш рагынан сақтану үшін ұрпақтан ұрпаққа жалғасып келе жатқан
зиянды әдеттерден құтылып, жоғарыда көрсетілген әртүрлі себептерді болдырмауды көздеген
абзал. 9. Асқазан ракалды аурулары
мен рагы
(электрондық нұсқа)
Дайындаған проф. Қ.Ә. Әбисатов
Алматы 2013 жыл
Дәрісті оқудың дәлелдемесі мен мақсаты
Асқазан рагы – бүкіл дүниежүзі халықтарында кең таралған ісік. Онымен аурушылық жиілігі
Қазақстанда 1985 жылға дейін басқа қатерлі ісіктердің арасында бірінші орында болған, ал
соңғы 20 – 25 жылдардың аралығында асқазан рагымен аурушылық біртіндеп төмендеуде, яғни
2010 жылы ол өкпе, сүт безі, тері рагынан кейінгі төртінші орынға ие болды. Оның негізгі
себебі ісікті ерте анықтап, емдеу тәсілдерін жетілдіргендіктен емес, ол соңғы кездердегі
бұқара халықтың әл-ауқатының біртіндеп түзеліп, тамақтану рәсімінің біркелкі жақсаруына
байланысты деп түсіндірілуде.
Өкінішке орай, қазіргі кезде республиканың жалпы емдеу шебіндегі емханаларда жұмыс
жасайтын дәрігерлерде (бөлімшелік дәрігерлер мен гастроэнтерологтар) асқазан рагы алдында
болатын науқастар (гастрит, ойық жара, полип) жөнінде нақты мәліметтері аз. Ісік алды
аурулары бар адамдарды тиісті тексерулерден өткізіп, науқасын анықтап, оларды диспансерлік
есепке алып, тиісті емдеу тәсілдерін жүйелі түрде қолданбаудың салдарынан 2010 жылы асқазан
рагы анықталған 2653 адамның 23,0 % - да ісік I-II даму сатысы, 28,4 % да IV даму сатылары
анықталып, тек қана 852 (32,1%) науқасқа ісікке қарсы арнайы ем тәсілдері қолданылған.
Міне, аталмыш жағдайларды ескере отырып, бұл тақырыпты талдаудағы алға қойылатын
мақсаттар:
- асқазан рагын ерте анықтауға бағытталған әртүрлі шаралармен таныстыру.
- асқазан рагының пайда болуына септігін тигізетін әртүрлі сыртқы және ішкі себептермен
таныстыру:
- асқазан рагына бейім “жоғарғы қауіп-қатер тобын” түзіп, оларға тиісті емдеу және бақылау
шараларымен таныстыру;
- асқазан рагының клиникалық белгілерімен, анықтау, емдеу тәсілдерімен таныстыру.
Асқазанның клиникалық анатомиясы мен қызметтері
Асқазан – көкет астында колба тәрізді түбі кең, ұлтабарға шығар жері тарлау, 2/3 бөлігі
бел омыртқаның сол жағында орналасқан дене мүшесі. Асқазан үш бөліктен тұрады. Олар:
1) проксималдық немесе жоғарғы бөлік, оның шекарасы өңешпен қосылған жерінен кіші
иіні бойында 4-5 см солға қарай, ал үлкен иіні бойында көкбауырдың төменгі шетіне дейін.
Бұл бөлік 3 бөлікшеге бөлінеді: а) өңештің асқазанға қосылған бөлікшесі немесе жүректік
196
қысқыш деп аталады; б) субкардиалдық кесінді кіші иінде ұзындығы 4-5 см; в) асқазанның
түбі немесе асқазан күмбезі. Аталмыш бөлікшелерде пайда болған рак әртүрлі клиникалық
көрініспен сипатталады;
1) асқазан денесі – асқазанның субкардиалдық кесіндісін пилорикалық қысқыштан 5-6 см
проксималдық бөлікке қарай орналасқан.
2) асқазанның дисталдық немесе антралдық бөлігі. Бұл бөлікті де рактың клиникалық
белгілеріне байланысты 3 бөлікшеге бөлеміз. Олар: а) меншікті антралдық бөлікше,
б) пропериалдық бөлікше, в) пилорикалық қысқыш.
Асқазанның қабырғасы төмендегідей қабаттардан тұрады:
1) ішкі шырышты қабат, ол цилиндр тәрізді бездік кілегей қабықшамен жабылып, көмкерілген.
Кілегей қабықшадан сөл шығаратын бездер мен дәнекер тіндер құрастырылады. Олардың көбі
асқазанның түбі мен денесінде орналасқан. Бездер үш түрлі сөл бөлетін жасушалардан тұрады.
Олар: бас жасушалар – кофермент – пепсиноген, оралма жасушалар – тұз қышқылын, қосымша
жасушалар – мукоид, шырыш бөледі. Қалыпты жағдайда тұз қышқылының 40-60%-ы кофермент
пепсиногенмен қосылып, ас қорытуға белсенді қатынасатын пепсин ферментін түзейді, 20-
25%-ы шырышты мукопротеидтермен қосылып, глюкомукопротеидтер мен полисахаридтерді
түзейді, ал 10-15%-ы еш нәрсемен қосылмай, бос болады. Құрамында мукоидтар бар шырыш
асқазан шырышты қабатын механикалық, химиялық жарақаттардан қорғайды;
2) шырыш асты қабатында артерия-веноздық қан тамырлары, лимфалық фолликулдар,
сезімтал нерв ұштары орналасқан;
3) бұлшық ет қабатында тін талшықтары үш бағытта орналасқан: бойлама, қисық (қыли),
оралма;
4) сірі қабаты асқазанның барлық жағында да орналасқан.
Асқазанның кіші иіні қанмен құрсақтық сабаудан тарайтын сол жақ асқазандық артериямен
және жалпы бауырлық артериядан шығатын оң жақ асқазандық артериямен, үлкен иінін асқазан-
ұлтабарлық артериядан шығатын оң жақ асқазан – шарбылық артериямен және көкбауырдан
шығатын сол жақ асқазан – шарбылық артериямен қанмен қамтамасыз етіледі.
Асқазанның сыртында орналасқан лимфалық тамырлар аймақтық 4 коллекторға құйылады:
1-шісі үлкен иінде, 2-шісі дисталдық бөліктегі кіші иінде, 3-шісі – сол жақ асқазандық артерия
айналасында, 4-шісі – көкбауыр қақпасы мен құрсақтық қолқа тамыр аралығында.
Асқазан симпатикалық, парасимпатикалық нервтер жүйесімен иннервацияланған.
Асқазанның атқаратын қызметтері
1. Секреторлық қызметі – асқазанның негізгі атқаратын қызметі. Оны асқазанның
шырышты қабатында орналасқан бездердегі үш түрлі жасушалар атқарады.
1) басты гранулоциттер немесе бас жасушалар кофермент пепсиноген бөледі;
2) париеталды гранулоциттер немесе оралма жасушалар тұз қышқылын бөледі;
3) мукоидтар немесе қосымша жасушалар шырыш пен глюкомукопроидтерді бөледі.
Жоғарыда көрсетілгендей, қалыпты жағдайда тұз қышқылының 40-60%-ы кофермент
пепсиногенмен қосылып, нәруызды гидролиздендіретін, ыдырататын белсенді пепсин ферменті
түзіледі (рН 1,5-2,0), 20-25%-ы глюко-, мукопротеидтермен қосылып, асқазанның шырышты
қабатын жарақаттанудан қорғайды, 10-15%-ы бос болады.
Асқазанда аталмыш жасушалардан басқа гормондар түзейтін АПУД жүйесінің секреторлық
жасушалары бар. Олар гастрин, гистамин серотонин, самостатин, бобензим бөледі.
2. Асқорыту қызметіне жататындар:
- қабылдаған тағамды жинақтау; тағамды механикалық, химиялық тұрғыда айналымдау;
араластыру;
- асқазандағы тағам ісінеді, сұйылады, құрылымындағы компоненттері гидролизденеді;
197
- тағам қабылдаған кезде асқазан қабырға қабаттары босаңсиды да, тағам қышқылданғанда
олар қатая бастайды, тағамды ұлтабарға шығаруға дайындайды;
3. Моторлық қызметі жүйкелік және гуморальдық жүйемен реттеледі. Кезбе нерв
асқазанның бұлшық еттерін белсендіріп, тағамның ұлтабарға өтуін реттейді.
4.Сорғыштық сіңіру қызметі. Асқазаннан спирт, одан жасалған ішімдіктер мен дәрілер,
әртүрлі улар, азғантай су сіңіріледі.
5. Асқазанның қан өндіру қызметі. Кастл факторына байланысты. Кастл факторы қан
құрамындағы эритроциттерді, гемоглобинді қалыпты мөлшерде ұстайды. Ол үшін қабылдайтын
тағам құрамында темір, витамин В 12 , ал асқазаннан тұз қышқылы мен мукоидтар қалыпты
жағдайда бөлініп тұрулары керек. Егерде тағаммен бірге темір, В 12 витамині жекелеп немесе
қосылып қабылданбаса немесе асқазанның сөлінің қышқылдығы аз болса, онда қан құрамындағы
гемоглобин мен эритроциттердің мөлшері азаяды да апластикалық анемия науқасы өрбиді.
Көбінесе асқазаннан тұз қышқылы бөлінбесе, витамин В 12 ащы ішекте қанға сіңбейді, темір
әрленбейді және қан өндіруге қатыспайды. Сондықтан анемиясы бар науқастардың асқазан
сөлінің қышқылдығын, қандағы В 12 пен темірдің мөлшерлерін анықтау керек.
Асқазанның лимфалық түйіндері мен қан тамырларының көрінісі
1. Асқазанның сол жақтық лимфалық түйіндері.
2. Сол жақ асқазан – шарбылық лимфалық түйіндер.
3. Жоғарғы ұйқы бездік лимфалық түйіндер.
4. Бел аймақтық лимфалық түйіндер.
5. Төменгі шарбылық лимфалық түйіндер.
6. Жоғарғы шарбылық лимфалық түйіндер.
7. Ұйқы безі – ұлтабарлық лимфалық түйіндер.
8. Пилорикалық лимфалық түйіндер.
198
9. Құрсақ тамырлық лимфалық түйіндер.
10. Бауырлық лимфалық түйіндер.
11. Асқазанның оң жақтық лимфалық түйіндер.
12. Оң жақтағы асқазан – шарбылық лимфалық түйіндер.
Асқазанның әртүрлі бөліктерінен лимфаның ағу жолдарынын көрінісі
I. Асқазанның проксималдық бөлігінен
II. Асқазанның денесінен
III. Асқазанның дисталдық бөлігінен
IV. Асқазан денесінің үлкен иінінен
V. Асқазан түбінен
Рамкада: Асқазан рагының сол жақ бұғана үсті, бауыр және аналық бездерге метастаздарының
орналасатын жерлері
199
Асқазан рагының жиілігі
Асқазан рагы дүниежүзінің 59 елінде біркелкі таралмаған. 2005 жылғы деректерде жоғарғы
аурушылық көрсеткіші (жаһандық стандарт бойынша) Жапонияда (47,6), Коста-Рикада (37,2),
Қытайда (26,8), төменгі – АҚШ-та (5,8), Мысырда (3,4), Индонезияда (2,8) тіркелген ( Parkin
D.M.. et.al.2005).
ТМД көлемінде жоғарғы аурушылық көрсеткіші 100 000 адамға шаққанда 2008 ж. Украинада
(34,9), Белорусьта (34,6), Ресейде (27,2), Қазақстанда (18,9); төменгі көрсеткіштер – Молдовада
(12,9), Қырғызстанда (11,9), Грузияда (9,5), Әзірбайжанда (9,1) (М.И. Давыдов, М.Е. Аксель,
2010).
Қазақстанда 1970 – 2010 жылдар аралығында аурушылық көрсеткіші 100 000 адамға
шаққанда 32,7-ден 16,3 дейін, яғни екі есе төмендеді. 1985 жылға дейін асқазан рагы басқа
қатерлі ісіктер арасында 1-ші орында болса, ал соңғы жылдары бірте-бірте төмендеп, 2010