ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 10.11.2023
Просмотров: 235
Скачиваний: 3
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
аймақтық метастаздары ( ІІ даму сатысы)
120
Сүт безі рагының алаңдық
белгісі – еміздіктің
Купер байламына
жабысқандағы терінің
тартылған көрінісі
Сүт безі рагының ойық
жара түрі
121
Сүт безінің ісініп бата жайылғандағы
терідегі лимон қабықшасы тәрізді
белгісі
Сүт безіндегі тілме тәрізді рактағы
терінің қызарған қан кернеу белгісі
122
Сүт безінің ыдыраған
рагы
Сүт безі
рагының ісіктік-
инфильтративтік
рагының қолтық
астындағы лимфа
бездеріндегі метастазы
123
Сүт безі рагының «лимон қабығы» белгісі
Сүт безі рагының таралу жолдары
Сүт безі рагы үш бағытпен таралады. Олар :
1. Қатерлі ісік алдымен сүт безі бездік ұлпаларда пайда болып, көлемі бірте-бірте үлкейеді.
Ісіктің пайда болуы мен клиникалық көрініс беру уақыты, оның өсу қарқынына байланысты.
Ісіктің жергілікті өсіп, таралу қарқыны негізі оның морфологиялық тұрғыда пісіп-жетілу
дәрежесіне, оның түріне, әйелдің жасына, жүкті болуына, жүйкелік-, иммундық-, эндокриндік
жүйелеріндегі өзгерістерге байланысты болады. Пісіп-жетілу дәрежесі жоғарғы қатерлі
ісіктің көлемінің екі есе өсу уақыты 110-120 тәулік, орта дәрежедегілердікі 60-90 тәулік, төменгі дәрежедегілердікі 20-30 тәулік. Жалпы жайылмалы емес және жайылмалы рактың өсу жылдамдығы әртүрлі. Біріншісі баяулау өседі, ал екіншісі қарқынды өсіп, айналасындағы сүт безінің сау ұлпаларын, тері жамығы мен май қабаттарын, сүт безі артындағы шелдер мен бұлшық еттерді зақымдап, кеуде қабырғасына жабысады.
2. Лимфогендік таралу жолы. Сүт безі рагының жасушалары лимфогендік жолмен келесі бағытта таралады:
- Сүт безінің сыртқы бөліктеріндегі рак қолтық астылық лимфа түйіндеріне тарайды;
- Сүт безінің үстіңгі аймақтарындағы рак бұғана асты, бұғана үстіндегі лимфа түйіндеріне
тарайды;
- Сүт безінің ішкі бөлігіндегі рак төс сүйек артындағы көкірекаралық аймақтағы лимфа
түйіндеріне тарайды.
- Сүт безінің денесін түгел зақымдай өрбіген рак барлық аймақтық лимфа түйіндеріне
тарайды.
- Герот лимфалық жүйесімен ісік жасушалары эпигастралдық іш қуысындағы лимфа
түйіндеріне таралуы да ықтимал.
3. Гематогендік жолымен сүйекке, өкпеге, бауырға, миға тарайды.
124
Сүт безінің әрбір бөлігінен лимфа тамырлары арқылы рак жасушаларының таралу
бағыттары мен жолдары
125
Сүт безінің аймақтық лимфалық түйіндердегі метастаздары
126
Сүт безі рагының даму сатысының Халықаралық ТNМ
жүйесімен жіктелуі ( UIСC,2003)
0 – даму сатысы – Тis М 0 N 0 (рак in situ)
Tis (DCIS) – өзектік рак in situ;
Tis (LCIS) – бөлікшелік рак in situ;
Tis (Paget) – еміздіктегі Педжет in Situ рагы
ТІ mісN 0 M 0 микринвазиялық рак (ісік көлемі 0,1 см), аймақтық лимфалық түйінде метастаз
жоқ)
ТІаN 0 М 0 (ісік көлемі 0,5 см-ге дейін, аймақтық лимфалық түйінде метастаз жоқ)
ТІbN 0 M 0 (ісік көлемі 1 см-ге дейін, аймақтық лимфа түйіндерінде метастаз жоқ)
TIcN 0 M 0 (ісік көлемі 2 см-ге дейін, лимфалық түйіндерде метастаз жоқ)
ІІ «А» даму сатысы – Т 0 N 1 М 0 (сүт безінде ісік анық анықталмаған аймақтық лимфалық
безде метастаз бар)
Т 1 N 1 М 0 – (ісік көлемі 2 см-ге дейін, аймақтық лимфалық түйінде метастаз бар)
Т 2 N 0 М 0 – (ісіктің көлемі 5см-ге дейін, аймақтық лимфалық түйінінде метастаз жоқ)
ІІ «В» даму сатысы – Т 2 N 1 М 0 ( ісік көлемі 5 см-ге дейін, аймақтық лимфа түйінінде
метастаз бар)
Т 3 N 0 М 0 (ісік көлемі 5 см-ден асқан , аймақтық лимфа түйінінде метастаз жоқ)
ІІІ «А» даму сатысы – Т 0 N 2 М 0 (сүт безінде ісік анықталмаған, аймақтық лимфа түйінінде
бір-біріне жабысқан қозғалмайтын метастаздар бар)
Т 1 N 2 М 0 (ісік көлемі 0,1 см, бірақ лимфалық түйінінде бір-біріне жабысқан қозғалмайтын
метастаздар бар)
Т 2 N 2 М 0 (ісік көлемі 5 см-ге дейін, аймақтық лимфалық түйінінде бір-біріне жабысқан
қозғалмайтын метастаздар бар)
Т 3 N 1 М 0 (ісік көлемі 5 см-ден артық, аймақтық лимфа түйінінде метастаздар бар)
Т 3 N 3 M 0 (ісік көлемі 5 см-ден артық, барлық аймақтық лимфалық түйіндерде метастаздар бар)
ІІІ «В» даму сатысы – Т 4 N 3 М 0 (кез келген көлемдегі теріге қабырғаларға жабысып тараған
ісік, аймақтық лимфалық түйіндерде метастаз жоқ)
Т 4 N 1 М 0 (ісік көлемі Т 4 сәйкес, бірақ аймақтық лимфалық түйіндерде метастаз жоқ)
Т 4 N 2 М 0 (ісік көлемі Т 4 сәйкес, бірақ аймақтық лимфалық түйінінде бір-біріне жабысқан,
қозғалмайтын метастаздары бар)
ІІІ «С» даму сатысы – кез келген Т, N3 М0 (кез келген көлемдегі ісік, барлық аймақтық
лимфалық түйіндерде метастаздары бар)
Кез келген Т, кез келген N, М 1 – кез келген көлемдегі ісік, кез келген аймақтық лимфалық
түйінінде және алшақ ағзаларда метастаз бар.
127
Даму сатыларын клиникалық топтастыру
Даму сатылары Ісік көлемі
Аймақтық лимфалық
түйіндер
Алшақ ағзадағы
метастаз
0-даму сатысы Tis N 0 М 0
І-даму сатысы TI N 0 М 0
ІІ «А» даму сатысы
T0 N 1 М 0
T1 N 1 М 0
T2 N 0 М 0
ІІ «В» даму сатысы
T2 N 1 М 0
T3 N 0 М 0
ІІІ «А» даму сатысы
To N 2 М 0
T1 N 2 М 0
T2 N 2 М 0
T3 N 1 М 0
T3 N 2 М 0
ІІІ «В» даму сатысы
T4 N 0 М 0
T4 N 1 М 0
T4 N 2 М 0
ІІІ «С» даму сатысы кез келген Т N 3 М 0
IV даму сатысы кез келген Т кез келген N М 1
128
Сүт безі рагының ТNM жіктелуі
129
130
131
132
133
134
135
Сүт безі рагының клиникалық белгілері
І. Түйіндік рактың клиникалық белгілері:
1. Сүт безін сипап, басып қарағанда байқалатын тығыз,сырты кедір-бұдырланған, шекарасы
айқын, қозғалмалы ісіктік түйін.
2. Ісіктің түйіні тері жамығына қарай кіріп, тері әжімін тегістеп, «алаңдық» белгі байқалады.
3. Ісіктік түйін теріні өзіне қарай тартып, ісіндіріп «лимон қабықшасы» белгісі қалыптасады.
4. Ісік түйіні еміздікке жақын қашықтықта өрбігенде, ісік еміздікті өзіне тартып қисайтады
немесе еміздік «кіндік» тәрізді болып сүт безі тініне сіңеді.
5. Ісіктік түйіннің көлемі өте үлкен болғанда, сүт безі ісініп, тері жамығы қызғылт- қоңырқай
тартып, ісік түйіні үсті ойық жараланып, сүт безі деформацияланады.
6. Ісіктік аймақты саусақпен басып қарағанда, еміздіктен түсі өзгерген қан тәрізді бөлінділер
шығады.
7. Прибрама белгісі – еміздікті тартқанда ісік түйіні еміздікпен бірге қозғалады.
ІІ. Жайылмалы рактың клиникалық белгілері:
1. Екі жақтағы сүт бездерін салыстырып қарағанда ісік өрбіген сүт безінің көлемі үлкен
болады.
2. Ісік теріге жайылмалы түрде тарап, тері жамығы «апельсин» қабықшасына ұқсап,
жиырылуы төмендеп қалыңдайды.
3. Қалыңдаған тері аймағындағы ісікте қан мен лимфа айналымы бұзылып,терінің түсі
қызарады, күңгірттеніп тегіс көгергендей болады, алақанға ыстық қызу сезіледі.
4. Ісікпен зақымданған теріде сырты қабықшаланған көптеген түйіншектер де болуы мүмкін.
5. Еміздік сүт безіндегі ісікке қарай тартылып, кіндік тәрізді болады, яғни еміздіктің
умбликацияланған белгісі.
ІІІ. Педжет рагының клиникалық белгілері:
1. Ісіктік үрдіс еміздіктің астын, үстін және айналасын зақымдайды да, еміздікте ойық
жара пайда болады.
2. Ісіктің сыртқы көрінісі экзема науқасына ұқсайды да, еміздікте қышыма пайда болып,
қасынғаннан кейін жарақаттанып, одан қанды су бөліндісі шығады.
3. Ұзақ уақыттан кейін еміздік ұшы немесе оның айналасы желініп, еміздікте ойық жара
пайда болады. Бұл кезде сүт безі тіндерінің ішінен, еміздік аймағында ауырмайтын әртүрлі
көлемде ісіктік түйін қалыптасады.
4. Еміздік алаңындағы ісік үнемі ылғалданып, сырты қабықшаланбайды.
5. Краузе белгісі – еміздік пен оның айналасының ісінуі.
Сүт безі рагын анықтау тәсілдері
I. Анамнез. Сүт безінің дамуын сұрап білу кезінде ерекше мән беретін мағлұмат – емшектегі
ісіктік үрдіс қай кезде, қалайша байқалды, қалай дамып келеді. Ісікті кездейсоқ жағдайда
науқас әйел өзі сипап тапты ма немесе профилактикалық байқау кезінде табылды ма, бұрын
мастопатия диагнозы қойылып, ол жөнінде қандай ем қабылданды. Науқастың гинекологиялық
жағдайын білу керек. Оны төмендегі сұрақтармен анықтау керек:
- етеккірдің реттілігі мен ерекшеліктері;
- неше рет жүкті болып, бала тапты, қанша түсік тастады;
- бала емізудің ұзақтығы;
- сүт безінің мол немесе аз сүт өндіруі;
- гинекологиялық аурулармен (эндометрит, сапингит, аднексит т.б.) бұрын-соңды ауырған,
ауырмағаны;
- іріңді мастит ауруын емдеуге хирургиялық тәсіл қолданылды ма, әлде жоқ па;
136
- баланы емізген кездерде еміздік жарақаттанған жоқ па.
Аталмыш мәліметтерді сұрап білу сүт безіндегі ісіктің пайда болу себептерін анықтауға
жанама мүмкіншіліктер береді. Жалпы науқасты анықтау барысында ісіктік үрдістің пайда
болуына ықпалын тигізетін ішкі және сыртқы себептерді ( факторларды) айқындаудың маңызы
зор.
ІІ. Сүт безін физикалық тұрғыда қарау, сипау тәсілдері
Қарау. Сүт бездерін келесі жағдайда қарайды: науқас қолын түсіріп, екі жағына қойып
немесе қолын басының артына қояды. Қандай жағдайда сүт безін қарасаң да ол жерде бездердің
ассиметриясын, деформациясын, түйіндердің шығуын, метастаз берген аймақтың созылуын,
терілік белгілерді көреміз.
Сипап, басып тексеру. Екі сүт безіне беткейлік, сосын терең пальпация жасайды. Пальпация
фалангалардың вертикальды және горизонтальды бағытында перифериядан шет жағынан
әртүрлі шаршыларға және кері бағытта жасалады. Сол кезде ісіктер өзінің консистенциясын
және шекарасын сақтайды, ал мастопатияда жоқ болады және тығыздығы жұмсақтау болады.
Сүт бездерінен қандай бөлінділердің бөлінетініне көңіл бөлу керек. Сүт рагына тән: тас сияқты
тығыздығы, беті бұдыр, шекарасы анық емес, қозғалмайды және ауырсынусыз. Пальпация
кезінде анықталатын терілік симптомдар: ісік үстінен қатпар түзілгенде үлкен немесе сұқ
саусақтардың көмегімен бірқатар өзгерістерді анықтай алады, яғни: әжімденудің параллельдігін
және олардың бір аймақтағы конвергенциясын ( әжімденудің оң симптомы), емізіктің созылуы
(умбликация симптомы), егерде алақанды сүт безінің үстіне қойғанда тығыз консистенциялы
түзілісті сезесің, ал емізікті тартқан кезде сол түзіліс емізікпен бірге қозғалады. Міндетті түрде
қолтық астында, бұғана асты мен үстіндегі лимфалық түйіндер орналасатын аймақ ыждағатты
тексеріледі. Сүт безінің көлемі өте үлкен болғанда, бездің ішкі тіндеріндегі кішкентай ісік
түйінін анықтау үшін науқасты шалқасынан жатқызса Куперов байламын босатып, сүт безі
тіндерін жұмсартып, ісіктік түйінді анықтауға толық мүмкіндік туады.
Арнайы анықтау тәсілдері
1. Зертханалық тәсіл арқылы қандағы эстроген мен прогестерон, картизол гормондарының,
Неr 2/ neu, Ki 67, С-9-19 деңгейлерін анықтау керек.
2. Маммография – етеккір біткеннен кейін 7-8 тәулік өткесін жасалады. Бұл тәсіл арқылы
сүт безі рагының нақты және қосымша белгілері анықталады. Нақты белгілерге сүт безінің
тініндегі тығыздалған, сырт беткейі шашыранды күн сәулесіне ұқсаған жұлдыз тәрізді ісік
көлеңкесі,1 см² көлемдегі көлеңкеде 15-тен артық микокальцинаттың бар екендігі жатады. Ал
қосымша белгілерге – сүт безі терісінің қалыңдауы, сүт безінің тіндік құрылымы, қалыптан
тыс өзгеріс, жаңа қан тамырларының пайда болуы жатады.
3. Дуктография. Бұл тексеру тәсілі еміздік арқылы қанды қосындылар бөлінетін жағдайда
қолданылады. Ол үшін еміздік арқылы 0,5-1,5 верографин енгізіп, рентгенография жасалады.
Рентгенограммадан сүт өзектеріндегі әртүрлі өзгерістерді ( бітелу, қысылу, қосымша ақау,
жылауық) анықтауға болады.
4. УДЗ арқылы без тіндеріндегі әртүрлі қалыптан тыс пайда болған өзгерістерді (беріштену,
қатайып тығыздалған ошақ, жылауық т.б. ) және аймақтық лимфа түйіндеріндегі метастаздарды
анықтауға болады. УДЗ етеккір айналымының бірінші жартысында жүргізіледі.
5. Компьютерлік томография арқылы сүт безіндегі түйінді және жайылмалы рактың нақты
көлемін, қандай тереңдікке тарағанын және аймақтық лимфа түйіндеріндегі метастаздарды,
әсіресе, төс артындағы лимфа түйіндерінде метастаз бар немесе жоқ екендігі анықталады.
6. Цитоморфологиялық зерттеу арқылы сүт безі рагының гистологиялық түрі, оның
жасушаларының пісіп-жетілу дәрежесі, ісіктегі ЭР, ПР бар немесе жоқтығы анықталады.
Зерттеуге ісіктің түйіннен сорынды, трепанобиопсиямен ісіктік тін алынады, сүт безінен
шығатын қалыптан тыс бөлінділер зерттеледі.
137
7. Термография – инфрақызыл сәуле шығатын телевизор арқылы екі жақтағы сүт безінің
қызуының салыстырмалы картасы тіркеледі. Ісікке шалдыққан сүт безі тіндерінің қызуы 1-2º