Файл: Бидайбеков Е. Ы., Лапчик М. П., Нрбекова Ж. К., Саымбаева А. Е. Жарасова Г. С., Оспанова Н. Н., Исабаева Д. Н.doc

Өздік жұмыстарға ұсынылған тақырыптар
Тақырыбы: Информатика саласында мектептік білім беру мазмұны.

Негізгі сұрақтар:

1. Информатиканы оқыту мазмұнын қалыптастырудың жалпы принциптері.

2. ИЕТН оқу пәнінің алғашқы бағдарламасының құрылымы мен мазмұны.

3. ИЕТН курсының машиналық нұсқасының бағдарламасы.

4. Орта мектептерге арналған информатиканың үздіксіз курсы мазмұнының тұжырымдамасын қалыптастыру.

5. Мектептерде информатиканы оқытуды стандарттау.

Әдебиеттер

1. 
   Антипов И.Н., Боковнев О.А., Степанов М.Е. Опреподавании информатики в младших классах //ИНФО. - 1993.№5.
   
2. 
   Белошапка В.К. Три учебника информатики //ИНФО.1991. - №1.
   
3. 
   Виленкин Н., Ратинский М., Ин А. Информатика или программатика? //ИНФО. - 1990. - №2.
   
4. 
   Гейн А.Г., Житомирский В.Г., Линецкий Е.В., Сапир М.В., Шолохович Е.Ф. Основы информатики и вычислительной техники. - М.: Просвещение, 1991.
   
5. 
   Дидактика средней школы /Под ред. М. Н. Скаткина. - М., 1982.
   
6. 
   Долматов В.П. Информатика - базовый курс: цели и содержание, методика и средства (проект). - М.: Психол. ин-т РАО, 1993.
   
7. 
   Ершов А.П. Школьная информатика в СССР: от грамотности – к культуре //ИНФО. - 1987. - №6.
   
8. 
   Закон Российской Федерации "Об образовании".
   
9. 
   Изучение основ информатики и вычислительной техники. Часть I. М.: Просвещение, 1985.
   
10. 
    Изучение основ информатики и вычислительной техники. Часть II. - М.: Просвещение, 1986.
    
11. 
    Инструктивное письмо Министерства образования РФ "Об изменении структуры обучения информатике в общеобразовательной школе", 29.05.95 г. //ИНФО. - 1995. - №4.- С 5-6.
    
12. 
    Каймин В.А. и др. Основы информатики и вычислительной техники. - М.: Просвещение, 1989.
    
13. 
    Кушниренко А.Г., Лебедев Г.В., Сворень Р.А. Основы информатики и вычислительной техники. - М.: Просвещение, 1990.
    
14. 
    Лапчик МЛ. Информатика и технология: компоненты педагогического образования //ИНФО. - 1991. - №6.
    
15. 
    Леднев В.С. Содержание образования. - М.: Высшая школа, 1989.
    
16. 
    Леднев В.С Содержание образования: сущность, структура, перспективы. - М.: Высшая школа, 1991.
    
17. 
    Лесневский А.С., Белошапка В.К Требования к знаниям и умениям школьников по информатике //ИНФО. - 1993. №6.
    
18. 
    Лихачев Б.Т. Педагогика. Курс лекций. Учебное пособие для студентов пед. учебн. заведений и слушателей ИПК и ФПК. - М.: Прометей, 1992. - 528 с.
    
19. 
    Матюшкин-Герке А. Школьная информатика: уроки, проблемы и перспективы //ИНФО. - 1991. - №1.
    
20. 
    Основные компоненты содержания информатики в обще­образовательных учреждениях. Приложение 2к решению Коллегии Минобразования РФ от 22.О2.95 №4/1. - ИН­ФО. - 1995. - №4. - С 17-36.
    
21. 
    Основы информатики и вычислительной техники. Пробное учебное пособие для средних учебных заведений. Ч. 1. - М.: Просвещение, 1985.
    
22. 
    Основы информатики и вычислительной техники. Пробное учебное пособие для средних учебных заведений. Ч. 2. - М.: Просвещение, 1986.
    
23. 
    Основы информатики и вычислительной техники. Программа для средних учебных заведений. - М.: Просвещение, 1985.
    
24. 
    Оценка качества подготовки выпускников основной школы по информатике /Сост. Кузнецов А.А., Самовольнова Л.Е., Угринович Н.Д. //"Информатика". Еженед. прилож. к газе­те "Первое сентября". - 1999. – №№ 38-44.
    
25. 
    Педагогика. Учебное пособие для студентов педагогиче­ских вузов и педагогических колледжей /Под ред. П.И. Пид­касистого. - М.: Педагогическое общество России, 1998. ­- 640с.
    
26. 
    Программа курса "Основы информатики и вычислительной техники" //Микропроцессорные средства и системы.- 1986. - №2 (см. также: Математика в школе. - 1986. - №3).
    
27. 
    Программно-методические материалы: Информатика. 1-11 кл. /Сост. Л.Е. Самовольнова. - М.: Дрофа, 1998. - 96 с.
    
28. 
    Программы для средних общеобразовательных учебных заведений. Основы информатики и вычислительной техники. - М.: Просвещение, 1992. - 49 с.
    
29. 
    Программы средней общеобразовательной школы. Основы информатики и вычислительной техники. - М.: Просвещение, 1991. - 44 с.
    
30. 
    Проект федерального компонента Государственного образовательного стандарта начального общего, основного об­щего и среднего (полного) образования. Образовательная область "Информатика" //ИНФО. - 1997. - №1.
    
31. 
    Сластенин В.А. и др. Педагогика. Учебное пособие для студентов педагогических учебных заведений. - М.: Школа ­Пресс, 1997. - 512 с.
    
32. 
    Угринович Н.Т. Программа непрерывного курса информатики для средней школы //ИНФО. - 1993. - №1.
    
33. 
    Учительская газета. - 1995. - № 19-20.
    

---

---

5-ТАРАУ. ОҚУ ПӘНДЕРI ЖҮЙЕСIНДЕГI ИНФОРМАТИКА КУРСЫНЫҢ АЛАТЫН ОРНЫ ЖӘНЕ МЕКТЕПТIҢ БАЗИСТIК ОҚУ ЖОСПАРЫ
5.1 Мектептегi информатика курсының алатын орны жайлы мәселелер
Мектепте оқытуда оқу пәнiнiң алатын орны (оқу жылдары бойынша басқа пәндермен салыстырғандағы сағат көлемi және оқыту мерзімі) мектептiң оқу жоспарымен анықталады. Бұрынғы кезде ұзақ уақыт бойы бiздiң мектептер барлық мектептерге арналған бiрдей мазмұнда оқу жоспары бойынша жұмыс жасады. Оқу пәндерiнiң тiзiмi мен ережелер жиынтығы орталық бiлiм беру басқармасында қатаң түрде белгiленiп, аймақтық және мектептiк деңгейде оның ешбiр бөлiгi өзгертiлмейтiн болды. Мұндай жағдай (факультативтiк пәндер тобын оқу жоспарының бөлiгiне енгiзiлуiне байланысты 1960 жылдардың ортасына қарай бiр ғана ерекше құбылыс болған вариативтiлiктiң аздаған факторларын есептемегенде) өткен ғасырдың 1980-1990 жылдарына дейiн сақталып келдi.

Сонымен, 1985 жылы жүзеге асырылған «Информатика және есептеуiш техника негiздерi» жаңа оқу пәнiн мектепке енгiзу кезiнде бұл пәннiң «қатаң» оқу жоспарында (яғни, ешбiр бүкпесiз бiлгiрлiкпен оқу пәнiнiң аты, оған тиiстi оқыту мерзiмi мен сағат көлемi нақты белгiленген) алатын орны және белгiлi болғандай мектепте соңғы екi жылда (ол уақытта 9 және 10 сыныптарда) оқыту анықталды.

Жоғарыда айтылып өткендей, бастапқыда информатика курсының тек қана жоғары сыныптарда белгiленген ережелер жиынтығы уақытша жағдай ретiнде танылды. Сондықтан, жаңа пәндi оқытудың бiрiншi бесжылдықтың соңына қарай мектептегi информатика курсының алатын орны мәселесiн шешу екi факторға: бiрiншiден, курсты «төменге», яғни орта және бастауыш сыныптарға ауыстыру қажеттiлiгiне, екiншiден, нақты сол уақытта өзгере бастаған және ұзақ уақыт бойы сақталған жалпы негiздердi күрт өзгерткен оқу жоспарының тұжырымдамасына тәуелдi болды.

Сонымен қатар, жоғарыда айтылғандарға, басынан бастап (1990 жылдың басынан) оқу жоспарының тұжырымдамасын қарастырумен қатар, бұл үдеріске информатика саласына байланысты мектеп бiлiм берудiң құрылымы мен мазмұны туралы жүзеге асырылуы мүмкiн емес әр түрлi жобалар қарастырылды және бұл жағдай ұзақ уақыт бойы мектеп информатикасы тағдырының созылмалы компонентi ретiнде сақталуын қосу керек.

Осы үдерістің басынан басталатын қиыншылықтар [14] (сондай-ақ, бiршама қызу түрде, ИЕТН курсының орнын анықтауға байланысты сол уақыттағы жағдайына тән ауыртпалықты бiлдiруi) толық көрсетiлген. 1990 жылдар басында мектептегi информатика курсының жағдайына қысқаша талдау жасайық.

---

1980-1990 жылдары қатаң оқу жоспарын пайдаланудың ұзақ мерзiмiнен кейiн қоғамда болып жатқан демократиялық өзгерiстердiң нәтижесiнде мектеп «жоғарыдан берiлетiн» оқу жоспарын түзей алатын немесе өзi таңдай алатын жағдайға жеттi. Мысалы, 1989-1990 жылдары оқу жоспарының 15 нұсқасы ұсынылды [17, 16, 18]. Ал сол уақытта базистiк оқу жоспарының жаңа тұжырымдамасын жасау жұмыстары жүрiп жатты.

Еркiн таңдау дәуiрiнiң келгенiн бiлдiретiн, информатика курсының қанағаттандырарлықсыз жағдайын түзетуге болатын (жарияланған еркiндiк аумағында) оқу жоспарының 15 нұсқасында не берiлдi? Бұл жоспарларда информатика курсы жеке пән ретiнде аталмағаны, ал оның орнына «Математика, информатика және есептеуіш техника» пәнi берiлгенi тез анықталды. Ұсыныстардың нақты болмауына байланысты мектептер бұрынғы әдiс бойынша ИЕТН курсы 102 сағат бөлiнетiн және компьютерлендiру заманында 10 және 11 сыныптарға сәйкес аптасына 1 және 2 сағаттан бөлiнетiн ескi тәртiптi ұстанды.

Ашық түрде бұл «қағидалар» бүкiлодақтық мемлекеттiк (базистiк) оқу жоспары жобасының негiзiнде жасалған. Бұл жоспарлардың құрылымды-мазмұнды «жетiстiктерi» информатика пәнiн оқитындарға қатысты келесiдей болады:

1. Бастауыш мектеп оқу жоспарының алты нұсқасының екеуiне «Математика, құрастыру және ЭЕТ» бiрiктiрiлген пәнi енгiзiлдi.

2. Информатика курсы математикадан бөлiндi, бiрақ орта мектеп үшiн ұсынылған 8 нұсқаның ешқайсысында одақтық-республикалық құрамына енгiзiлмедi. «республикалық құрам» тобында пән ретiнде ИЕТН курсы «дәстүрлi» орында 10 және 11 сыныптарда орналасқан, оның iшiнде (еңбек, физика-математикалық және жаратылыстану бағыттары үшiн) 10-сыныпта аптасына 1 сағат, 11-сыныпта 2 сағат; басқа жағдайларда (гуманитарлық және эстетикалық бағытта) 1 сағат. 1990 жылдардың басындағы оқу жоспарында берiлген мүмкiндiктердiң шектеулi және консервативтi сипатта болғанын көруге болады. Әсiресе, бұны ИЕТН курсының жағдайынан көруге болады: егер 1989 жылдың экспериментальді емес, жай оқу жоспарларында ИЕТН курсын төменгi сатыларға «жылжытудың» («математика, информатика және ИЕТН» бiрiктiрiлген курсы шегiнде) теориялық мүмкiндiгi сақталса, оның «экспериментальдық» жоспарларда 10 және 11 сыныптардағы қатаң базистелуi басқа пәндердi оқытуда информатика саласының бiлiмiн кең пайдалану идеясына қарама-қарсы болды.

Сол кездегi «экспериментальдық» жобаларда мектеп компоненті және мектеп кеңесi бөлуіне рұқсат берілген уақыт кеңістiгi (сыныпқа байланысты аптасына 2 сағаттан 6 сағатқа дейiн) болғанын да айта кету керек. Түсiндiрме хатта «бұл әрбiр мұғалiм мен мектептiң, бүкiл ұжымының шығармашылық белсендiлiгiне кең мүмкiндiк бередi» деп атап көрсетiлдi. Әрине, хатта әдемi жазылған, бiрақ «кең мүмкiншiлiктiң» аптасына 2-3 сағатпен шектелгенiн, ал шығармашылық белсендiлiк тек информатика саласының мүддесiмен ғана емес, басқа да әр түрлi мүдделермен байланысты екенiн ескерсе, онда 5-7 сыныптарға қатысты информатика мұғалiмiне бүтiндей белсендiлiктi таныту өте қиын. Сондай-ақ бұл жерге факультатив курстар мен жалпылама пәнаралық сабақтар енгiзу ұсынылды.

---

Сонымен, нәтижесiнде ұйымдастырушылар мен шенеунiктердiң әрекетсiздiк жағдайында мектептiк информатикалық бiлiм беру орнын тағайындау iсi мектептегi нақты информатика мұғалiмiнiң мамандығы, белсендiлiгi мен жiгерiне байланысты болды.

Мектепте информатиканы оқыту бағдарламасы “заңгерлерiнiң” – Кеңес Социалистік Республикалар Одағы халыққа бiлiм беру мемлекеттiк комитетiнің шешiм қабылдай алмауына сол уақытта анықталған мектептi компьютермен техникалық қамтамасыз етудiң мемлекеттiк бағдарламасында қателiктердiң пайда болуы негiз болды. Жаңа мiндеттердi қолданудағы отандық мектептiң жинақтаған тәжiрибесiн, өзiндiк дәстүрiн, терең мамандандырылуын және жiгерiн есепке алмай батыстық жобаларға жақындату, ақпараттандыруды мамандармен қамтамасыз етудiң стратегиялық келешегiн жеткiлiктi айқын бағаламау, сондай-ақ мектептiң шынайы жағдайын түсiнбеуден күшейген өзiндiк сенiмсiздiк бiлiм беру саласында ақпараттандыруды басқарудың ең жоғарғы шенеулiк деңгейiнде 1990-жылдардың басында мектептегi информатика курсынан бас тарту идеясы қалыптасып, дами бастады. Мұндай идеялардың жариялануы, әсiресе, Мемлекеттiк Бiлiм беру Комитетi деңгейiнде ұсыныс ретiнде (шешiм қабылдаудағы шешушi рөлдi бiлiм берудi ақпараттандыру бойынша бүкiлодақтық НМС мектеп деңгейiндегi информатика секциясының орны атқарды) жариялау қателiк басынан белгілі болды. Мектептi компьютерлендiру барысында туындаған көптеген мәселелерге байланысты аудандық бiлiм беру департаментiнiң басшыларына, мектеп директорларына сәл босаңдық берiлсе, информатика курсы не қысқартылады, не оқу кестесiнен алынып тасталады. Бiраз уақыттан кейiн, «информатика курсының жеке мектептiк пән ретiнде шығуы бойынша мектеп әкiмшiлiгi мен мұғалiмдерiнiң көптеген сұраныстарына» жауап ретiнде жалпы орта бiлiм берудiң басты оқу-әдiстемелiк басқармасы түсiнiктеме жариялады. Онда «информатика курсы – жалпы орта бiлiм берудiң маңызды бөлiгi, сондықтан оған берiлген сағат көлемiн қысқартуға немесе курсты мектептiң оқу жоспарынан шығаруға болмайтыны» айтылды.

Бiрақ, осы тұрақсыз кезеңде салдары әлi де сезiлетiн негiзсiз шешiмдер қабылданды: ИЕТН курсы оқу жоспарының бiрiккен құрамына енгiзiлмедi, мектепке арналған ресми оқу жоспарларының кейбiр нұсқаларында «Математика және информатика» атты пән пайда болды, информатика курсының төмен сыныптарға «түсуi» тежелдi, ал кейбiр жерлерде «Информатика» мамандығын педагогикалық жоғарғы оқу орындарынан шығару қаупi төндi. Осындай жағдайда «бiлiм беру» туралы қабылданған заңға сәйкес мектеп стандарттарын әзiрлеу және оны базистiк оқу жоспарын енгiзу үдерісі басталды.

---