Файл: Электржйенi.docx

Скачать файл
Заказать решение

ВУЗ: Не указан

Категория: Не указан

Дисциплина: Не указана

Добавлен: 07.12.2023

Просмотров: 450

Скачиваний: 1

ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.

СОДЕРЖАНИЕ

КТТ-пен бірге жұмыс істейтін өлшеу құрылғылары КТТ-пен бірге жұмыс істейтін өлшеу құрылғылары: а) көпірлер (теңестірілген жəне теңестірілмеген); б) логометрлер;в) нормалаушы түрлендіргіштер. Теңестірілген көпірлер. Теңестірілген көпірлерде (1.12 сурет) нөлдікөлшеуəдісіқолданылады.Зертханалық шарттарда қолданылатын автоматтандырылмаған теңестірілген көпірлер көмегімен 0,5-тен 107Ом аралығындағы кедергіні өлшейді, КТТ градуирлеуін орындайды жəне температураны өлшейді. ЕБ a Үш сымды сұлбасыRtНИ – нөл-индикатор (гальванометр);R1R2– тұрақты резисторлар; R3– реттелетін резисторлар; Rt– өлшенетін кедергі;Rж– желілер (байланыс сымдардың) кедергісі;ab– қоректену диагональ;cd– өлшеу диагональ. сурет – Теңестірілген көпір сұлбасы Көпір теңестірілген жағдайда ІНИ=0 жəне R2·(Rt +2Rж) = R1·R3, осыданRt R1  R3 R2 2  Rж , (1.28) мұндағы R1/R2= const;R3– var;Rж–constболуы керек, бірақ Rжқоршаған орта температурасының өзгерісіне байланысты өзгереді, сондықтан Rtмəні бұрмаланады, қоршаған орта температурасынан қателік пайда болады.ККТ-ті көпірге үш жалғағыштық сұлба бойынша қосу арқылы бұл кемшілік жойылады. Онда көпірдің тепе-теңдік теңдеуі келесідей:R1·(R3+RЛ)=R2·(Rt+RЛ). Осыдан 1R tR  (R R )  R.(1.29) R3 ж ж 2Егер де көпірді симметриялы қылсақ (R1=R2), онда Rt=R3, яғни Rtөрнегінде Rжболмайды, демек Rtқоршаған орта температурасына тəуелді емес. Теңестірілген көпірлердің кемшілігі: R3реттелетін иықта контакттың өтпелі кедергісінің болуы. Кемшілікті жою үшін R3екі иыққа бірдей, ал қозғалмалы контактты өлшенетін диагональ бойынша орнату қажет, сонда көпірлерді теңестіргенде кедергі екі жақта да өзгереді, ал контакттың өтпелі кедергісі өлшеу нəтижесіне ешқандай əсерін тигізбейді, өйткені IНИ=0.Артықшылығы - қөрек көзінің кернеуіне тəуелді емес, оның минималды мəні НИ сезімталдығымен анықталады. Теңестірілмеген көпірлер. Теңестірілмеген көпірлер (1.13 сурет) оның өлшегіш диагоналі бойынша өтетін тоқты теңестіруін қажет етпейді. Осытоқтыңмəнікөпіргежалғанғанөлшенетінкедергінің өлшемі болыптабылады.Теңестірілмеген көпір сұлбасың қарастырайық. сурет – Теңестірілмеген көпір сұлбасы R1, R2, R3–тұрақты резисторлар; RБ– көз диагоналіндегі реостат; Rt– өлшенетін кедергі;Rб– бақылау кедергісі;IД– өлшенетін диагональ бойынша тоқ;АҚ– айырып қосқыш Өлшенетін диагональ бойынша тоқ келесі формуламен есептеледі: мұндаIД UabR2  Rt R1  R3 М , М f(R1 , R2 , R3 , Rt)  const.Егер Uab=constболса, онда IДRt.1 Uab=constболатынын бақылау үшін АҚайырып қосқышты Б(бақылау режиміне) орнатамыз, сонда миллиамперметрдің нұсқағышы белгілі орында тұру қажет (оны түсті сызумен белгілеуге болады). Егер де шарт орындалмаса,, онда RБөзгереді жəне Iдбақылау белгіде орналасады.2) АҚ → Ө (өлшеу режимі), Iдмəні алынады, кейін Rtанықталады жəне осыдан температура мəні алынады.Теестірілмеген көпірлер температураны өлшеу мақсатында сирек қолданылады. Олар газанализаторларында кеңінен қолданылады, онда сезімтал элемент ретінде электрлік тоқ арқылы қыздырылатын металды немесе көбіне жартылай өткізгіштік резисторлар қолданылады. Логометрлер. Төменде қарастырылатын магнитті электрлік жүйесіндегі логометр деп аталатын (грек сөзінен «логос» - қатынас) құрылғылар технологиялық бақылауда температураны өлшеу жəне жазу үшін КТТ-пен бірге кеңінен қолданылады. Магнитті электрлік жүйесіндегі КТТ-пен бірге логометр сұлбасы 1.14-сурет көрсетілген.Логометрдің өлшеу механизмі өзек пше тұрақты магнит полюстері арасындағы бос ауа саңылауында орналасқан екі рамадан тұрады. Конструктивтік түрде Х-Х осі бойынша саңылау біркелкі емес жəне полюстік ұштықтардың ұшына қарай кемиді. 1,2 – оқшауланған мыс сымдарынан жасалған рамалар (r1, r2); – құрылғы нұсқағышы; 1,2,3 ортақ осіне орнатылған; – жұмсақ болаттан жасалған цилиндрлік өзек; R1, R2– қосымша манганин резисторлары;Rt– термометр кедергісі. сурет – Магнит-электрлік жүйесіндегі логометр сұлбасы Магниттік моменттері:М1=с·І1·В1,М2=с·І2·В2,мұнда с=соnst- раманың геометриясына тəуелді коэффициент;В1,В2- магниттік индукциясы.М1моментін теңестіру М2моментінің есебінен орындалады. ????1 = ????2 → ???? ∙ ????1 ∙ ????1 = ???? ∙ ????2 ∙ ????2 → ????2 = ????1 = ???? ???? → ???? = ???? ????2 . ????1????2????1 Басқа сөзбен айтқанда қозғалыстағы жүйенің  бұрылу бұрышы(немесе логометр көрсеткіші) екі тоқтың қатынасы арқылы анықталады: мұндағы???? = ???? 2????2!????2 , ???? = ???? . 1????????!????1!????1 r1 , r2 , R1 , R2  const   F(Rt).Сонымен, логометр Rt-ні яғни температураны өлшейді. Қоршаған орта температурасының əсерін азайту үшін раманың манганин R1,R2резисторларын тізбектей қосу қажет, олардың кедергілері рамалардың r1, r2кедергілерінен əлдеқайда үлкен. Бірақ бұл логометрдің сезгіштігін төмендетеді, себебі r1,r2арқылы токтар төмендейді.1.6.4 Симметриялық теңестірілмеген көпір.Аспаптың сезгіштігін үлкейтіп, температуралық коэффициентін төмендету үшін өлшеуіш диаганаліне логометр рамалары қосылған симметириялықтеңестірілмегенкөпірсұлбасынқолданады (1.15 сурет). Сұлбадағы белгілер:Rt- логометр шкаласымен өлшенетін орта температураға сəйкес келгенде R1=R2;R1=Rt,;R4– температураны компенсациялауға мыс кедергісі;R5– өлшеу диапазонын өзгертуге арналған кедергі.Rэ, Rт– байланыс желілерінің кедергісін кыистырып келтіру үшін эквивалентті жəнетеңестіргіш кедергілер сурет – Симметириялық теңестірілмеген көпірдің сұлбасы. Егер R3жəнеRtорналасқан иықтардың кедергiлерi теңестiрілсе, онда сжəне d нүктелердiң потенциалдары бірдей болады (сұлба симметриясының арқасында), ал 1 жəне 2 рамкалар арқылы ағатын І1жəне І2токтары тең жəне қарама-қарсы болады.Термометрдің Rtкедергiсi жоғарылағанда снүктесінiң потенциалы жоғарылайды, ал dнүктенiң потенциалы төмендейдi. Сəйкесінше, І2тоғы азаяды, ал І1тоғы жоғарылайды. Егер термометр кедергісі төмендесе, онда І2жоғарылайды, ал І1төмендейді. Сонымен, термометрдің кедергісі өзгеруінің нəтижесінде логометрдің екі рамкаларында тоқтардың бір уақытта өзгеруі жүреді. Бұл тоқтардың өзгерулері əр түрлi таңбалы болады, соның арқасында симметриялы емес сұлбаға қарағанда мұндай сұлбаның сезгiштiгі жоғары болады.Осы сұлбаға КТТ-ті екi сымдық жəне үш сымдық қосылу сұлбасы бойынша қосуға болады.Берілген сұлба бойынша дəлдiк класы 1,5 логометрдің қоршаған ортаның температурасының əр 10°С өзгеруінде қосымша қателiгi ±0,75% көп емес болады.Логометрлер көрсететiн, өздiгiнен жазатын, көп нүктелiк болып табылады. Өндірістік логометр дəлдік кластары 0,5; 1; 1,5; 2; 2,5 болып шығарылады.1.6.5 Термокедергілерді нормалау түрлендіргіші.Компьютерге немесе автоматты реттеу жүйесiне (АРЖ) КТТ-тен ақпаратты енгiзу үшiн өзінің шығысында тұрақты 0-5 мА тоғы бар сигналды тұдыратын нормалау түрлендіргіші (НТ) пайдалынады (1.16 сурет). сурет – КТТ нормалау түрлендіргіштің сұлбасы Бұл НТ-ың жұмыс істеу принципі ТЭТ-пен бірге жұмыс істейтін НТ жұмысына ұқсас. Ерекшелігі - РК (реттеуші көпір) орнына ТӨК (теңестірілмеген өлшеу көпірі) қолданылады.ТӨК-ің бір жағына үш сымды сұлбасы бойынша КТТRtқосылған. Ал қалған кедергілер манганинды болып табылады.Rж– жалғау сымдардың кедергілерін номиналды мəнге қиыстыру үшін қолданылады.Iшығ= k·Ucd, мұндағы k– пропорционалдық коэффициенті.Ucd = kМ·Rt, мұндағы kМ– көпірдің түрлендіргіш коэффициенті. Онда Iшығ =k·kМ·Rt. Демек токтың сигналы НТ Rt.КТТ НТ дəлдік кластары 0,6—1,5.1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   28

1.7 Жылулық сəулеленуді өлшеу

Жылулық сəулеленуді өлшеу құралдары

Гидростатикалық теңестірілген қысымды өлшеу сұйықтық құралдары

Қысымды өлшеуге жалпы əдістемелік нұсқаулықтар

тарау. Сұйықтық, газ жəне будың мөлшері мен шығынын өлшеу

Жылдамдық санағыштары

Ағынмен айналып өтетін шығын өлшегіштер

Электромагниттік шығын өлшегіштер

Ультрадыбыстық шығын өлшегіштер

Тахометриялық шығын өлшегіштер

Кориолис массалық шығын өлшегіш

3.11 Үшінші тарауға бақылау сұрақтары

Буектік деңгей өлшегіштер

Деңгейді өлшеудің электрлік құралдары

Деңгейді өлшеудің акустикалық құралдары

Төртінші тарауға бақылау сұрақтары

Сұйықтықтың тұтқырлығын өлшеу құралдары

5.3 Бесінші тарауға бақылау сұрақтары

Магниттік газанализаторлар Олардың жұмыс істеу принципіне талданатын қоспаның анықталатын компонент пен магнит өріснің байланысуы себебінен пайда болатын əр түрлі құбылыстар жатады.Магнит өрісіне жұтылатын газдар парамагнитті, ал итерілетін -диамагниттідеп аталады.Газдардың магниттік қасиеттері сан жағынан олардың магниттіқабылдағыштықдеп аталатын шамамен анықталады. Парамагнитті газддардың магнит қабылдағыштығы оң мəнді, ал диамагнитті газдарда - теріс мəнді болады. Магнит қабылдағыштық аддитивті қасиетке ие.Оттегі жəне азот оксиді парамагнитті қасиеттерге ие, сонымен бірге абсолютты мəні бойынша олардың магнит қабылдағыштығы басқа газдар мен булардың магнит қабылдағыштығынан 100 есе көп. Көп компонентті қоспадағы оттегінің концентрациясын есептеу осыған негізделген.6.1суретте термомагнитті газанализатордың сұлбасы келтірілген. 6.1 сурет – Термомагнитті газанализатордың сұлбасы Суреттегі белгіленулер: 1 - дайындау блогы; 2 - тұрақты магнит; 3 –сақиналы камера; 4 - жұқа қабырғалы шыны түтік; 5- теңестірілмеген көпір; 6 – потенциометр.Əрекет принципі: электр тогымен қыздырылатын өткізгіштің біртекті емес магнит өрісінде орналасқан кезінде, қыздырудан туындаған оттегінің магнит қабылдағыштығының төмендеуі себебінен, магнит өрістің үлкен кернеу аймағынан аз кернеу аймағына бағытталған газ қоспасының қозғалысы пайда болады. Талданатын газ 1 дайындық блогынан 3 сақиналы камераға өтеді. Камераның диаметры бойыншажылу шығын өлшегіштің R1жəне R2терморезисторлары оралған 4 жіңішке шыны түтікшесіорнатылған. Егерде талданатын қоспада оттегі болмаса, онда 4 түтікшенің көлденең орналасу кезінде ол арқылы газ ағыны болмайды. Егер талданатын қоспадаO2 оттегі болса, ол түтікшенің сол жағындағы 2 тұрақты магнитпен туындайтын магнит өрісіне жұтылады. Одан кейін O2оттегі Кюри нүктесінен (800С) жоғарғы t температурасына дейін R1терморезисторымен қыздырылады, осыданO2 оттегі парамагниттік қасиетін жоғалтып, диамагнитке айналады жəне магнит өрісінен итеріледі (көрсеткіш бағыты бойынша). 4 түтікшеде газ ағыны - «магнит жел» пайда болады. 4 түтікшедегі газ шығыны жылу шығын өлшегішпен өлшенеді. Талданатын газда оттегініңO2 көлемдік концентрациясымен анықталатын 5 көпірдің теңгерімсіздігі 6 потенциометрмен өлшенеді жəне тіркеледі.Өлшеу диапазоны 0 –1%-дан 0 – 100%-ға дейін. Дəлдік кластары: 2,5 – Реакция уақыты -120 сек. 1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   28

6.4 Алтыншы тарауға бақылау сұрақтары

Ерітінділерді талдаудың потенциометрлік əдісі

7.4 Жетінші тарауға бақылау сұрақтары

Əдебиеттер тізімі

ҚОСЫМША

ӨЛШЕУДІҢ ТЕХНИКАЛЫҚ ҚҰРАЛДАРЫ



ОН
 бұдан
аН =а


ОН
= =107 ,


демек, рН=7.

Қышқылдарды суда еріткенде Н2сутегі иондарының концентрациясы өседі, демек рНтөмендейді. Суда сілтіні еріткенде аназаяды, бұдан рНөседі.

Сонымен судың ерітінділеріндегі рН-тың 7-ден сол немесе басқа жаққа ауытқуы қышқылдықнемесе сілтілікқасиеттерін сипаттайды.

Аммиак ерітіндісі үшін рН=0÷32.7.

Құмырсқа қышқылы үшін рН=0÷6,13.


      1. Потенциометрлік анализаторларының жұмыстық жəне қосымша электродтары.

Берілген анализаторларда электродтардың 3 типі қолданылады:

  1. металдық электродтар немесе бетінде газбен сорбенттенген металдық, мысалы, сутектік электрод;

  2. өзінің құрамында металды контактілі электроды, оның нашар еритін тұзы жəне осы тұздың аниондарына ие ерітіндісі бар жүйе;

  3. арнайы тағайындалған электродтар, мысалы, сұйықтық мембраналы электродтар.

Ерітіндідегі рН санын өлшеу үшін үлгілі электрод ретінде сутектікэлектродқолданылады. Электрод платиналы сиямен жабылған қабаттан тұратын платиналық пластинка. Оның бетінде сутегі жақсы жиналады. Платиналық пластина сутегі қысыммен өтетін ерітіндіге батырылады.

Бастапқы түрлендіргіш 2 сутекті электродтарынан құрылады, көмекші электрод қалыпты болғанда, t=20С кезінде Е=0,058рН,ВЭҚК-і пайда болады. Электродқа сутегіні беру қажеттілігі, ерітінділерде болатын бірқатар

химиялық заттармен пластинаның улануы, оларды тек қана зертханалық тəжірибелерде үлгілі ретінде сынауға себеп болды.

рН санын зертханалық жəне өндірістік шарттарда өлшеу үшін шыныжұмысэлектродтарқолданылады; олардың кең таралуына құрылғының қарапайымдылығы, жоғары метрологиялық сипаттамалары мен талданатын орталардың кең диапазоны ықпал етті. Шыны электродтарда сутектік функциялар ретінде литий немесе натрий шынысынан жасалған сезімтал жіңішке мембрана қолданылады.

Өнеркəсіптік шыны электродтар рН-ты өлшеу диапазондарымен, tтемпература мен қысым аймақтарымен ерекшеленетін бірнеше модификацияда орындалады. Шыны электрод сутегі функцияларына ие болу үшін, оны қосу алдында дистильденген суда сулайды.

Өнеркəсіптік рН-метрлерде электродты жүйе технологиялық объектілерде орнатылуын, өлшенетін ортамен байланысуын, механикалық əсерден электродтарды қорғауын қамтамасыз ететін қосымша арматурамен жабдықталады,.

Кондуктометрлердің бастапқы түрлендіргіштері сияқты рН-метрлердің электродты жүйелерінің келесі түрлері бар: магистралды (ДМ), суастынажүктелген (ДС), ағынды (ДА).


      1. рН-метрлердің өлшегіш түрлендіргіштері.

Электродты жүйенің ЭҚК-ін өлшеуге арналған құрылғылардың құрылысы оның елеулі ішкі кедергісімен жəне электродтар арқылы өтетін токтың шамасының шектелуімен - электродтардың поляризациясын болдырмау үшін ток 10-12А аспауы керек. Осындай кедергіге өлшеудің компенсациялық əдісінде негізделген жоғарғы омды кірісі бар құрылғылар ие.




    1. сурет – рН-метр түрлендіргіштң өлшеу сұлбасы Күшейткіштің үлкен күшейту коэффициентінде Ехэлектродты

жүйесінен сигналы Uabжəне Ubcкернеулерімен толығымен компенсацияланады. Біріншісі R3резисторынан алынады, оның шамасы айнымалы R1жəне R2резисторларының движоктарының орналасуына тəуелді болады. Олардың өзара жылжуы Uab=Ехболатындай орнатылады жəне

электродты жүйедегі изопотенциал нүктедегі сигналды компенсациялайтындай орындалады. Теріс кері байланыстың сигналы (КБС) Rtжəне айнымалы R4резисторы кіретін тізбектен алынады. R4резисторы көмегімен электрод жүйесінің градуирлеу сипаттамасының еңкіштігі ауытқыған кезде аспапты баптау жүргізіледі. Мыс Rtрезисторы талданатын ерітіндіге салынады жəне температуралық компенсацияны жүзеге асырады. Ерітіндінің tтемпературасы өскен сайын, Ехөседі, бірақ сонымен қатар Rtшамасыда өседі, соның арқасында бірдей шығыс тогында Ubcкомпенсациялау сигналының сəйкес өзгеруі қамтасыздандырылады.

Изопотенциал нүктедеЕх= Еu=-Uabболады жəне Ubc күшейткішінің шығысында тоқ болган жағдайда КБС сигналы нөлге тең болуы тиіс. Бұл шарттың орындалуы Rtөзгеруінің əсерін изопотенциалды нүктесінде ескермеуді қамтамсыз етеді. R2изопотенциал нүктесінде pHu-ды, R1- Еuпотенциалын баптау үшін қызмет етеді.

    1. суретінде электродты жүйенің градуирлену сипаттамасы келтірілген. Электродты жүйе өндіретін қорытынды ЭҚК-і ертіндінің рНсанына жəне оның tтемпературасына тəуелді болады. (И) нүктесінде ЭҚК-і tтемператураға тəуелді болмайды, осыған байланысты ол изопотенциалнүкте деп аталады.

Rt
өзгерген кезде изопотенциал нүктедегі шығыс тогының өзгеруінің болмауы түрлендіргіштің изопотенциал нүктесінің координаталарына дұрыс бапталуын тексеру болып табылады.




7.2 сурет – Электродты жүйенің градуирлену сипаттамасының графигі Кеңінен тараған отандық рН-метрлердің қатарына рН-201жəне рН-261

аспаптары жатады. Олардың өлшеу түрлендіргіштері тұрақты U=0÷50мВ

жəне I=0÷5мАбойынша шығыс сигналына ие болады.

рН-201аспабының 5 диапазоны бар: 1;2,5;5;10;15 рН.

Рұқсат етілген шектік қателік өлшеу аралығының ±1% құрайды.

7.4 Жетінші тарауға бақылау сұрақтары





  1. Сұйықтық құрамын талдау əдістерінің классификациясы.

  2. Сұйықтық ерітінділерін кондуктометрлік талдау əдісін айтып беріңіз.

  3. Келесі түсініктемелерге анықтама беріңіз: меншікті электрөткізгіштік, меншікті кедергі.

  4. Электродты кондуктометрдің əрекет принципі.

  5. Электродты түрлендіргіштердің классификациясы жəне олардың ерекшеліктері.

  6. Ерітінділердің потенциометрлік талдау əдісін айтып беріңіз.

  7. Неліктен ерітінділедің анализаторларын рН-метр жəне и pNa–

метрлер деп атайды?

  1. Ерітінділердің қышқыл жəне сілтіл қасиеттеріне таза судың əсерін айтып беріңіз.

  2. Потенциометрлік анализаторлардың электродтарының түрлері.

  3. рН-метрлердің өлшеу түрлендіргіштерінің сұлбалары жəне əрекет принциптері.

Əдебиеттер тізімі





    1. Датчики/под ред. В.М.Шарапов и др. -М.: «Техносфера», 2012.

    2. Джексон Р.Г. Новейшие датчики. - М.: «Техносфера», 2010.

    3. Иванова Г.М., Кузнецова Н.Д., Чистяков В.С. Теплотехнические измерения и приборы. – М: Энергоиздат, 2010. - 232 б.

    4. Медведева Р.В. Средства измерений. - М.: «Кнорус» , 2011.

    5. Раннев Г.Г. Методы и средства измерений.- М., 2010.

    6. Справочник инженера по контрольно-измерительным приборам и автоматике./Под ред. А.В.Калиниченко. – М., 2010.

    7. Хан С.Г., Тлеубаева Ж.С. Технические средства измерений. Учебное пособие. RSGlobal. Warsaw, Poland. 2020.

    8. Технологиялық өлшеулер жəне аспаптар. Оқу құралы. – Алматы: АЭжБУ, 2014. – 92 б.

    9. Хан С.Г. Технологические измерения и приборы. Учебное пособие. - Алматы: АУЭС, 2012.

    10. Хан С.Г. Ибрагимова М.В. Технические средства измерений. Методические указания к выполнению лабораторных работ для студентов всех форм обучения специальности 5В070200 - Автоматизация и управление.- Алматы: АУЭС, 2014.- 48 б.

    11. Хан С.Г. Технические средства измерений. Конспект лекций для студентов всех форм обучения специальности 5В070200 - Автоматизация и управление.- Алматы: АУЭС, 2014.- 58 б.

    12. Хан С.Г. Технические средства измерений. Методические указания к выполнению расчетно-графических работ для студентов всех форм обучения специальности 050702 – Автоматизация и управление. – Алматы: АИЭС, 2010. – 22 б.

    13. Хан С.Г., Ибраева Л.К. Өлшеулердің техникалық құралдары. 5В0702 – Автоматтандыру жəне басқару мамандығының барлық оқу түрлерінің студенттеріне зертханалық жұмыстарды орындауға əдістемелік нұсқаулар - Алматы: АЭжБИ, 2010. – 33 б.

    14. Хан С.Г., Ибраева Л.К. Өлшеулердің техникалық құралдары. 5В0702 – Автоматтандыру жəне басқару мамандығының барлық оқу түрлерінің студенттеріне есептеу-графикалық жұмыстарды орындауға əдңстемелік нұсқаулар - Алматы: АЭжБИ, 2010. – 21 б.

    15. Хан С.Г., Ибраева Л.К. Технологиялық өлшеулер жəне аспаптар. 5В070200 – Автоматтандыру жəне басқару мамандығының барлық оқу түрлерінің студенттеріне арналған зертханалық жұмыстарды орындауға əдістемелік нұсқаулар.- Алматы: АУЭС, 2013.- 48 б.

    16. Шишмарев В.Ю. Технические измерения и приборы.-М.:

Смотрите также файлы