Файл: Электржйенi.docx

СОДЕРЖАНИЕ

КТТ-пен бірге жұмыс істейтін өлшеу құрылғылары КТТ-пен бірге жұмыс істейтін өлшеу құрылғылары: а) көпірлер (теңестірілген жəне теңестірілмеген); б) логометрлер;в) нормалаушы түрлендіргіштер. Теңестірілген көпірлер. Теңестірілген көпірлерде (1.12 сурет) нөлдікөлшеуəдісіқолданылады.Зертханалық шарттарда қолданылатын автоматтандырылмаған теңестірілген көпірлер көмегімен 0,5-тен 107Ом аралығындағы кедергіні өлшейді, КТТ градуирлеуін орындайды жəне температураны өлшейді. ЕБ a Үш сымды сұлбасыRtНИ – нөл-индикатор (гальванометр);R1R2– тұрақты резисторлар; R3– реттелетін резисторлар; Rt– өлшенетін кедергі;Rж– желілер (байланыс сымдардың) кедергісі;ab– қоректену диагональ;cd– өлшеу диагональ. сурет – Теңестірілген көпір сұлбасы Көпір теңестірілген жағдайда ІНИ=0 жəне R2·(Rt +2Rж) = R1·R3, осыданRt R1  R3 R2 2  Rж , (1.28) мұндағы R1/R2= const;R3– var;Rж–constболуы керек, бірақ Rжқоршаған орта температурасының өзгерісіне байланысты өзгереді, сондықтан Rtмəні бұрмаланады, қоршаған орта температурасынан қателік пайда болады.ККТ-ті көпірге үш жалғағыштық сұлба бойынша қосу арқылы бұл кемшілік жойылады. Онда көпірдің тепе-теңдік теңдеуі келесідей:R1·(R3+RЛ)=R2·(Rt+RЛ). Осыдан 1R tR  (R R )  R.(1.29) R3 ж ж 2Егер де көпірді симметриялы қылсақ (R1=R2), онда Rt=R3, яғни Rtөрнегінде Rжболмайды, демек Rtқоршаған орта температурасына тəуелді емес. Теңестірілген көпірлердің кемшілігі: R3реттелетін иықта контакттың өтпелі кедергісінің болуы. Кемшілікті жою үшін R3екі иыққа бірдей, ал қозғалмалы контактты өлшенетін диагональ бойынша орнату қажет, сонда көпірлерді теңестіргенде кедергі екі жақта да өзгереді, ал контакттың өтпелі кедергісі өлшеу нəтижесіне ешқандай əсерін тигізбейді, өйткені IНИ=0.Артықшылығы - қөрек көзінің кернеуіне тəуелді емес, оның минималды мəні НИ сезімталдығымен анықталады. Теңестірілмеген көпірлер. Теңестірілмеген көпірлер (1.13 сурет) оның өлшегіш диагоналі бойынша өтетін тоқты теңестіруін қажет етпейді. Осытоқтыңмəнікөпіргежалғанғанөлшенетінкедергінің өлшемі болыптабылады.Теңестірілмеген көпір сұлбасың қарастырайық. сурет – Теңестірілмеген көпір сұлбасы R1, R2, R3–тұрақты резисторлар; RБ– көз диагоналіндегі реостат; Rt– өлшенетін кедергі;Rб– бақылау кедергісі;IД– өлшенетін диагональ бойынша тоқ;АҚ– айырып қосқыш Өлшенетін диагональ бойынша тоқ келесі формуламен есептеледі: мұндаIД UabR2  Rt R1  R3 М , М f(R1 , R2 , R3 , Rt)  const.Егер Uab=constболса, онда IДRt.1 Uab=constболатынын бақылау үшін АҚайырып қосқышты Б(бақылау режиміне) орнатамыз, сонда миллиамперметрдің нұсқағышы белгілі орында тұру қажет (оны түсті сызумен белгілеуге болады). Егер де шарт орындалмаса,, онда RБөзгереді жəне Iдбақылау белгіде орналасады.2) АҚ → Ө (өлшеу режимі), Iдмəні алынады, кейін Rtанықталады жəне осыдан температура мəні алынады.Теестірілмеген көпірлер температураны өлшеу мақсатында сирек қолданылады. Олар газанализаторларында кеңінен қолданылады, онда сезімтал элемент ретінде электрлік тоқ арқылы қыздырылатын металды немесе көбіне жартылай өткізгіштік резисторлар қолданылады. Логометрлер. Төменде қарастырылатын магнитті электрлік жүйесіндегі логометр деп аталатын (грек сөзінен «логос» - қатынас) құрылғылар технологиялық бақылауда температураны өлшеу жəне жазу үшін КТТ-пен бірге кеңінен қолданылады. Магнитті электрлік жүйесіндегі КТТ-пен бірге логометр сұлбасы 1.14-сурет көрсетілген.Логометрдің өлшеу механизмі өзек пше тұрақты магнит полюстері арасындағы бос ауа саңылауында орналасқан екі рамадан тұрады. Конструктивтік түрде Х-Х осі бойынша саңылау біркелкі емес жəне полюстік ұштықтардың ұшына қарай кемиді. 1,2 – оқшауланған мыс сымдарынан жасалған рамалар (r1, r2); – құрылғы нұсқағышы; 1,2,3 ортақ осіне орнатылған; – жұмсақ болаттан жасалған цилиндрлік өзек; R1, R2– қосымша манганин резисторлары;Rt– термометр кедергісі. сурет – Магнит-электрлік жүйесіндегі логометр сұлбасы Магниттік моменттері:М1=с·І1·В1,М2=с·І2·В2,мұнда с=соnst- раманың геометриясына тəуелді коэффициент;В1,В2- магниттік индукциясы.М1моментін теңестіру М2моментінің есебінен орындалады. ????1 = ????2 → ???? ∙ ????1 ∙ ????1 = ???? ∙ ????2 ∙ ????2 → ????2 = ????1 = ???? ???? → ???? = ???? ????2 . ????1????2????1 Басқа сөзбен айтқанда қозғалыстағы жүйенің  бұрылу бұрышы(немесе логометр көрсеткіші) екі тоқтың қатынасы арқылы анықталады: мұндағы???? = ???? 2????2!????2 , ???? = ???? . 1????????!????1!????1 r1 , r2 , R1 , R2  const   F(Rt).Сонымен, логометр Rt-ні яғни температураны өлшейді. Қоршаған орта температурасының əсерін азайту үшін раманың манганин R1,R2резисторларын тізбектей қосу қажет, олардың кедергілері рамалардың r1, r2кедергілерінен əлдеқайда үлкен. Бірақ бұл логометрдің сезгіштігін төмендетеді, себебі r1,r2арқылы токтар төмендейді.1.6.4 Симметриялық теңестірілмеген көпір.Аспаптың сезгіштігін үлкейтіп, температуралық коэффициентін төмендету үшін өлшеуіш диаганаліне логометр рамалары қосылған симметириялықтеңестірілмегенкөпірсұлбасынқолданады (1.15 сурет). Сұлбадағы белгілер:Rt- логометр шкаласымен өлшенетін орта температураға сəйкес келгенде R1=R2;R1=Rt,;R4– температураны компенсациялауға мыс кедергісі;R5– өлшеу диапазонын өзгертуге арналған кедергі.Rэ, Rт– байланыс желілерінің кедергісін кыистырып келтіру үшін эквивалентті жəнетеңестіргіш кедергілер сурет – Симметириялық теңестірілмеген көпірдің сұлбасы. Егер R3жəнеRtорналасқан иықтардың кедергiлерi теңестiрілсе, онда сжəне d нүктелердiң потенциалдары бірдей болады (сұлба симметриясының арқасында), ал 1 жəне 2 рамкалар арқылы ағатын І1жəне І2токтары тең жəне қарама-қарсы болады.Термометрдің Rtкедергiсi жоғарылағанда снүктесінiң потенциалы жоғарылайды, ал dнүктенiң потенциалы төмендейдi. Сəйкесінше, І2тоғы азаяды, ал І1тоғы жоғарылайды. Егер термометр кедергісі төмендесе, онда І2жоғарылайды, ал І1төмендейді. Сонымен, термометрдің кедергісі өзгеруінің нəтижесінде логометрдің екі рамкаларында тоқтардың бір уақытта өзгеруі жүреді. Бұл тоқтардың өзгерулері əр түрлi таңбалы болады, соның арқасында симметриялы емес сұлбаға қарағанда мұндай сұлбаның сезгiштiгі жоғары болады.Осы сұлбаға КТТ-ті екi сымдық жəне үш сымдық қосылу сұлбасы бойынша қосуға болады.Берілген сұлба бойынша дəлдiк класы 1,5 логометрдің қоршаған ортаның температурасының əр 10°С өзгеруінде қосымша қателiгi ±0,75% көп емес болады.Логометрлер көрсететiн, өздiгiнен жазатын, көп нүктелiк болып табылады. Өндірістік логометр дəлдік кластары 0,5; 1; 1,5; 2; 2,5 болып шығарылады.1.6.5 Термокедергілерді нормалау түрлендіргіші.Компьютерге немесе автоматты реттеу жүйесiне (АРЖ) КТТ-тен ақпаратты енгiзу үшiн өзінің шығысында тұрақты 0-5 мА тоғы бар сигналды тұдыратын нормалау түрлендіргіші (НТ) пайдалынады (1.16 сурет). сурет – КТТ нормалау түрлендіргіштің сұлбасы Бұл НТ-ың жұмыс істеу принципі ТЭТ-пен бірге жұмыс істейтін НТ жұмысына ұқсас. Ерекшелігі - РК (реттеуші көпір) орнына ТӨК (теңестірілмеген өлшеу көпірі) қолданылады.ТӨК-ің бір жағына үш сымды сұлбасы бойынша КТТRtқосылған. Ал қалған кедергілер манганинды болып табылады.Rж– жалғау сымдардың кедергілерін номиналды мəнге қиыстыру үшін қолданылады.Iшығ= k·Ucd, мұндағы k– пропорционалдық коэффициенті.Ucd = kМ·Rt, мұндағы kМ– көпірдің түрлендіргіш коэффициенті. Онда Iшығ =k·kМ·Rt. Демек токтың сигналы НТ Rt.КТТ НТ дəлдік кластары 0,6—1,5.1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   28

1.7 Жылулық сəулеленуді өлшеу

Жылулық сəулеленуді өлшеу құралдары

Гидростатикалық теңестірілген қысымды өлшеу сұйықтық құралдары

Қысымды өлшеуге жалпы əдістемелік нұсқаулықтар

тарау. Сұйықтық, газ жəне будың мөлшері мен шығынын өлшеу

Жылдамдық санағыштары

Ағынмен айналып өтетін шығын өлшегіштер

Электромагниттік шығын өлшегіштер

Ультрадыбыстық шығын өлшегіштер

Тахометриялық шығын өлшегіштер

Кориолис массалық шығын өлшегіш

3.11 Үшінші тарауға бақылау сұрақтары

Буектік деңгей өлшегіштер

Деңгейді өлшеудің электрлік құралдары

Деңгейді өлшеудің акустикалық құралдары

Төртінші тарауға бақылау сұрақтары

Сұйықтықтың тұтқырлығын өлшеу құралдары

5.3 Бесінші тарауға бақылау сұрақтары

Магниттік газанализаторлар Олардың жұмыс істеу принципіне талданатын қоспаның анықталатын компонент пен магнит өріснің байланысуы себебінен пайда болатын əр түрлі құбылыстар жатады.Магнит өрісіне жұтылатын газдар парамагнитті, ал итерілетін -диамагниттідеп аталады.Газдардың магниттік қасиеттері сан жағынан олардың магниттіқабылдағыштықдеп аталатын шамамен анықталады. Парамагнитті газддардың магнит қабылдағыштығы оң мəнді, ал диамагнитті газдарда - теріс мəнді болады. Магнит қабылдағыштық аддитивті қасиетке ие.Оттегі жəне азот оксиді парамагнитті қасиеттерге ие, сонымен бірге абсолютты мəні бойынша олардың магнит қабылдағыштығы басқа газдар мен булардың магнит қабылдағыштығынан 100 есе көп. Көп компонентті қоспадағы оттегінің концентрациясын есептеу осыған негізделген.6.1суретте термомагнитті газанализатордың сұлбасы келтірілген. 6.1 сурет – Термомагнитті газанализатордың сұлбасы Суреттегі белгіленулер: 1 - дайындау блогы; 2 - тұрақты магнит; 3 –сақиналы камера; 4 - жұқа қабырғалы шыны түтік; 5- теңестірілмеген көпір; 6 – потенциометр.Əрекет принципі: электр тогымен қыздырылатын өткізгіштің біртекті емес магнит өрісінде орналасқан кезінде, қыздырудан туындаған оттегінің магнит қабылдағыштығының төмендеуі себебінен, магнит өрістің үлкен кернеу аймағынан аз кернеу аймағына бағытталған газ қоспасының қозғалысы пайда болады. Талданатын газ 1 дайындық блогынан 3 сақиналы камераға өтеді. Камераның диаметры бойыншажылу шығын өлшегіштің R1жəне R2терморезисторлары оралған 4 жіңішке шыны түтікшесіорнатылған. Егерде талданатын қоспада оттегі болмаса, онда 4 түтікшенің көлденең орналасу кезінде ол арқылы газ ағыны болмайды. Егер талданатын қоспадаO2 оттегі болса, ол түтікшенің сол жағындағы 2 тұрақты магнитпен туындайтын магнит өрісіне жұтылады. Одан кейін O2оттегі Кюри нүктесінен (800С) жоғарғы t температурасына дейін R1терморезисторымен қыздырылады, осыданO2 оттегі парамагниттік қасиетін жоғалтып, диамагнитке айналады жəне магнит өрісінен итеріледі (көрсеткіш бағыты бойынша). 4 түтікшеде газ ағыны - «магнит жел» пайда болады. 4 түтікшедегі газ шығыны жылу шығын өлшегішпен өлшенеді. Талданатын газда оттегініңO2 көлемдік концентрациясымен анықталатын 5 көпірдің теңгерімсіздігі 6 потенциометрмен өлшенеді жəне тіркеледі.Өлшеу диапазоны 0 –1%-дан 0 – 100%-ға дейін. Дəлдік кластары: 2,5 – Реакция уақыты -120 сек. 1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   28

6.4 Алтыншы тарауға бақылау сұрақтары

Ерітінділерді талдаудың потенциометрлік əдісі

7.4 Жетінші тарауға бақылау сұрақтары

Əдебиеттер тізімі

ҚОСЫМША

ӨЛШЕУДІҢ ТЕХНИКАЛЫҚ ҚҰРАЛДАРЫ