ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 07.12.2023
Просмотров: 456
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
СОДЕРЖАНИЕ
Жылулық сəулеленуді өлшеу құралдары
Гидростатикалық теңестірілген қысымды өлшеу сұйықтық құралдары
Қысымды өлшеуге жалпы əдістемелік нұсқаулықтар
тарау. Сұйықтық, газ жəне будың мөлшері мен шығынын өлшеу
Ағынмен айналып өтетін шығын өлшегіштер
Электромагниттік шығын өлшегіштер
Ультрадыбыстық шығын өлшегіштер
Тахометриялық шығын өлшегіштер
Кориолис массалық шығын өлшегіш
3.11 Үшінші тарауға бақылау сұрақтары
Деңгейді өлшеудің электрлік құралдары
Деңгейді өлшеудің акустикалық құралдары
Төртінші тарауға бақылау сұрақтары
Сұйықтықтың тұтқырлығын өлшеу құралдары
5.3 Бесінші тарауға бақылау сұрақтары
6.4 Алтыншы тарауға бақылау сұрақтары
Ерітінділерді талдаудың потенциометрлік əдісі
– серіппе; 8 – шкала; 9 – түрлендіргіш.
1 синхронды қозғалтқыш 2 дискті айналдырады. 2 дискі арқылы пайда болатын айналу моменті сұйықтық арқылы 3 дискіге беріледі. 3 дискідегі айналмалы момент, сонымен бірге, дискімен бір 4 білікке орнатылған 5 шкивінде, динамикалық тұтқырлыққа пропорционал болады. Бұл момент 5 шкивке бекітіліген 6 оралымды жіпке байланған, 7 серіппенің серпімді деформациясының күшімен теңеседі. Серіппенің деформациясының мəнін 8 шкалада бақылауға болады. 9 түрлендіргіштің көмегімен серіппенің серпімді деформациясының күші біркелкі электрлік жəне пневматикалық сигналға түрленеді.
Өлшеудің кең диапазоны 0,01 – 1000 Па .с.
Дəлдік кластары: 1 – 2,5.
Талданатын қоспаның физика-химиялық қасиеттері аддитивті деп есептелінеді, яғни компоненттердің физикақ-химиялық қасиеттері олардың үлесімен көрсетілген концентрациясына көбейтулердің қосындысы ретінде анықталуы мүмкін. Əдетте көлемдік концентрация бойынша аддитивтілік қолданылады
Егер қоспаның өлшенілетін физика-химиялық қасиеті аддитивті болса, онда келесіні жазуға болады:
V=kпПсм =kп (ПоСо+ПнСн),1 =Со+Сн,
мұндағы V- қоспаның физика-химиялық қасиетін анықтау үшін
қолданылатын анализатордың сигналы;
kт- физика-химиялық қасиеті бойынша анализатордың түрлендіру коэффициенті;
Со,Сн– анықталатын жəне
анықталмайтын концентрация коэффициенті;
По,Пн– қоспаның қасиетіне сəйкес келетін анықталатын жəне анықталмайтын компонентердің физика-химиялық қасиеттері.
Компоненттің концентрациясын анықтау үшін псевдобинарлы қоспаның кейбір физика-химиялық қасиетттері өлшенеді, сол бойынша көп компонетті қоспа бинарлы болып қарастырылады.
Бинарлы жəне псевдобинаpлы сұйықтық пен газ қоспаларының құрамын анықтау үшін физика-химиялық қасиеттердің əр түрлі анализаторлары қолданылады.
Автоматты газанализаторлар ЖЭС-те органикалық отынды жандырған кезде жану процесін бақылау жəне ауаның керекті шегін білу үшін қолданылады.
Газдық талдау құрылғылары технологиялық объектілердің қауіпсіз жұмыс істеу үшін қолданылады. Мысалы, турбогенераторды суыту жүйесінде Н2сутектің концентрациясын есептейтін газанализаторлар, АЭС- те радиоактивті жылу тасымалдағыштары бар аппараттарындағы газдарда.
Сонымен бірге, қоршаған ортаны қорғау мəселелеріне көп зер салынатын болғандықтан газанализаторлардың шығарылуы мен қолдануы айтарлықтай көбейді; олар атмосферадағы, өндірістік орындағы ауасындағы, өнеркəсіп кəсіпорындары мен электр станцияларының газдық шығарындыларындағы зиянды қоспаларын бақылауға арналған.
Анықталынатын компонент концентрациясы газ қоспасындағы оптикалық қасиеттерінің өзгеруімен өлшенеді, олардың қатарына сыну көрсеткіштері, спектрлік жұту мен сəулелену, спектрлік тығыздық жəне т.б. жатады.
Оптикалықгазанализаторларды үш топқа бөлуге болады:
Оптикалық газанализаторлар үлкенрұқсатетуқасиетінеие, сол себептен олар өнеркəсіптік газдардағы жарылыс қауіпі бар жəне улы қоспалардың микроконцентрациясын талдау үшін, атмосферада жəне өндірістік үй-жайларда ауаны бақылау кезінде қолданылады.
Əрбір газ белгілі анықталған жұту спектрімен сипатталады: құрамында 2 жəне одан да көп əртүрлі атомдары бар газдардың (СО, СО2, СН4, NН3) инфрақызыл спектр аймағында жұту спектрлері бар. Біратомды газдар ультракүлгін аймағында жұту спектрімен сипатталады.
6.2 суретте инфрақызыл газанализатордың сұлбасы келтірілген.
Инфрақызыл газанализатордың жұмыс істеу принципі: 2 тесіктері бар айналатын диск жəне 3 светофильтр арқылы тұрақты сəулелену пульстенетін монохромды сəулеленуге түрленеді. 4 камерасындағы талданатын компонент сəулені жұтады, бұл кезде камерада t температураның, сонымен бірге қысымныңда пульсациясы пайда болады.Рқысым пульсациясы 5 микрофонды сезімтал элементімен қабылданады; бұл элемент жылжымалы мембрана жəне қозғалмайтын пластинамен жасалған конденсатор болып табылады.
1 синхронды қозғалтқыш 2 дискті айналдырады. 2 дискі арқылы пайда болатын айналу моменті сұйықтық арқылы 3 дискіге беріледі. 3 дискідегі айналмалы момент, сонымен бірге, дискімен бір 4 білікке орнатылған 5 шкивінде, динамикалық тұтқырлыққа пропорционал болады. Бұл момент 5 шкивке бекітіліген 6 оралымды жіпке байланған, 7 серіппенің серпімді деформациясының күшімен теңеседі. Серіппенің деформациясының мəнін 8 шкалада бақылауға болады. 9 түрлендіргіштің көмегімен серіппенің серпімді деформациясының күші біркелкі электрлік жəне пневматикалық сигналға түрленеді.
Өлшеудің кең диапазоны 0,01 – 1000 Па .с.
Дəлдік кластары: 1 – 2,5.
5.3 Бесінші тарауға бақылау сұрақтары
-
Келесі түсініктемелерге анықтама беріңіз: қаныққан бу қысымы, жану жылылығы, зат тығыздылығы. -
Тығыздық өлшегіштердің классификациясы. -
Салмақ тығыздық өлшегіштің сұлбасын келтіріңіз жəне оның əрекет принципін айтыңыз. -
Гидростатикалық тығыздық өлшегіштер. Сұлбасы жəне əрекет принципі. -
Сұйықтықтың тұтқырлығын өлшеу құралдарының классификациясы. -
Капиллярлы вискозиметрдің сұлбасы жəне əрекет принципі. -
Ротациялық вискозиметрдің сұлбасы жəне əрекет принципі. -
Тығыздылық формуласын келтіріңіз жəне оның қ.ұрамдастырушыларын сипаттаңыз. -
Пузель заңы жəне оны қолдану. -
Ротациялық вискозиметрдің ротор осінде айналу моменті қалай анықталады?
-
тарау. Концентрацияны өлшеу
-
Жалпы мəліметтер
Талданатын қоспаның физика-химиялық қасиеттері аддитивті деп есептелінеді, яғни компоненттердің физикақ-химиялық қасиеттері олардың үлесімен көрсетілген концентрациясына көбейтулердің қосындысы ретінде анықталуы мүмкін. Əдетте көлемдік концентрация бойынша аддитивтілік қолданылады
Егер қоспаның өлшенілетін физика-химиялық қасиеті аддитивті болса, онда келесіні жазуға болады:
V=kпПсм =kп (ПоСо+ПнСн),1 =Со+Сн,
мұндағы V- қоспаның физика-химиялық қасиетін анықтау үшін
қолданылатын анализатордың сигналы;
kт- физика-химиялық қасиеті бойынша анализатордың түрлендіру коэффициенті;
Со,Сн– анықталатын жəне
анықталмайтын концентрация коэффициенті;
По,Пн– қоспаның қасиетіне сəйкес келетін анықталатын жəне анықталмайтын компонентердің физика-химиялық қасиеттері.
Компоненттің концентрациясын анықтау үшін псевдобинарлы қоспаның кейбір физика-химиялық қасиетттері өлшенеді, сол бойынша көп компонетті қоспа бинарлы болып қарастырылады.
Бинарлы жəне псевдобинаpлы сұйықтық пен газ қоспаларының құрамын анықтау үшін физика-химиялық қасиеттердің əр түрлі анализаторлары қолданылады.
Автоматты газанализаторлар ЖЭС-те органикалық отынды жандырған кезде жану процесін бақылау жəне ауаның керекті шегін білу үшін қолданылады.
Газдық талдау құрылғылары технологиялық объектілердің қауіпсіз жұмыс істеу үшін қолданылады. Мысалы, турбогенераторды суыту жүйесінде Н2сутектің концентрациясын есептейтін газанализаторлар, АЭС- те радиоактивті жылу тасымалдағыштары бар аппараттарындағы газдарда.
Сонымен бірге, қоршаған ортаны қорғау мəселелеріне көп зер салынатын болғандықтан газанализаторлардың шығарылуы мен қолдануы айтарлықтай көбейді; олар атмосферадағы, өндірістік орындағы ауасындағы, өнеркəсіп кəсіпорындары мен электр станцияларының газдық шығарындыларындағы зиянды қоспаларын бақылауға арналған.
- 1 ... 20 21 22 23 24 25 26 27 28
Магниттік газанализаторлар
Олардың жұмыс істеу принципіне талданатын қоспаның анықталатын компонент пен магнит өріснің байланысуы себебінен пайда болатын əр түрлі құбылыстар жатады.
Магнит өрісіне жұтылатын газдар парамагнитті, ал итерілетін -
диамагниттідеп аталады.
Газдардың магниттік қасиеттері сан жағынан олардың магниттіқабылдағыштықдеп аталатын шамамен анықталады. Парамагнитті газддардың магнит қабылдағыштығы оң мəнді, ал диамагнитті газдарда - теріс мəнді болады. Магнит қабылдағыштық аддитивті қасиетке ие.
Оттегі жəне азот оксиді парамагнитті қасиеттерге ие, сонымен бірге абсолютты мəні бойынша олардың магнит қабылдағыштығы басқа газдар мен булардың магнит қабылдағыштығынан 100 есе көп. Көп компонентті қоспадағы оттегінің концентрациясын есептеу осыған негізделген.
6.1суретте термомагнитті газанализатордың сұлбасы келтірілген.
6.1 сурет – Термомагнитті газанализатордың сұлбасы Суреттегі белгіленулер: 1 - дайындау блогы; 2 - тұрақты магнит; 3 –
сақиналы камера; 4 - жұқа қабырғалы шыны түтік; 5- теңестірілмеген көпір; 6 – потенциометр.
Əрекет принципі: электр тогымен қыздырылатын өткізгіштің біртекті емес магнит өрісінде орналасқан кезінде, қыздырудан туындаған оттегінің магнит қабылдағыштығының төмендеуі себебінен, магнит өрістің үлкен кернеу аймағынан аз кернеу аймағына бағытталған газ қоспасының қозғалысы пайда болады. Талданатын газ 1 дайындық блогынан 3 сақиналы камераға өтеді. Камераның диаметры бойыншажылу шығын өлшегіштің R1жəне R2терморезисторлары оралған 4 жіңішке шыны түтікшесі
орнатылған. Егерде талданатын қоспада оттегі болмаса, онда 4 түтікшенің көлденең орналасу кезінде ол арқылы газ ағыны болмайды.
Егер талданатын қоспада
O2 оттегі болса, ол түтікшенің сол жағындағы
2 тұрақты магнитпен туындайтын магнит өрісіне жұтылады. Одан кейін O2
оттегі Кюри нүктесінен (800С) жоғарғы t температурасына дейін
R1терморезисторымен қыздырылады, осыдан
O2 оттегі парамагниттік
қасиетін жоғалтып, диамагнитке айналады жəне магнит өрісінен итеріледі (көрсеткіш бағыты бойынша). 4 түтікшеде газ ағыны - «магнит жел» пайда болады. 4 түтікшедегі газ шығыны жылу шығын өлшегішпен өлшенеді.
Талданатын газда оттегінің
O2 көлемдік концентрациясымен анықталатын 5
көпірдің теңгерімсіздігі 6 потенциометрмен өлшенеді жəне тіркеледі.
Өлшеу диапазоны 0 –1%-дан 0 – 100%-ға дейін. Дəлдік кластары: 2,5 –
-
Реакция уақыты -120 сек.
-
1 ... 20 21 22 23 24 25 26 27 28
Егер талданатын қоспада
O2 оттегі болса, ол түтікшенің сол жағындағы
2 тұрақты магнитпен туындайтын магнит өрісіне жұтылады. Одан кейін O2
оттегі Кюри нүктесінен (800С) жоғарғы t температурасына дейін
R1терморезисторымен қыздырылады, осыдан
O2 оттегі парамагниттік
қасиетін жоғалтып, диамагнитке айналады жəне магнит өрісінен итеріледі (көрсеткіш бағыты бойынша). 4 түтікшеде газ ағыны - «магнит жел» пайда болады. 4 түтікшедегі газ шығыны жылу шығын өлшегішпен өлшенеді.
Талданатын газда оттегінің
O2 көлемдік концентрациясымен анықталатын 5
көпірдің теңгерімсіздігі 6 потенциометрмен өлшенеді жəне тіркеледі.
Өлшеу диапазоны 0 –1%-дан 0 – 100%-ға дейін. Дəлдік кластары: 2,5 –
-
Реакция уақыты -120 сек.
Оптикалық газанализаторлар
Анықталынатын компонент концентрациясы газ қоспасындағы оптикалық қасиеттерінің өзгеруімен өлшенеді, олардың қатарына сыну көрсеткіштері, спектрлік жұту мен сəулелену, спектрлік тығыздық жəне т.б. жатады.
Оптикалықгазанализаторларды үш топқа бөлуге болады:
-
инфрақызыл (ИҚ) жəне жұту ультракүлгін (УФ); -
спектрфотометриялық; -
фотокалориметриялық.
Оптикалық газанализаторлар үлкенрұқсатетуқасиетінеие, сол себептен олар өнеркəсіптік газдардағы жарылыс қауіпі бар жəне улы қоспалардың микроконцентрациясын талдау үшін, атмосферада жəне өндірістік үй-жайларда ауаны бақылау кезінде қолданылады.
Əрбір газ белгілі анықталған жұту спектрімен сипатталады: құрамында 2 жəне одан да көп əртүрлі атомдары бар газдардың (СО, СО2, СН4, NН3) инфрақызыл спектр аймағында жұту спектрлері бар. Біратомды газдар ультракүлгін аймағында жұту спектрімен сипатталады.
-
Инфрақызыл газанализатор.
6.2 суретте инфрақызыл газанализатордың сұлбасы келтірілген.
Инфрақызыл газанализатордың жұмыс істеу принципі: 2 тесіктері бар айналатын диск жəне 3 светофильтр арқылы тұрақты сəулелену пульстенетін монохромды сəулеленуге түрленеді. 4 камерасындағы талданатын компонент сəулені жұтады, бұл кезде камерада t температураның, сонымен бірге қысымныңда пульсациясы пайда болады.Рқысым пульсациясы 5 микрофонды сезімтал элементімен қабылданады; бұл элемент жылжымалы мембрана жəне қозғалмайтын пластинамен жасалған конденсатор болып табылады.