Файл: Р. С. Касымова леуметтік педагогты Жмыс технологиясы оу ралы Алматы, 2020.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 12.12.2023
Просмотров: 325
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
6.Эмоциялық-ерік саласының ерекшеліктері. Педагогикалық әсерге эмоционалдық реакцияның сипаты. Сезімдердің дамуы: моральдық, зияткерлік, олардың тереңдігі мен тұрақтылығы эмоционалдық қозу дәрежесі, эмоционалдық күйзелістің сыртқы көрінісі; ерік ерекшеліктері, мақсатқа талпынушылық, дербестік және т. б
7. Қабілеті ( жалпы және арнайы).
8. Сипаты. Мінез-құлқындағы қандай оң және теріс қасиеттер оқу, еңбек, белсенділік, тәртіптілік , адалдық, жауапкершілік, жеңіл ой, мазасыздық, қиянат, адамдарға ( үлкен және кіші адамдарға) қатысты жалған : сыйластық, ілтипат, сезімталдық, мейірімділік, дөрекілік, өзімшілдік, қатыгездік; өзіне: кішіпейілдік, қадір-қасиет және т.б. жаман әдеттер бар ма: темекі шегу, тынығу, спирт ішімдіктерін, есірткі заттарын пайдалану.
9. Тәрбиеленушінің тұлға аралық қарым-қатынасының сипаттамасы:
а) отбасында ( отбасы тәрбиесінің жағдайы, құрылымы, материалдық қамтамасыз етілуі, тәрбие әлеуеті бойынша отбасының сипаттамасы, ересек отбасы мүшелерінің, ересектермен баланың өзара қарым-қатынасының ерекшеліктері , отбасындағы баланың ұстанымы ).
б) сынып ұжымында (сынып ұжымының сипаттамасы, оқушының әлеуметтік мәртебесі, оның ұжымда орналасуы,(көшбасшы, танымал, қабылданған, оқшауланған), тәрбиеленушінің ұжымның пікіріне қатынасы, симпатия, антипатия, сыныптағы өз позициясына қатынасы).
в) еркін байланыс саласында (бос уақытында кіммен сөйлеседі, қай топқа кіреді, топтың бағыты қандай, бос қарым-қатынаста топ қандай позицияға ие, ол қандай қажеттіліктерді қанағаттандырады; бос уақытты қалай және кіммен өткізуді жөн санайды).
10. Түрлі қызмет түрлеріне қатысу:
а) оқу іс - әрекетіне қарым-қатынас ( үлгерім, білім деңгейі, дәрежесі, оқу дағдысының қалыптасуы; оқудың негізгі себептері, қандай да бір пәнге ерекше қызығушылық таныту; есте сақтау, ойлау ерекшеліктері , зейіннің даму деңгейі);
б) еңбекке деген көзқарас (еңбек дағдыларының болуы, еңбек түрлерінің болуы; белсенді еңбек күштері; әлеуметтік пайдалы жұмысқа қатысу, үйдегі еңбек міндеттері)
в) кез-келген қызмет түріне тұрақты қызығушылықтың көрінісі (кез-келген секция, үйірме, клуб мүшесі);
г) кәсіби бағыттың болуы (ниет, бағдар, Болашақ мамандықты таңдау себептері).
11. Мінез-құлқындағы ауытқулардың себептері:
а) денсаулық жағдайындағы нормадан ауытқулар( физикалық және психикалық денсаулықтағы бұзылулар , физикалық дамуға сәйкес келмеуі, бойдағы артта қалу, мінез-құлықтың акцентуациясы, невроздар, есте сақтау, ойлау ақаулары );
в) педагогтардың қателіктері ( педагогикалық билікті асыра пайдалану; баланың жеке ынталарын ойлау; оқушының жеке тұлғасын кемсітуге байланысты жазалау; айтылған талаптардың қарама-қайшылығы; оқушының ерекшеліктерін беттік білу, педагогтар мен бала арасындағы жанжалды қарым-қатынас және т. б. );
г) отбасы тәрбиесіндегі қателіктер ( "лайықталған балалық шақ", “қуылған балалық шақ" , "жалғыз балалық шақ" , "немқұрайлы балалық шақ"); қарапайым психологиялық - педагогикалық білімді шатастыру, алаңдаушылыққа қамқорлық жасау; жасөспірімді дене еңбегінен қорғау; отбасындағы жанжалдар және т. б.;
д) әлеуметтік себептер ( қоғамдағы , социумдағы қарама-қайшылықтар);
е) психотравмалық жағдайлар;
“ Уәж” жаттығуы.
Тексеру жүргізіп, мектептегі баланың мінез-құлқының ауытқушылық себептерінің психологиялық-педагогикалық диагнозын құрастырыңыз.
Оқушының мінез-құлқының ауытқуы себептерінің психологиялық-педагогикалық диагнозын қою сызбасы. (Л.А. Грищенко и Б.И Алмазов)
1.Мектепшілік есепке қоюға себеп( құқық бұзушылық, девиантты мінез-құлық, оқудан жалтару, жанжалдар.)
2. Жанжалды жағдайда қалыптасқан қатынастар саласы ( отбасы, мектеп, бейресми қарым-қатынас).
3. Тұлғаның қалыптасуына әсер ететін орта жағдайларды бағалау: отбасылық қолайсыздық түрі көрсетілген отбасылық асқыну (эмоционалды диссоциацияланған, бұзылған, аморальды, педагогикалық біліксіз); оқу ұжымындағы қарым-қатынас мәселелері ( педагогтармен жағымсыз, жасөспірім қарым-қатынасының дүлей күштерімен қабылдамайтын құрдастарымен оқшауланған); бейресми қарым-қатынас ортасындағы жағдай ( өзін-өзі бекіту мәселелерінсіз жасөспірімдер тобына іргелес, топтан ығыстырылатын оқшауланған, құрдастарымен қудаланатын жасөспірімдер тобының белсенді ядросының көшбасшысы, мүшесі).
4. Ауытқып бара жатқан мінез-құлықтың мақсатқа ұмтылуы( басқаларды тартатын ұйымдастырушы; көтерілу шаралары бойынша жағдайларды пайдаланады, басқалардың соңынан ішкі қарсыласынсыз өз нанымдарына қарсы орта қысымымен әрекет етеді, импульсивті әрекет етеді).
5. Тәрбиеге қатысты сипат.
6. Тәрбие жағдайларына сәйкес емес реакциялардың пайда болуына бейімді тұлғаның жеке қасиеттері (ақыл-ой дамуының артта қалуы, мінез-құлықты акцентациялаудың психикалық инфантилизмі, жауап беруге патологиялық-тәндік тілегі, ауру).
7. Бас тартуға уәждемелік ниеттер ( Көшбасшының рөлін алуға немесе ұстап тұруға тілек, өзін-өзі бекіту мақсатында құрдастарының ортасында байқалған мінез-құлқындағы психологиялық оқшаулауға наразылық реакциясы. Ауытқушылық мінез-құлықтың жетекші себебі туралы қорытынды.
8. Жанжалды жағдайға эмоциялық ден қою ерекшелігі (фрустрациялық бағыт, көңіл-күй депривациясы, ішкі психоизоляция ).
9. Тәрбие жұмысының негізгі бағыттары:
а) әлеуметтік бақылауды ұйымдастыру;
ә) әлеуметтік қолдауды жүзеге асыру;
б) педагогикалық оңалту.
”Тұлғааралық қатынастар” жаттығуы.
Балалар мен жасөспірімдердің ауытқушылық мінез-құлқын қалыптастыру факторларының бірі тұлғааралық қарым-қатынастың бұзылуы болып табылады.
Баланың социуммен конструктивті өзара әрекеттесуі бойынша жаттығуларды таңдап алыңыз. Балалармен девиантты мінез-құлықты өткізудегі тренинг бағдарламасын құрыңыз.
”Даму бағдарламасы” жаттығуы.
Шағын топтарда жасөспірімдерге арналған тренингтерді дайындаңыз: бейәлеуметтік мінез-құлықтың алдын алу.
1 блок. Жасөспірімдер үшін коммуникативтік дағдыларды дамыту бойынша тренингі.
2 блок. Құқықтық білімнің бейәлеуметтік мінез-құлқының алдын алу бойынша тренингі.
3 блок. Жағымды өмірлік мақсаттарды қалыптастыру бойынша тренингі.
4 блок. Жас өспірімдердің ата-аналарымен тренингі.
“ Келісім шарт” жаттығуы.
Мінез-құлықты тәрбиелеу және реттеу құралдарының бірі сынып кеңестігіндегі қауіпсіздікті қамтамасыз ету шарты ретінде шарт болып табылады.
Келесі сипаттамаларды қоса алғанда, баламен шарт жасаңыз:
1. Адам белгілі бір әрекеттерді жасауға( немесе жасамауға) құқылы жағдайларды белгілеу.
2. Іс-әрекеттерді тұжырымдаудың ұсынымдық сипаты.
3. Күзетуді, оларды іске асыру кепілдігін қамтамасыз ететін қолданыстағы ережелерді жеке және ұжымдық қабылдау.
4. Ереже бұзылған жағдайда және қандай айыппұл санкциялары қарастырылған.
5-тарау. "ТӘУЕКЕЛ ТОБЫНДАҒЫ" БАЛАЛАРМЕН ЖҰМЫС
«Тәуекел тобындағы» балалармен жұмыс
«
Қайта тәрбиелеу үлкен күш-жігерді, білімді, шыдамдылықты талап етеді және оның нәтижелері бірден көріне қоймайды. Педагогикалық әсер етудің басталуы мен тұрақты нормативтік мінез-құлықтың көріністері арасында ұзақ кезең тұруы мүмкін»
А.С. Макаренко
Ұғымдық аппарат
Тәуекел — орын алуы мүмкін немесе мүмкін емес жағымсыз, қажетсіз нәрселердің болу ықтималдығын білдіреді.
Тәуекел тобына психикалық және әлеуметтік бейімделудің әртүрлі формалары бар балалар мен жасөспірімдер жатады, олар жақын ортаның (отбасы, балабақша, мектеп және т.б.) нормалары мен талаптарына сәйкес келмейтін жат мінез-құлықта көрінеді.
"Тәуекел тобындағы" балалар диагнозы
Тұлғамен жұмыс істеу адамның жеке өміріне араласуға деген қарым-қатынасының ерекшелігін ескеретін арнайы әдістемелерді қолдануды талап етеді. Психологияда жеке тұлғаның мәселелерін тікелей сұрақтар қоймай жанама түрде анықтауға мүмкіндік беретін арнайы әдістер жасалды. Бұл әртүрлі проекциялық әдістер, атап айтқанда, Г. Мюррейдің Тақырыптық-апперцептивтік тест (ТАТ). Бұл әдістің балаларға арналған нұсқасының ерекшелігі - адамдардың қарым-қатынасын жануарлардың қарым-қатынасы арқылы проекциялау кезінде зооморфизм принципін пайдалану. Балаға өзінің жеке тәжірибесі және проблемалары туралы айту адамның жағдайларын сипаттайтын жануарлардың сюжеттері бар суреттерді көргенде жеңілдеу болады. Балаларға арналған проективті әдістердің типтік мысалы БАТ (Балалар апперцептивті тесті) тесті. Осы әдістемені құрайтын суреттерде адамдардың қарым-қатынасын бейнелейтін әртүрлі қатынаста жануарлар бейнеленген. Мысалы, БАТ нұсқаларының бірінде ана-кенгуру айна алдында тұрып, бала-кенгурудың жарақат алғанын байқамайды. Осы сурет бойынша баланың әңгімесін талдау кезінде оның бейнеде көргенін ата-анасымен қарым-қатынасында өткен тәжірибесімен қалай проекциялайтыны анықталады.
Тақырыптық-апперцептивтік тест (ТАТ) нұсқаларының бірі - психология ғылымдарының докторы Л. Собчикпен 2007 жылы жасөспірімдер үшін құрастырылғанСАТ әдістемесі (суретті-апперцептивтік тест) болып табылады. Бұл тест үшін ынталандырушы материал - адам фигураларын схемалық түрде бейнелейтін контурлық сюжеттік суреттер. Бұл әдістемені пайдаланудың шектеуі - 12 жастан бастап.
БАТ техникасының жаңа нұсқасы. Ынталандыру материалы ретінде ежелгі жапон шиыршықтарының суреттері қолданылады. Осындай материалды таңдаудың негізі суреттердің жобалық әдістемелердің жетекші критерийлеріне сәйкестігі болды.
Бірінші критерий - сюжеттің белгісіздігі. Ежелгі жапон шиыршықтары - қазіргі Жапонияның ұлттық қазынасы болып табылады. Суреттер бірнеше ғасырлар бойы зерттелген. Онда суреттелгендердің не екені туралы әртүрлі болжамдар бар. Бұл жағдай біздің таңдауымыздың дұрыстығын растайды, себебі бұл суреттер сюжеттерді интерпретациялаудың вариативтілігін болжайды.
Екінші критерий - бұл зерттелетін мәселелерге субъектілердің сәйкес келуі. Біздің жағдайда - криминологиялық және виктимологиялық тақырып. Суреттер жиынтығынан кейіпкерлерге қатысты зорлық-зомбылықтың көрінісі ретінде немесе басқа жолмен, мысалы, ойын ретінде түсіндіруге болатын элементтер бар бірнеше сюжетті таңдадық.
Үшінші критерий - балалар үшін неғұрлым қолайлы адамдар арасындағы қарым-қатынас бейнесінің зооморфизмдік нұсқасы. Адамдар арасындағы қарым-қатынастың әртүрлі аспектілерін көрсететін сызбаларда адамдардың өздері қоян, бақа және басқа да жануарлар түрінде бейнеленген.
Төртінші критерий - бейтарап жоспардың суреттерінің болуы. Бұл суреттер баланың сюжетті таңдаудың қандай да бір нақты нұсқасына "итермелеуге" қабілетті емес. Онда суреттелген оқиғаның виктимологиялық немесе криминологиялық нәтижесін ынталандыратын элементтерсіз қарапайым күнделікті жағдайлар келтірілген. Бұл суреттерді қосу баланың виктимизация деңгейін анықтау үшін қажет. Стресстік жағдайға тап болған кәмелетке толмаған адам, тіпті, бейтарап сюжетті де өз проблемасы тұрғысынан түсіндіреді.
Бесінші критерий - формальды — сюжеттердің белгілі бір саны болуы. Мұндай жоспардың проекциялық техникасы үшін суреттің ең аз саны – 10.
Осы әдісті қолдана отырып, сіз психологиялық түзету мен оңалтуды қажет ететін балаларды анықтай аласыз. Бұл үшін балалардың әңгімелері негіз бола алады, онда біріншіден, суреттер кейіпкерлерінің азабына немқұрайлы қарау элементтері болуы мүмкін. «Сіз ұрып-соғудың астына түскен адамға көмектесер ме едіңіз? Көмекке шақырар ма едіңіз?» деген сұрақтарға бұл балалар теріс жауап береді. Әдетте, олар қоян немесе бақа қаза болғанына өкінбейтінін айтады. Бөтен адамның қайғысына жаны ашымауы мінез-құлықтың теріс, соның ішінде криминалдық уәждерінің қалыптасуына себеп болуы мүмкін.
Осы әдістеме бойынша кәмелетке толмаған құқық бұзушылармен және кәмелетке толмаған құрбандармен жұмыс нәтижелері осы санаттағы балалармен әлеуметтік педагогтың жұмысында ескерілуі қажет кейбір маңызды тұстарды толық ашады.
Мысалы, КАТ әдістемесінде ынталандырушы материал ретінде қолданылатын кейбір суреттер (1,2 суретті қараңыз).
