Файл: УЧЕБНИК ВК 1 КАЗ В МОН исправлен (1) 29.01.docx

3. Құрамында спирт бар заттар: 70% этил спирті, изопропанол, пропанол, октенисепт, изосепт, предез, инцидинликвид, микроцид және т.б.

Бактериоцидті, туберкулоцидті, фунгицидті қасиет көрсетеді. Улылығы аз, дақ қалдырмайды және экологиялық қауіпсіз болып саналады. Спиртті заттарды теріге антисептик ретинде қолды тазалауда, иньекция жасағанда көп қолданады. Стетоскопты, қайшыны, термометрлерді дезинфекция жасауда пайдаланады.

Бірақ дезинфактанттардың бұл түрі микроорганизмдердің вегетативті формалары мен спораларына байланысты әсерсіз. Эндоскоп, хирургиялық материал, құрал-жабдықтарды спиртпен өңдеу эффективтілігі төмен және инфекциялардың таралуына алып келуі мүмкін.

4. Беткейлі-белсенді заттар (ББЗ): Биодез-экстра, Велтолен, Вапусан, амфолан, және т.б.

Олар құрамындағы төрттік аммоний қосындысы, аминдер, амфолитік ПАВ бөлшектері арқасында ісер етеді. Ащы иісі жоқ, металлды тот бастырмайды, токсикалық әсері төмен, шырышты қабық пен тыныс алу ағзаларын тітіркендірмейді, науқастар мен персоналдардың қатысуымен қолданыла береді. ББЗ – микроб клеткасы қабығының өткізгіштігін өзгертеді, сондықтан да, басқа да дезинфекциялық құралдармен қоса қолданысқа түседі. Жоғары жуып-шаюшы әсерінің арқасында біріншілік дезинфекциямен бірге стерилизация алдындағы кезеңде қолданылады.

ББЗ – липофильді вирустарға қарсы бактерицидті, фунгицидті, вирулицидті әсері бар. Бірақ, споралық белсенділігі жоқ, және де өкпе құрт ауруы микобактериясы мен гидрофильді вирустарға әсер етпейді.

5. Гуанидинді препараттар полигексаметиленген гуанидиннен және хлогексидиннен негізіндегі: полисепт, демос, биор, лизетол, фугоцид және т.б.

Жіңішке спектрлі бактериоцидті белсенділік пен тіркеме нәтижесімен ерекшеленеді. Осы байланыстар бактериялардың ара қатынасында белсенді, басқа туберкулездің микобактерияларында, бірақ вирустарға, саңырауқұлақтарға, спораларға белсенділік көрсетпейді. Олардың мінездемелік ерекшеліктері – өңделген қабықша бетінде құрылу, қалдық ұзақ бактерицидті әсерді қамтамасыз етеді.

Инвентарьға төмен токсикалық әсеріне байланысты, ең ыңғайлы препараттардың санына жатады.

6. Фенолды: амоцид, резорцин, трикрезол, ферозол, резорцин, бензонафтол, ваготил және т.б. Бактериоцидті, спорацидті және фунгицидті әсер көрсетеді. Теріні тітіркендіреді жаққан жерге тез сіңеді, токсикалық. Антисептик ретінде стоматологияда тамырлы каналды және тіс пульпасының некротизациясын өңдеуде қолданылады. Ваготил жергілікті бактерицидті және трихомонацидті әсер көрсетеді. Резорцин антисептик ретінде фенолдан кем. Аз концентрацияда кератопластикалық, ал көп мөлшерде кератолитикалық және күйдіргіш әсер көрсетеді.

Бірақта бұл топ вирустар және бактериялардың спор түрлеріне белсенді емес.

7. Органикалық қышқылдар медициналық мекемелерде гемодиализді аппараттардың дезинфекциясы үшін қолданылады. Қазіргі уақытта ғалымдар перокси қышқылдардың антимикробтық қасиетін зерттеуде, аз концентрацияда перпарат оныі негізінде жоғары бактерицидті әсер көрсетеді. Кең қолданылмайды.

Қазіргі күнде химиялық дезинфекцияға кешенді әмбебап шешім жоқ. Әрбір топ құралдары – бұл күшті және әлсіз жақ комбинациясы.

Емдік-профилактикалық мекемеде дезинфекция, дезинцекция, дератизация заттарының Мемлекеттік Реестрінде тіркелген, Қазақстан Республикасында мемлекеттік тіркелуі туралы куәлігі бар дезинфекциялық заттарды ғана қолдануға рұқсат етіледі.

ҚР кең қолданылатын препараттар гигасепт, лизетол, терралин, перформ, октенисепт, октениман, октенидерм, және де біраз белсенді енгізілетін лизоформин және дезэфект. Бұл ретте препараттың біраз үлкен тізбегі толық ақпараттың жоқтығына байланысты сол қалпында талап етілмейді.

3.6 Қазақстан Республикасында қолдануға рұқсат етілген дезинфекциялық құралдар

«Деохлор» құралы салмағы 3,4 гр қамтитын дәрілер түрінде келеді, оның құрамында 1,5 г (44,2%) белсенді хлорлы дихлоризоциануралық қышқылының қызметтік заты - натрий тұзы бар. Оның бактерияға қарсы, вирулицидтік және фунгицидтік қасиеті белгілі. Асқазанға енгізілгендегі қалыпты-қауіпті заттардың 3 классына жатқызылады. Белсенді хлоры 0,1% немесе одан да жоғары шоғырлануы жағдайында тыныс алу ағзалары мен көздің зақымдануын туғызады.

Бактериялдық туындау себебі бар инфекциялар кезінде (өкпе құрт ауруы мен аурухана ішілік инфекцияларды туындатушылар), вирусты инфекциялар кезінде (ЖИТС, парентеральды жұғу механизмді гепатиттер), түрлі профильді ЕПМ-дегі қышыма қотыр туындау себебі бар инфекциялар кезінде (күнделікті және жаппай жинастыру жүргізу үшін), балалар мекемемелеріндегі инфекциялық ошақтар кезінде (қорытынды дезинфекция жүргізу үшін) бөлмедегі жиһаз, санитарлық-техникалық құрал-жабдықтар, төсек жабдықтары, ыдыс-аяқ, ойыншықтар, медициналық құрал-жабдықтарды дезинфекиялау үшін қолданылады. Ауруларды алдын-алу мақсатында 0,015% ерітінді пайдаланылады (1 дәріні 10 литр суға ерітеміз).

«ДЕЗ-ХЛОР» дезинфекциялық құралының белсенді заты - дихлоризоциануралық қышқылдың натрий тұзы. Ол салмағы 3,35 гр-дық хлорлы иісті ақ дәрілер түрінде шығарылады. Бұл дезинфекциялық құралдың микробқа қарсы әсері бактерияларға (өкпе құрт ауруы микобактериясын қоса айтқанда), вирустарға (полиомиелит, энтеровирус инфекциялары, Коксаки, ЕСНО, энтеральды және парентеральды гепатиттер, ЖИТС инфекциясы, тұмау, «H5N1 құс тұмауы», ЖРВИ, герпетикалық, аденовирустық және т.б. инфекциялар), Кандида текті қышыма қотыр, дерматофиттерге бағытталады.

«ДЕЗ-ХЛОР» дезинфекциялық құралын коррозияға тұрақты металлдар, әйнек, пластмасса, рәзеңке; бөлмедегі бедерлер (еден, қабырға, ексіктер және т.б.), қатқыл жиһаз; санитарлық транспорт; санитарлық-техникалық құрал-жабдықтар (ванна, шұңғылша және т.б), рәзеңке төсеніштер; төсек жабдықтар; асханалық және лабораториялық ыдыс-аяқтар (сонымен қатар бір реттік қолданылатын), ыдыс жуу құралдары (шөтке, ерш және т.б.), ойыншықтар (жұмсақтарынан басқа), науқастарды күту құралдары; жинастыру материалдары, медициналық қоқыстар (қолданылған сүлгілер, байлап-таңу материалдары және т.б.).

«Вапусан» дезинфекциялық құралының құрамында альдегид, хлор мен фенол жоқ. Белсенді заттары – төртік аммонийлік қосындылар қоспасы мен этанол 1 л пластик бөтелкелеріне құйылып шығарылады. Жақсы жуып-шаюшы, тазалаушы әсерге ие. Жіті токсикалық қасиеті жағынан қатерлігі төмен қосындылардың 4-ші класына жатады. Өңдеу жұмыстары бөлмеде адамдардың болуымен жүре алады.

ЕПМ-дегі бөлмелердің бедерін, жиһаз, медициналық қолданысқа арналған бұйымдарды, төсек-жабдық, ыдыс-аяқ, науқастарды күту құралдарын профилактикалық, күнделікті және қорытынды жинастыру мақсатында қолданылады. Бактериалды (өкпе құрт ауруын қосқанда), қышыма қотыр (кандидоз, дерматофития), вирусық (ЖИТС пен гепатитті қоса алғанда) инфекция ошақтарын дезинфекциялауда жіті қолданады. Дезинфекцияны сүрту және суармалау тәсілімен жүзеге асырады, сүрту үшін заттың 100 мл/м² ерітіндісіне салса, суармалау үшін 250 мл-іне салып қояды.

«ДП-Алтай» дезинфекциялық құралы белсенді заты ретінде трихлорициануралық қышқылын қамтиды. Салмағы 5 гр-дық хлорлы иісі бар дәрі қалпында шығарылады. Оның микробқа қарсы әсері жүреді: грамм оң және грамм теріс бактерияларға (өкпе құрты микобактериясын қосқанда), вирустарға (энтеровирустық инфекциялардың қоздырғыштары – полиомиелит, Коксаки, ЕСНО; энтеральды және парентеральды гепатиттер, ВИЧ-инфекциясы, тұмау, «құс» тұмауы H5NI, герпетикалық, цитомегаловирустық, аденовирустық инфекциялар),қышыма қотыр.

Медициналық қолданыстағы құралдарды, бөлмедегі бедерлерді (еден, қабырға, есіктер және т.б.), қатқыл жиһаз, санитарлық транспорт, санитарлық-таехникалық құрал-жабдықтар (ванна, шұңғылша және т.б.), төсек-жабдық, ыдыс-аяқ, күтім және жеке бас гигиена құралдары, жуып-тазалау құралдары, медициналық қалдықтарды өңдеп-тазалауға арналады.

«Дюльбак ДТБЛ» дезинфекциялық құралының құрамында 4,5% диде-цилдиметиламмоний хлориді, 6% беткейлі-белсенді заттар, 6% сілтілі тұздары бар иіссіз, қою көгілдір тұстес, сұйық концентраты. Бактеридцидті (туберкулоцидті), вирулицидті (парентеральды вирустық гепатиттер мен ВИЧ-инфекция қоздырғышына қарасты), фунгицидті (Кандида және дерматофит тектес қышыма қотырға қарасты), жуып-шаюшы қасиетке ие.

ЕПМ-дегі алдын-алу, күнделікті, қорытынды дезинфекциялау кезінде бөлме бедері, жиһаз, медициналық қолданыстағы бұйымдар, төсек-жабдық, ыдыс-аяқ, науқастарды күту құралдарды өңдеуде қолданылады. Бактериалды (өкпе құрт ауруын қосқанда), қышыма қотыры (кандидоз, дерматофития), вирустық (гепатит пен ЖИТС) инфекция ошағында дезинфекция жүргізгенде де пайдаланылады. Өңдеу жұмысын ерітіндімен сүрту, суармалау және толыққанды ерітіндіге енгізу арқылы жүргізеді. Ерітіндіні орта есеппен 2-ден 50 мл шамасында сумен араластырып дайындау көзделген.

 «Санивап» дезинфекциялық құралы - салмағы 3,5 (±0,3) гр ақ түсті дөңгелек пішінді дәрі. Белсенді заты – дихлоризоциануралық қышқылдың натрий тұзы -73,0% және қызметтік құрамдас бөліктер: адипинді қышқыл, натрий гидрокарбонаты. Белсенді хлор массасы (1 дана дәріні суда еріткенде) 1,5±0,15 г. Микробқа қарсы әсері бактерияға (өкпе құрт ауруы микобактериясын қоса алғанда), вирусқа, қышыма қотырға жүреді.

ЕПМ-дегі бөлмелердің бедерін, қатқыл жиһаз, құрал-аппараттардың бедерін, медициналық қолданысқа арналған бұйымдарды, төсек-жабдық, ыдыс-аяқ, науқастарды күту құралдарын профилактикалық, күнделікті және қорытынды жинастыру мақсатында қолданылады. Бактериалды (өкпе құрт ауруын қосқанда), қышыма қотыр (кандидоз, дерматофития), вирусық инфекция ошақтарын дезинфекциялауда жіті қолданады.

«Акватабс» дезинфекциялық құралы – дезинфекциялаушы хлорлы дәрілер; белсенді заты – дихлоризациануралық қыщқылдың натрий тұзы мен толықтырғыштар (натрий бикарбонаты, адипинді қышқыл мен натрий сульфаты). Бұл құралдың бактерицидті, вирулицидті және фунгицидті әсері бар.

Ас суы, жүзу бассейндеріндегі суды, беткейлерді, су сақтаушы ыдыстарды, қосалқы бөлмелердің бедерін, санитарлық-техникалық құрал-жабдықтарды, жинасыру құралдары, жеміс-жидектерді зарарсыздандыруға қолданылады. Түрлі заттарды дезинфекциялау үшін белсенді хлоры 0,0025-тен 0,2%-ға дейінгі дәрілерді ерітіп қолданамыз..

 «Медифокс»дезинфекциялық құралы – инсектоакарицидті зат. Дезинсекциялау тәжірибесінде қолдануға бағытталған: бас және шат биттерін жою мақсатында, іш-киім педикулезімен, ұшпайтын синантропты көпаяқтылармен, сорғыш тарақандармен, төсек-жабдық қандаламен, сірке, қышыма кенелермен күрес пен ЕПМ-дегі қышыма мен педикулез ошағын зарарсыздандыру үшін қоланылады. Құралдың қолдану нормасы - 0,5%-ды сұйық эмульсияның 50 мл-ін кез-келген бедерге пайдаланамыз.

Жоғарыда аталған құралдар жақсы дезинфекциялық әсерге ие және қолданыста өте ыңғайлы болып табылады. Дегенімен, уақыт есебімен сыналған хлорлы әк пен хлораминді де қолдануымызға болады.

3.7 Дезинфекциялық ерітінділерді дайындау техникасы

Хлорлы әк ерітіндісін дайындау техникасы

1) Алдымен 10% хлорлы әк ерітіндісін дайындайды - 1 кг құрғақ хлорлы әкті 10 л (ыдыс) суық суға араластырады (хлорлы әкті ағаш күрекшемен ұсатады);

 2) қосындыны бір тәуілікке қалдырып қояды; 

 3) дайын болған ерітіндіні қара ыдысқа құйып, ауызын бекітіп қояды;

 4) хлорлы әк ерітіндісінің жұмыс ерітіндісін дайындайды: 

• 0,1 % - 100 мл 10 % хлорлы әк ерітіндісін қосу 9,9 л суға;

• 0,2 % - 200 мл 10 % хлорлы әк ерітіндісін қосу 9,8 л суға; 

• 0,5 % - 500 мл 10 % хлорлы әк ерітіндісін қосу 9,5 л суға; 

• 1 % - 1 л 10 % хлорлы әк ерітіндісін қосу 9 л суға; 

• 2 % - 2 л 10 % хлорлы әк ерітіндісін қосу 8 л суға.

 Хлорамин ерітіндісін дайындау техникасы

Хлорамин ерітіндісін қолданар алдында дайындалады: 

• 0,1% - 1 г хлорамин 999 мл суға;

• 0,2% - 2 г хлорамин 998 мл суға;

• 0,5% - 5 г хлорамин 995 мл суға;

• 1% - 10 г хлорамин 990 мл суға;

• 2% - 20 г хлорамин 980 мл суға;

• 3% - 30 г хлорамин 970 мл суға;

• 5% - 50 г хлорамин 950 мл суға.

Гипохлорит кальций ерітіндісін дайындау техникасы

Гипохлорит кальций хлор әгімен салыстырғанда тасымалдауға және ұзақ мерзімге сақтауға ыңғайлы, суды залалсыздандыру, ағарту, су қоймаларын дезинфекциялау және зарарсыздандыру және т.б. мақсатта қолданады.

Негізгі ақ түсті гипохлорид кальцидің 5% ерітіндісі 10 л суға 500 г гипохлорид кальций ұнтағын қосып 30-45 минутқа қара түсті шыны немесе тығындысы бар пластмасс ыдыста дайындалады, дайындалғаннан соң 30 минуттан кейін қолдануға жарамды. Арнайы маркасы бар ыдыста дайындалған күні көрсетілгеннен бастап 10 күнге жарамды. 5 % гипохлорид кальций ерітіндісінен жасалған дезинфекциялық ерітінділер: 

• 0,5 % гипохлорид кальций ерітіндісі —5% ерітіндіден 500 мл ерітіндіні 10 л суға; 

• 1 % гипохлорид кальций ерітіндісі — 10 л суға 1 л ерітінді; 

• 3 % гипохлорид кальций ерітіндісі — 10 л суға 3 л ерітінді. 
  Бұл ерітінділер қолданардың алдында дайындалып, күнделікті ауыстырылып отырады. 

8. Дезинфекциялық перепараттармен жұмыс істеу кезіндегі сақтық шаралары

• Қолданылатын химиялық заттарға жоғары сезімталдығы барларға олармен жұмыс істеуден шектетеді.

• Дезинфекциялық заттардан жұмыс ерітінділерін дайындау жақсы желдетілген бөлмелерде жүргізіледі.

• Ерітінділерді және өңделетін объектілерді тығыз жабылатын сыйымдылықта сақтау.

• Препараттардың қосалқы қорларын ортақ қолданылатын жерлерден қол жетімсіз жерде қараңғы ыдыста, құрғақ, қараңғы және салқын жерде сақтау.

• Барлық дезинфекциялық заттар мен ерітінділер сыртында аты, концентрациясы, жасалған күні және сақталу мерзімі көрсетілген этикеткалары болуы керек.

• Бөлімдерде дезинфекциялық заттарды және олардың ерітінділерін балалар мен дезинфекциямен айналыспайтындарға емдік препараттардан бөлек құлыпталған жерде сақтайды.

• Жуу мен залалсыздандырудың барлық этаптарынның қалдық дезинфекциялық заттар мен ерітінділерді өңделетін нысандардан максималды жою тізбегін және орындалу тәртібін сақтау.

• Келесі ережелерді есте сақтаған жөн: дезинфекциялық заттарды суға қосу, керісінше емес; дезинфекциялық заттарды ескі ерітіндіге қоспу.

• Дезинфицирлейтін ертіндінің жарамды уақыты мен концентрациясын қатаң бақылайды

• Жұмыс аяқталған соң қолды жуып, жұмсартушы жақпа маймен жағу.

3.9 Дезинфекциялық препараттармен кенеттен улануда көрсетілетін бірінші көмек

• Препараттардың қорғалмаған теріге түсуі кезінде, лезде сол аумақты таза сумен жуу; Формальдегинмен зақымданғанда, теріні 5% нашатыр спиртінің ерітіндісімен өңдеу.

• Тыныс алу жолдарында тітіркену пайда болғанда зақымдалған адамды бөлмеден лезде таза ауаға немесе жақсы желдетілетін бөлмеге шығарады. Ауызды және жұтқыншақты сумен шаю. Формальдегидпен уланған жағдайда бірнеше тамшы мұсатырлы спирт қосылған су буын ішке жұту, натрий гидрокарбонаты қосылған жылы сүт немесе “Боржоми” (минералды су) қабылдау. Көрсеткіштер бойынша жүрекке қатысты, тыныштандыратын, жөтелге қарсы заттар, оттекті дем алу. Ауыр жағдайларда — госпитализация.

• Кез келген препараттың көзге түсуінде – лезде ағынды суға немесе 2% натрий гидрокарбонатымен бірнеше минут бойы шаю. Шырышты шелдің және көздің шырықты қабығы тітіркенген кезде альбуцид ерітіндісін, ауырсыну кезінде - 1-2% новокаин ерітіндісін тамызады.

• Хлор белсенді препараттар асқазанға кездейсоқ түскен кезде – асқазанды 2% тиосульфат (гипосульфит) натрий ерітіндісімен және 5-15 тамшы суға қосылған мұсатырлы спиртпен шаю, сүт, ауыз су, күйдірілген магнезия береді. (бір стақан суға 1-2 ас қасық ). Формальдегидпен уланған жағдайда асқазанды суға қосылған мұсатырлы спиртпен немесе 3% карбонат немесе натрий ацетатымен (аммоний) шаю. Шаюдан кейін шикі жұмыртқа, сүт береді.

• Фосфорорганикалық инсектицидтермен жұмыс істеу кезінде инсектицидті себу кезінде(іштің ауруында, құсу, лоқсу, іш өту, сілекейдің көптеп бөлінуінде, көздің жасаурауында, жалпы әлсіздік, бас ауруы, қарашықтардың тарылуы, тамыр соғуының баяулауы, бұлшықеттердің тартылуы) зақымданған адамды жұмыс орнынан алып шығады, ластанған киімін шешеді, ауызын шаю үшін жылы су немесе 2% сода ертіндісін береді және тыныштықты қамтамасыз етеді. Препараттың кездейсоқ асқазанға түсуі кезінде лоқсуды тудырады, сол үшін бірнеше стақан су (мүмкін болсы жылы) немесе әлсіз қызғылт калий перманганат қышқылын (1:5000) ішуге береді және жұтқыншақтың артқы қабырғасын тітіркендіреді. Ем – шараны 2—3 рет кайталайды. Асқазанды 1-2% ішілетін сода ерітіндісімен, күйдірілген магнезия, белсендендірілген көмірмен шаю ықтимал. Лоқсу мен асқазанды шаюдан кейін 1-2 ас қасық белсендендірілген көмір және күйдірілген магнезияны стақан сумен береді, содан кейін тұзды іш жүргізуші береді.

• Араластырылмаған инсектицид немесе концентрирленген эмульсияның теріге түсу кезінде – оларды мақта тығынымен немесе матамен сүртпей абайлап алады, содан кейін теріні сабынды сумен шаяды. Қалдық фосфорорганикалық инсектицидті инактивация үшін теріні мұсатір спиртімен немесе 2-5% хлорамин ерітіндісімен сүртеді және қайтадан сумен шаяды. Препараттың көзге түсу кезінде ағынды сумен немесе ағынды 2% ішілетін сода ерітіндісімен шаяды. Көздің шырышының тітіркенуі кезінде 30% альбуцидті, ауырсыну кезінде 2% новокаин ерітіндісін тамызады.