Файл: 20232024 оу жылында азастан республикасыны жалпы орта білім беру йымдарындаЫ.doc

БЖБ үшін ең жоғары балл 1-4-сыныптарда 7-ден кем емес және 15 балдан көп емес, 5-11(12) сыныптарда 7-ден кем емес және 20 балдан аспайды.

ФБ, БЖБ және ТЖБ балдары электрондық / қағаз журналдарда қойылады. ФБ нәтижелері қағаз форматта басып шығаруды және сақтауды талап етпейді, ал ағымдағы оқу жылындағы білім алушылардың жазбаша жиынтық жұмыстары мектепте осы оқу жылының соңына дейін сақталады.

Педагог «Білім алушылардың үлгеріміне ағымдағы бақылауды, аралық және қорытынды аттестаттауды жүргізудің үлгілік қағидаларын бекіту туралы»ҚР БҒМ 2008 жылғы 18 наурыздағы №125 бұйрығының мынадай ережелерін ескеруі қажет^[1]:

1. 
   БЖБ өткізер алдында педагогтар тапсырмалардың оқу мақсаттарына сәйкестігін, тапсырмалар көлемін, тапсырмаларды орындауға арналған нұсқаулықтарды, орындалу уақытын талқылайды;
   
2. 
   БЖБ және ТЖБ үшін қорытынды балды қою кезінде оқу тапсырмалары мен міндеттерінің шарттарын белгілеу және ресімдеу ескерілмейді, мінез-құлық үшін балл төмендетілмейді;
   
3. 
   БЖБ тоқсанына үш реттен артық емес жүргізіледі. Бөлімдер/ортақ тақырыптар тоқсандағы төрт немесе одан да көп бөлімдерді /ортақ тақырыптарды оқу кезінде тақырыптардың ерекшеліктерін және оқу мақсаттарының санын ескере отырып біріктіріледі. Оны екі кезеңде жүргізуге рұқсат етіледі;
   
4. 
   оқу жүктемесі аптасына 1 сағат болғанда, БЖБ бөлімдерді біріктіре отырып, тоқсанына екі реттен артық өткізілмейді, қорытынды баға жартыжылдықта қойылады. Жартыжылдықтағы баға ФБ және БЖБ нәтижелері бойынша қойылады;
   
5. 
   оқу пәндерінің қиындық деңгейін ескере отырып, бір күнде үштен аспайтын БЖБ өткізіледі. Тоқсанның соңғы күні ТЖБ өткізілмейді. Бір күнде бір оқу пәні бойынша БЖБ және ТЖБ бір мезгілде өткізілмейді;
   
6. 
   «Көркем еңбек», «Музыка», «Дене шынықтыру», «Кәсіпкерлік және бизнес негіздері», «Графика және дизайн», «Алғашқы әскери және технологиялық дайындық», «Зайырлылық және дінтану негіздері» және бастауыш сыныптағы «Цифрлық сауаттылық» пәндері бойынша БЖБ және ТЖБ өткізілмейді және бастауыш сыныптағы тоқсан/семестр және оқу жылының қорытындысы бойынша «сынақ» («сынақтан өтпеген»);
   

«Дене шынықтыру» оқу пәні бойынша үлгілік оқу бағдарламаларына (жаңартылған мазмұны және оқу жүктемесін қысқарту бойынша) сәйкес 2-11 сыныптарда формативті бағалау қорытындылары бойынша әрбір тоқсанның соңында және «Дене шынықтыру» пәні бойынша оқу жылының соңында «есептеледі»/ «есептелінген жоқ» қойылады.

7. 
   вариативтік компонент есебінен таңдалған 5-11 сынып оқушыларының оқу пәндері үшін, жиынтық бағалау жүргізілмейді, оқу жылының соңында «сынақ» («сынақтан өтпеген»);
   
8. 
   медициналық себептермен үйде оқитын оқушыларға, ерекше білім беруді талап ететін оқушыларға, мұғалім оқу жүктемесін және олармен оқытылатын оқу материалын ескере отырып, жеке тапсырмаларды әзірлейді.
   
9. 
   білім алушының жиынтық бағалауының нәтижелері, балл түрінде журналға (қағаз/электрондық) қойылады және ұпайларды өзгерту шкаласы бойынша тоқсандық және жылдық бағаларға ауыстырылады (10-кесте).
   

---

10-кесте. Балды бағамен белгілену шкаласы

Балдардың пайызы 2-11 сыныптарда (12) (%)	Баға
0 – 39	қанағаттанарлықсыз – «2»
40 – 64	қанағаттанарлық – «3»
65 – 84	жақсы – «4»
85 – 100	Өте жақсы – «5»

2-11 (12)-сынып оқушылары үшін оқу пәндері бойынша жылдық баға тоқсандық бағалар қосындысының бүтін санға дейін дөңгелектенген орта арифметикалық мәні ретінде белгіленеді және қорытынды баға болып табылады.

Бір немесе екі пәннен «2» бағасын алған 2-8 (9) және 10 (11)-сынып білім алушылары үшін мектеп жасаған кестеге сәйкес жүргізілетін оқу жылындағы материал мазмұнын қамтитын жиынтық бағалау оқу жылына ұйымдастырылады.

Қорытынды баға жылдық бағаның орташа арифметикалық мәні және оқу жылының жиынтық бағалау бағасы ретінде бүтін санға дейін дөңгелектенеді.

Тоқсандық, жылдық және қорытынды бағаларды қайта қарауға жол берілмейді.

---

Модерация

«Білім алушылардың үлгеріміне ағымдағы бақылауды, аралық және қорытынды аттестаттау өткізудің үлгілік қағидаларын бекіту туралы» ҚР БҒМ 2008 жылғы 18 наурыздағы № 125 бұйрығына сәйкес оқу пәндері бойынша даулы мәселелер туындаған жағдайда, оқу нәтижелерін бағалаудың объективтілігін қамтамасыз ету, ТЖБ жазбаша түрде алынған кезде, педагогикалық кеңестің шешімімен, ТЖБ үшін балл қоюға дейін 1 (бір) күннен кешіктірмей уақытылы модерация жүргізіледі.

Модерация кезінде ұпайлары өзгеріске сай оқушының тоқсандағы жиынтық жұмыстары қайта тексеріледі. Модерация нәтижелері бойынша ТЖБ ұпайы жоғары да, төмен де болуы мүмкін.

Кері байланыс

Кері байланыс – критериалды бағалаудың негізгі құралдарының бірі болып табылады. Сындарлы кері байланысты ұйымдастыру үшін, мұғалім мұғалімге оқудың қай сатысында тұрғаны, нәтижеге қалай жететіні және кемшіліктерді түзету үшін немен жұмыс істеу керектігі туралы ақпарат беруі қажет. Білім алушыға жіберген қателері туралы хабарлау кезінде, қатенің орнын және түрін, сондай-ақ оны түзету үшін қажетті әрекеттерді көрсету ұсынылады.

Кері байланыстың ең көп тараған түрлері:

1. 
   ауызша бағалау (мұғалімнің ауызша кері байланысы)
   
2. 
   жазбаша пікірлер (мұғалімнің жазбаша кері байланысы) 3) портфолио, журналдар, айдарлар
   

4) оқушылармен жеке әңгімелесу және т.б.

Кеңейтілген кері байланысты қамтамасыз етуде маңызды. Рубрикаторлар – бағалау критерийлеріне сәйкес оқушылардың оқу жетістіктерінің деңгейлерінің толық сипаттамасы (бұл критерийлердің әрқайсысы үшін балдар беріледі). Рубрикаторлар кестелер түрінде ұсынылған, мұнда әрбір критерий бойынша көрсеткіштер ұсынылады, оған сәйкес критерийлерді көрсетуге болады.

Кері байланыс тиімділігі:

• 
  кері байланыс оқушының жеке басына емес, жұмыстың нәтижесіне байланысты болса, сындарлы болады; нақты фактілер мен деректерге негізделген пайдалы ақпаратты қамтиды; қызметтің жағымды жақтарын сипаттаудан басталады; белгілі бір әрекет үшін берілген.
  
• 
  кері байланыс конструктивті емес, егер ол әрекетке тек теріс баға берсе (мысалы: «дұрыс емес!»), сондай-ақ біржақтылық, субъективтілік элементтері болса (11-кесте).
  

11-кесте. Дұрыс және бұрыс кері байланыс мысалдары

Дұрыс (сипаттмалық) кері байланыс	Дұрыс емес (бағалау) кері байланыс
«Бұл шешім дұрыс, себебі...»; «Бұл нұсқа сәйкес келмейді, себебі...» «Жақсы жұмыс! Сенің ойыңша негізгі кейіпкерді сипаттай алдың ба? Басқаша сипаттап көр!” («дұрыс» немесе «қате» деген баға қойылмайды, білім алушының қателігі мен дұрыс жауабы талданады)	«Дұрыс емес!» (кері пікірде ненің дұрыс еместігі және жұмысты түзету үшін не істеу керектігі туралы түсініктеме жоқ)
«Мен сенің жетістігіңді көрдім: өткен тоқсанмен салыстырғанда дұрыс жауабың көбірек «Жауабың дұрыс, сен жетістікке жетесің» (оқушы мен оқушыны салыстырмайды, белгілі бір оқушының алдыңғы нәтижелерімен жетістігі талқыланады)	- «Тағы да сол қателікті қайталадың!» -«Бұның жарамайды. Сенің мазмұндауың дұрыс емес, шығарманың мазмұнына сәйкес келмейді» (сынап-мінеу, білім алушының қатесін бетіне басу, өйткені білім алушының жеке шаруасын емес, жұмыстың нақты нәтижелерін бағалау қажет)

---

Жиынтық бағалау шеңберінде электронды және /немесе қағаз журналында БЖБ, ТЖБ балдарын қойғаннан кейін, мұғалім білім алушыларға, ата-аналарға немесе баланың басқа заңды өкілдеріне, қағаз немесе электронды форматта кеңейтілген түсініктеме беруі керек.

Формативті бағалау аясында кері байланыс, мұғалімнің жазбаша (дәптерде немесе электронды/қағаз күнделіктерінде) немесе ауызша ұсыныстары арқылы жүзеге асырылады. Мұғалім білім алушылар санын, кері байланыс беру нысаны мен жиілігін өз бетінше анықтайды.

Кері байланысты тек мұғалім ғана емес, оқушылардың өздері де, өзін-өзі бағалау, өзара бағалау түрінде бере алады. Сабақта білім алушылардың өзіндік үлгеріміне талдау жасау, қателердің себебін табу және оларды жою жолдарын қарастыру үшін рефлексияны ұйымдастыру ұсынылады. Осы іс-әрекет түрлерін ұйымдастыру үшін, мұғалім тақырыпты меңгерудің басында білім алушыларды жұмысты бағалау критерийлерімен таныстыруы қажет.

Өзін-өзі және өзара бағалауды ұйымдастыру стратегияларының мысалдары:

1. 
   с ауалнама (мұғалім өтілген материал негізінде дағдылар тізімін жасайды, ал білім алушы өз дағдыларын бағалайды: + орындаймын; дұрыс орындай алмаймын /әрдайым қолымнан келе бермейді/ ішінара орындаймын? Сенімсізбін, өзімді «білмеймін» деп бағалаймын.
   
2. 
   «екі жұлдыз және бір тілек» (білім алушылар екі жақты жұмыстың оң нәтижесін анықтай отыра, бір-бірінің жұмысына баға береді және толықтады);
   

Бір минуттық эссе (оқушы шағын эссе жаза отырып, («мен бүгін не үйрендім?», «қандай сұраққа толық жауап бере алмадым?» т.б);

3. 
   Үш минуттық үзіліс (білім алушы үш минуттық рефлекс үзілісін пайланады: «бүгін мен өз жұмысыма…, себебі…», «мен үшін тапсырмалар туғузды…, себебі…», «маған бәрінен бұрын…», «мен көп ақпарат білдім…», «мені таңқалдырды...») т.б.
   

Сыртқы бағалау

2022 жылдан бастап, республика мектептерінде оқушылардың оқу жетістіктерінің мониторингі (ОБЖБ) жүргізілуде. ОБЖБ Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2021 жылғы 5 мамырдағы №204 бұйрығымен бекітілген Білім алушылардың оқу жетістіктерін бақылау қағидаларының негізінде жүзеге асырылады.

ОБЖБ – білім беру ұйымдарынан тәуелсіз 4-ші және 9-сынып білім алушылары арасында, Мемлекеттік білім беру стандарттарына сәйкес білім беру сапасының жүйелі мониторингі.

---

Мониторинг компьютерлік форматта жүргізіледі және сауаттылықтың үш бағыты бойынша тест тапсырмаларын қамтиды: оқу, математика және жаратылыстану.

Тест тапсырмаларының жалпы саны 4-сыныпта 30, 9-сыныпта-75.

ОБЖБ-2022 қорытындысы бойынша төртінші сынып білім алушыларының орташа балы 30-дан 20,9 балды немесе тапсырмалардың нәтижелі көрсеткіші 70%-ын құрады. Тоғызыншы сынып оқушыларының нәтижесі 75-тен 47,32 балл немесе 63%. Тестілеудің әрбір бағыты бойынша, тапсырмалардың деңгейі неғұрлым күрделі болса, оқушылардың орындау деңгейінің көрсеткіші соғұрлым төмен болды.

Оқу сауаттылығы. 2022 жылы тестілеудің үш бағытының ішінде 4-ші және 9-сынып білім алушылары – 70-72% көрсеткішімен, оқу сауаттылығы бойынша ең табысты нәтиже көрсетті. Тестке қатысушылар жауапқа арналған ақпарат мәтінде анық түрде (кілт сөздер, кеңестер) қамтылған тапсырмаларды орындаудың жоғары пайызын көрсетті. Сонымен бірге білім алушылар, мәтін мазмұны мен оның элементтерін терең түсінуді және түсіндіруді талап ететін тапсырмаларды орындауда қиындықтарға тап болады.

Математикалық сауаттылық. Математикалық сауаттылық бойынша, қиындық тудыратын: математикалық модельдеу, жиындар, геометрия, статистика тапсырмалары болып отыр. Бастауыш сыныптарда қиындық тудырған тақырыптар, орта мектеп деңгейінде де қиындық туғызады. «Батыс» бөлімдері PISA халықаралық зерттеуінде кеңінен ұсынылған. Бұл бөлімдер бойынша оқушылардың білім сапасының сабақтастығы, мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамытуға ықпал етеді және MODO нәтижелеріне де, халықаралық зерттеулерге де оң әсер етеді.

Жаратылыстану сауатылығы. Төртінші сынып оқушылары «Заттың түрлері. Ауа. Су» тақырыптары бойынша тапсырма орындауда қиналады, бұл биология, химия, физика, география пәндерін меңгерудің негізгі болып табылады.

Тоғызыншы сынып оқушылары арасында да, «Жылу физикасы.

Термодинамика негіздері», «Электр және магнетизм. Электостапика негіздері», «Механика. Тербелістер және толқындар» (Физика), «Химиялық тепе-теңдік» (Химия), «Тамақтану» (Биология), «Физикалық география. Атмосфера» және «Картография және географиялық мәліметтер базасы» (география) пәндері бойынша нәтиже төменгі көрсеткішке ие.

Аралық және қорытынды аттестаттау

Оқу жылының қорытындысы бойынша, қазақ тілінде оқитын мектептердегі, «Қазақ тілі» және қазақ тілінде оқымайтын мектептердегі «Қазақ тілі мен әдебиеті» пәндерін қоспағанда, 5–8 және 10-сыныптарда (2023 жылдан бастап) аралық аттестаттау өткізілмейді.

---