Файл: 20232024 оу жылында азастан республикасыны жалпы орта білім беру йымдарындаЫ.doc

Бағалау МЖМБС-те көрсетілген мақсаттар мен міндеттерге қол жеткізуге бағытталуы керек.

2-кезең. Оқу бағдарламасына сәйкес оқу мақсаттары негізінде бағалау критерийлері мен дескрипторларды құрастыру

Критериалды бағалау мұқият жасалған критерийлерді қолдануды қамтиды. Бағалау критерийлері – педагогтер мен білім алушыларға ФБ-да оқу мақсатына жетуге мүмкіндік беретін, сондай-ақ ФБ мен ЖБ бойынша білім алушылардың жақсы орындаған жұмысын бағалайтын мәлімдемелер (балл қою критерийлері). Олар білім алушыға дайындық деңгейін педагогтің талаптарымен байланыстыруға, ал мұғалімге оқу процесін түзетуге және жұмыстың қиындық деңгейін дұрыс таңдауға мүмкіндік береді.

Педагог білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалау критерийлерін таңдауда және әзірлеуде ерікті, сонымен қатар білім алушыларды критерийлерді әзірлеу процесіне тартуға болады.

Критерийлер оқу мақсаттарына сәйкес келуі керек және түсінікті, қол жетімді тілде ұсынылуы керек. Оларды тұжырымдау кезінде нәтижені өлшеуге, бағалауға болатын нақты іс-әрекетті білдіретін етістіктер қолданылады (мысалы, «қолдану», «үлгілеу», «анықтау», «жіктеу», «сипаттау», «санау» және т.б.). «Түсіну», «білу», «үйрен», «ашу» және т. б. сияқты белгісіз етістіктерден аулақ болу керек.

Ағымдағы бағалау шеңберінде тапсырмалар үшін дескрипторлар әзірленеді.

Дескриптор-білім алушының тапсырма бойынша орындаған жұмысының деңгейін немесе сапасын сипаттайды. Дескрипторлар бағалау критерийлерін егжей-тегжейлі көрсету үшін қажет және нәтижеге жету алгоритмі болып табылады. Бағалау критерийлері сияқты, тапсырма дескрипторлары да анық, түсінікті және қол жетімді болуы керек (7-кесте). Нақты критерийде дескрипторлардың әрқайсысының салмағы белгіленеді.

7-кесте. Оқу мақсаттарын бағалау критерийлеріне және тапсырма дескрипторларына түрлендіру мысалдары

Оқу мақсаты	Бағалау критерийі	Дескриптор мысалдары
Формулаларды шығару және қолдану: түзу сызықты бірқалыпты қозғалыс жолдары s=v∙t, t=s∙v, v=s∙t / қуып жету және артта қалып қою қозғалыс формулалары / санды қалдықпен бөлу a=b∙c+r	Білім алушы: • формуланы қолданады: түзу сызықты бірқалыпты қозғалыс жолдары s=v∙t, t=s:v, v=s:t	Білім алушы: • түзу сызықты қозғалыс кезінде жол формуласын қолданады; •қозғалыс уақытын есептейді; •қозғалыс жылдамдығын есептейді; •арақашықтықты есептейді
Іс-әрекеттің тәртібін белгілеу және төрт амалдан тұратын жақшалы және жақшасыз санды өрнектердің мәндерін табу	Білім алушы: • жақшалы және жақшасыз санды өрнектердің орындалу ретін анықтайды • санды өрнектердің мәнін табады	Білім алушы: жақшасыз санды өрнектегі амалдардың орындалу ретін көрсетеді; жақшалы санды өрнектегі амалдардың орындалу ретін көрсетеді;
Ежелгі дәуір мәдениетімен (бейнелеу өнері, мүсін) байланыс орната отырып, қайта өрлеу дәуірінің мәдениетіне мінездеме беру.	Білім алушы: • шығыс ойшылдарының жетістіктерін анықтайды •сәйкестіктерді орнатады •қайта өрлеу дәуірінің көркем шығармаларын атайды	Білім алушы: шығыс ойшылдарын ғылым мен мәдениетінің дамуына қосқан үлесі негізінде дұрыс анықтайды; шығарма мен гуманистік авторды дұрыс байланыстырады; иллюстрацияларға сүйене отырып, шығарманың авторы мен атауын дұрыс атайды;
Суретте бейнеленген аралас фигуралардың, қоршаған әлемдегі жазық фигуралардың ауданын анықтау	Білім алушы: • тіктөртбұрыштың ауданын табады	Білім алушы: үлкен төртбұрыштың ауданын табады; кіші төртбұрыштың ауданын табады; фигураның боялған бөлігінің ауданын табу;
Қазақстан картасында өз облысын, ірі өзендерін, қалалары мен жолдарын көрсету	Білім алушы: • картадан нысандарды табады	Білім алушы: • дәптерге өз облысының, өзендерінің және ірі қалаларының аттарын жазады; • Қазақстан картасынан өз облысын, ірі қалалары мен өзендерін табады;
Екітаңбалы сандарды оқу, жазу және салыстыру, үштаңбалы сандарды оқу, жазу және салыстыру	Білім алушы: • екітаңбалы, үштаңбалы сандарды және салыстыру белгілерін ажыратады	Білім алушы: екітаңбалы сандарды ажыратады; үштаңбалы сандарды жазады; • салыстыру белгілерін қолданады;
Шамаларды ажырату: ұзындық/ масса / көлем (сыйымдылық)/ уақыт, оларды өлшеу үшін өлшемдер мен құралдарды таңдау, өлшеу жүргізу	Білім алушы: • ұзындық бірліктерін салыстырады;	Білім алушы: • ең биік және ең қысқа ағаштарды анықтайды;
Судың агрегаттық күйінің өзгеру процесін зерттеу	Білім алушы: судың агрегаттық күйінің өзгеруі туралы білімдерін практикада қолданады; судың физикалық өзгеруін салыстырады; өз пікірін білдіреді;	Білім алушы: табиғаттағы судың үш күйін (сұйық, қатты, газ тәріздес) ажыратады; мұғалімнің көмегімен тәжірибелер жүргізеді; суретті қолдана отырып, судың өзгеруін ажыратады; өз тәжірибесіне сүйене отырып, қорытындылайды;

---

3-кезең. Бағалау критерийлерін ойлау дағдыларының деңгейлері бойынша бөлу

Бағалау критерийлері ойлау дағдыларының деңгейлері бойынша бөлінеді

(білу мен түсіну, қолдану, сонымен қатар жоғары дәрежелі дағдылар - талдау, жинақтау, бағалау). Бұл сараланған тәсілді қамтамасыз ету үшін қажет, яғни білім алушылардың жеке мүмкіндіктері мен қабілеттерін есепке алу (8-кесте).

8-кесте. Ойлау дағдылары

Ойлау дағдылары (Блум таксономияс ы бойынша)	Анықтама
білу	нақты фактілерді, ақпаратты және сипаттамаларды айта алу немесе есте сақтау қабілеті
түсіну	ақпаратты дұрыс айта алу, болжау немесе түсіндіру арқылы оқылған материалды түсіну және түсіндіру қабілеті
қолдану	мәселелерді шешу үшін зерттелген материалды нақты жағдайларда және жаңа жағдайларда пайдалану мүмкіндігі. Білімді қолдануды көрсету тәсілдері практикалық жұмыс, эксперименттер, жобалық жұмыс, мәселелерді шешу және жаңа және / немесе әртүрлі өнімдерді жасау болып табылады.
талдау	ақпараттық материалды құрамдас бөліктерге бөлу қабілеті, мотивтерді немесе себептерді, қорытындыларды анықтау, жалпы ережелерді негіздеу үшін дәлелдерді табу арқылы әртүрлі қорытындылар алу үшін ақпаратты зерттеу
жинақтау	бөліктерді (идеяларды, элементтерді) жаңа контекстке қосу, біріктіру қабілеті, мысалы, хабарлама (сөз сөйлеу, баяндама), іс-қимыл жоспары, қолда бар мәліметтерді ретке келтіретін схемалар. Оқытудың тиісті күтілетін нәтижелеріне қол жеткізу шығармашылық сипаттағы әрекеттерді қамтиды
бағалау	белгілі бір материалдың (мәлімдемелердің, көркем шығармалардың, зерттеу деректерінің) мағынасын бағалау қабілеті

Тілдік пәндер бойынша білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалау критерийлерін әзірлеу кезінде меңгеру деңгейлерін ескеру қажет:

• 
  тыңдалым: әртүрлі тақырыптағы ауызша мәлімдемелердің негізгі мазмұнын түсіну, олардағы негізгі ақпаратты бөліп көрсету, сөйлеушінің пікірін тану, контекст бойынша сөздердің мағынасын анықтау, әртүрлі стратегияларды қолдана отырып, білім алушылардың деңгейіне сәйкес келетін әр түрлі мәтіндердің мазмұнын қабылдау және түсіну қабілеті
  
• 
  айтылым: әр түрлі тақырыптағы әңгімеде ресми және ауызекі сөйлеу мәнерлерінің сөздерін қолдану қабілеті, қажетті ақпарат алу үшін күрделі сұрақтарды бөліп көрсету, өз пікірін білдіру, күтпеген пікірлерге жауап беру, тапсырманы орындау барысында құрдастарымен қарым-қатынас жасау, нақты лексиканы сауатты қолдану, әңгімелер мен оқиғаларды мазмұндау
  
• 
  оқылым: әртүрлі тақырыптағы көркем және ғылыми мәтіндердің негізгі мазмұнын түсіну қабілеті, ақпаратты іздеудің әртүрлі стратегияларын қолдана отырып, негізгі ақпаратты бөліп көрсету, сөздердің мағынасын контекст бойынша анықтау, автордың көзқарасы мен пікірін тану, сөздердің мағынасын тексеру және оқуды түсіну үшін әртүрлі қағаз және сандық көздерді пайдалану
  
• 
  жазылым: нақты және ойдан шығарылған оқиғалар туралы әртүрлі тақырыптағы жазбаша жұмыстарды жоспарлау, жазу, өңдеу және түзету, оқылғанға сыни пікірлер жазу, сауатты жазу, орфографиялық және грамматикалық қателіктер жібермеу, белгілі бір стильді ұстану, сөйлемдерді параграфтарға байланыстыру, әр түрлі байланыстырушы сөздерді қолдану.
  

---

4-кезең. Бағалау критерийлері мен ойлау дағдыларының деңгейлеріне сәйкес тапсырма әзірлеу.

Тапсырмалар оқытылатын тақырыптарды, оқу мақсаттарын қамтуы керек. ТЖБ жүргізу кезінде педагог ТЖБ тапсырмаларының техникалық спецификация негізінде білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалау өлшемшарттарын жасайды. Ағымдағы бағалауды жүргізу кезінде тапсырманың негізділігі мен орындылығы бағалау өлшемшарттарын ашатын дескрипторларға байланысты болады.

Тапсырманы әзірлеу кезінде педагогтер оның түрін анықтауы керек:

• 
  жабық тапсырмалар (бір/бірнеше дұрыс жауаптарды таңдаумен, сәйкестікті орнатуға, артықты жоюға, реттілікті анықтауға, шындық / ақиқат пен жалған т. б.)
  
• 
  ашық тапсырмалар (эссе, қысқаша жауап, кеңейтілген жауап, шығармашылық және зерттеу тапсырмалары, практикалық жұмыстар және т.б.).
  

Әрі қарай, ақыл-ой дағдыларының деңгейін ескере отырып, тапсырмаларды таңдау (Блум таксономиясы бойынша), олардың тұжырымдамасын анықтау керек.

Тапсырманың сапалы әзірленгенін мынандай белгілері бойынша білуге болады, егер ол:

• 
  таңдалған оқу мақсатына сәйкес келеді;
  
• 
  оқу мақсаттары мен бағалау критерийлері сәйкес келеді;
  
• 
  білім алушылардың жас ерекшеліктеріне және ойлау дағдыларының деңгейіне сәйкес келеді;
  
• 
  түсінікті тұжырымдалған; ✓ айқын кеңестер қамтылмаған.
  

Ойлау дағдыларының әртүрлі деңгейлеріне сәйкес тапсырмалар мыналарға бағытталған болуы керек:

1. 
   ақпаратты айта алу және түсіндіру (анықтама беру, тізу, тану, тұжырымдау, айту, түрлендіру және т.б.);
   
2. 
   білімді қолдану (қолдану, есептеу, өзгерту, жіктеу, түсіндіру, әрекет ету, байланыстыру, шешу, пайдалану, көрсету және т.б.);
   
3. 
   талдау және жинақтау (талдау, есептеу, санаттау, жіктеу, салыстыру, байланыстыру, қарсы қою, талқылау, саралау, ажырату, эксперимент, шығару, тапсырыс беру, бөлу, топтау, біріктіру, құрастыру, орнату, жалпылау, ауыстыру және т.б.);
   
4. 
   ашық сұрақтарға жауап беру және мәселелерді шешу, білімді біріктіру және стандартты емес шешімдерді табу, сыни пікірлерді, дәлелді қорытындыларды тұжырымдау (дәлелдеу, аргумент келтіру, ретке келтіру, бағалау, шолу, шығару, зерттеу, тәуекелдерді бағалау, ұсыныстар жасау және т.б.).
   

---

---

Балл қою мен бағалау

2-11-сыныптарда педагог «Білім алушылардың үлгеріміне ағымдағы бақылауды, аралық және қорытынды аттестаттауды жүргізудің үлгілік қағидаларын бекіту туралы» ҚР БҒМ 2008 жылғы 18 наурыздағы № 125 бұйрығына сәйкес пәндер бойынша ФБ, БЖБ және ТЖБ жүргізеді.

Формативті және жиынтық бағалау нәтижелері бойынша білім алушыларға тоқсандағы оқу жетістіктерін бағалау кезінде ескерілетін балдар қойылады.

ФБ кезінде білім алушылардың оқу жетістіктері балл қоюмен бағаланады. ФБ үшін ең жоғары балл 2-11-сыныптарда 1-ден 10 балға дейін болуы керек, бұл ретте 1-3 балл төмен деңгей критерийлеріне сәйкес келеді, 4-7 балл – орта деңгей, 8-10 балл – жоғары деңгей (9-кесте).

Әр сабақта ФБ жүргізу, білім алушының оқу жетістіктерін күнделікті балл қою арқылы тексеру міндетті емес. Педагог орындалған жұмыс көлемін, оқу тапсырмаларын және т. б. ескере отырып, оқу жетістіктері үшін балл қою мерзімділігін және сабақ үшін балл қойылатын білім алушылардың санын жеке анықтайды.

9-кесте. Формативті бағалаудағы баллдарды саралау

Балл	Сипаттамасы
1 балл	оқу тапсырмаларының 10% - на дейін орындады, қателер жіберілді, сабақта енжар, мұғаліммен кері байланыс қорытындысы бойынша қорытынды жасамайды, тапсырмаларды орындау кезінде дербестік көрсетпейді, өткен материалды білмейді
2 балл	оқу тапсырмаларының 20% - на дейін орындады, қателер жіберілді, сабақта енжар, мұғаліммен кері байланыс нәтижелері бойынша әрдайым тиісті қорытынды жасай бермейді, тапсырмаларды орындау кезінде дербестік көрсетпейді
3 балл	оқу тапсырмаларының 30% - на дейін орындады, қателер жіберілді, жіберген қателерін түзетуге тырысады, кейде сабақта белсенділік танытады, оқу тапсырмаларын орындау кезінде мұғалімнің / ата-ананың / құрдастарының қолдауына мұқтаж
4 балл	оқу тапсырмаларының 40% - на дейін орындады, қателер жіберді, қателерді түзету кезінде көмекке мұқтаж, әрдайым белсенді бола бермейді, кейде тапсырмаларды орындау кезінде дербестік танытады
5 балл	оқу тапсырмаларының 50% - на дейін орындады, 5-ке дейін қате жіберді, мұғалімнің көмегін қажет етеді, сабақта үнемі белсенді бола бермейді, кейде орындалатын тапсырмаларды орындау кезінде дербестік танытады
6 балл	оқу тапсырмаларының 60% - на дейін орындады, 4-ке дейін қателер жіберді, мұғалімнің көмегіне мұқтаж, сабақта ұқыптылықты танытады, қиындығы орташа тапсырмаларды өз бетінше орындай алады
7 балл	оқу тапсырмаларының 70% - на дейін орындады, 3-ке дейін қате жіберді, қателерді уақтылы жойды, сабақта белсенді, тапсырмаларды орындау кезінде дербестік танытады
8 балл	оқу тапсырмаларының 80% - на дейін орындады, 1-2 елеусіз қателер жіберді, мұғалімнің түсініктемелері негізінде өз қателерін өз бетінше түзетеді, белсенді, тәуелсіз
9 балл	оқу тапсырмаларының 90% - на дейін орындады, тапсырмаларды орындау кезінде шамалы дәлсіздіктер жасады, қателермен жұмыс істейді, белсенді, тәуелсіз
10 балл	100% оқу тапсырмаларын орындады, қателсіз орындады, белсенді, тәуелсіз, түсіндіре алады, жауаптарын негіздей алады

---