Файл: азастан республикасыны денсаулы сатау министрлігі аз мма жоары жне жоонан кейінгі мамандытар бойынша білім беру оудістемелік секциясы.doc
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 07.11.2023
Просмотров: 691
Скачиваний: 2
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
СОДЕРЖАНИЕ
I – ТАРАУ. ІШ ҚАБЫРҒАСЫНЫҢ ЖАРЫҚТАРЫ
1.1. ШАП ЖАРЫҚТАРЫ (Hernia inguinalis)
II- ТАРАУ. АСҚАЗАН ЖӘНЕ ҰЛТАБАР ІШЕГІНІҢ АУРУЛАРЫ
2.1. АСҚАЗАН ЖӘНЕ ҰЛТАБАР ІШЕГІНІҢ ОЙЫҚ ЖАРАЛЫ АУРУЛАРЫ
2.2. ОЙЫҚ ЖАРАЛЫ АУРУДЫҢ АСҚЫНУЛАРЫ
2.4. ОПЕРАЦИЯ ЖАСАЛҒАН АСҚАЗАННЫҢ АУРУЛАРЫ
2.5. ІШЕК ҚАРЫННЫҢ ДАМУ АУЫТҚУЛАРЫ - (АНОМАЛИЯЛАРЫ).
3.1. ЖЕДЕЛ АППЕНДИЦИТ (APPENDICITIS АCUTA)
3.3. ІШЕКТІҢ ЖЕДЕЛ ТҮЙІЛУ АУРУЛАРЫ (ILEUS)
3.6. ІШЕК ҚАН ТАМЫРЛАРЫНЫҢ ТРОМБОЭМБОЛИЯСЫ
IV-ТАРАУ. БАУЫР, ӨТ, ҰЙҚЫ БЕ3І АУРУЛАРЫ
4.1. ХОЛЕЦИСТИТ ЖӘНЕ ӨТКЕ ТАС БАЙЛАНУ АУРУЛАРЫ.
4.5. ҰЙҚЫ БЕЗІНІҢ КИСТАСЫ ЖӘНЕ ЖЫЛАНКӨЗІ
4.7. ҰЙҚЫ БЕЗІНІҢ АУРУЛАРЫН АЙЫРУ
V – ТАРАУ. ЖАЙЫЛМАЛЫ ІРІҢДІ ПЕРИТОНИТ
5.1. АУРУДЫҢ СЕБЕПТЕРІ МЕН ЖІКТЕЛУІ, КЛИНИКАСЫ МЕН ДИАГНОЗЫ, ЕМДЕУІ ЖӘНЕ АҚЫРЫ
5.2. ҚОРШАЛҒАН ПЕРИТОНИТТЕР (АБСЦЕССТЕР)
VI – ТАРАУ. ӨҢЕШТІҢ АУРУЛАРЫ МЕН ЖАРАҚАТТАРЫ
VII - ТАРАУ. ҚАЛҚАНША БЕЗДІҢ АУРУЛАРЫ
7.1. ЭНДЕМИЯЛЫ ЖЕМСАУ ЖӘНЕ ТИРЕОТОКСИКОЗ.
VIII – ТАРАУ. СҮТ БЕЗДЕРІНІҢ АУРУЛАРЫ.
ІХ-ТАРАУ. ӨКПЕНІҢ ЖӘНЕ КЕУДЕ КӨК ЕТІНІҢ ҚАБЫНУ АУРУЛАРЫ
9.1.КЕУДЕ ЖӘНЕ КӨК ЕТІНІҢ АНАТОМИЯСЫ МЕН ФИЗИОЛОГИЯСЫ
9.2. КЕУДЕНІ ЗЕРТТЕУДІҢ НЕГІЗГІ ТӘСІЛДЕРІ
9.9. ӨКПЕ КАН ТАМЫРЛАРЫНЫҢ ТРОМБОЭМБОЛИЯСЫ
Х-ТАРАУ. ҚАН ТАМЫРЛАРЫНЫҢ АУРУЛАРЫ
10.1. ОБЛИТЕРАЦИЯЛЫ ЭНДОАРТЕРИИТ, АУРУДЫҢ ЭТИОПАТОГЕНЕЗІ, СИМПТОМДАРЫ МЕН ДИАГНОЗЫ, ЕМДЕУ ТӘСІЛДЕРІ
10.4. ТРОМБОФЛЕБИТТЕН СОҢҒЫ СИНДРОМ
- ащы ішектің ісіктері барлық қатерлі ісіктердің 1-2% жетеді.
Ащы ішектің саркомасы - аc қорыту мүшелерінің қатерлі ісіктерінің 0,5-0,6% құрайды.
Ащы ішектің лимфагрануломатозы – лимфогрануломатоздың 1-4% кұрайды.
Ащы ішектің метастазды карциномасы - Кэссиди-Шолъте синдромы - ең бірінші көрінісі қайталанғыш іш өтуі болады. Оның себебі 5-окситриптаминнің (серотонин, энтероамин) көп пайда болуы.
Ойық жаралы колит - аурудың негізгі белгісі тоқ ішектің кілегейлі қабатының зақымдануы. Жаралар ішектің кілегейлі қабатына, сирегірек бұлшық етті қабатына дейін дамиды, кейде жара ішекті тесіп перитонитке ұшаратады. Аурудың клиникасы өте көп және құбылмалы: қансыз немесе қан аралас диарея, іш ауыруы, жүдеу, әлсіздену, дене қызуы, іш кебуі, анорексия, анустан сілекейлі, ірінді, қан қосылған нәжіс шығуы, лоқсу, құсу, тік ішектің ауыруы, іш кебуі, аменорея, нәжіс тоқтауының іш өтуімен алмасуы, тенезмдер.
Региональды илеит (Крон ауруы)-көбінесе жамбас ішегінде орналасатын қабыну үрдісі. Дегенмен, ішек-қарынның басқа бөлшектерін де зақымдалады.
Аурудың жедел, орташа және созылмалы кезеңдерін бөледі. Әрқашан ішек қабырғасының некрозданып, ойық жара және тыртықтануы салдарынан ақыры ішектің тарылуына соғады.
Аурудың себептері анық емес. Көптеген баламалар белгілі (туберқулез, вирусты инфекция, лимфа жүйесінің зақымдануы).
Аурудың клиниқасында 3 кезең бар - басталу, дамыған және асқыну кезеңдері.
Ең негізгі көрінісі - іш өтуі. Тәулігіне 2-5-6 қайтара, нәжіс көпірген, сулы, азғана кілегей және қан қосылған.
Іш ауырсынуы оң жамбас аймағында орналасқан және дәрет алу алдында күшейеді. Метеоризм, дене қызуы, тітіркенуі, аурудың асқынғанында бірнеше жұма бойында. Кейде жамбас тұсында "ісік" анықталады, ісік аумағында іштің қатаюы мүмкін. Сирек аяқ-қол буындарының ауырсынуы. Анемия, азғана нейтрофильді лейкоцитоз, ЭТЖ өте жоғары. Ішектің мол зақымдалғанында - гипопротеинемия.
Аурудың асқынған кезеңінде - ішек түйілуі, жыртылуы, жыланкөзі. Рентгенмен тексергенде – ауруға шалдыққан ішектің домбыра ішегіндей қатайып керілгендігі ("ішек" симптомы) анықталады.
Спру - ұзаққа созылатын "майлы" іш өтуімен, ауыр жүдеумен, анемиямен, алмасу үрдісінің бұзылуымен, поли және гипоавитаминозбен, остеопорозбен, дене еттері тырысуымен сипатталатын созылмалы ауру.
Созылмалы энтерит және энтероколит
Созылмалы энтероколиттің клиникасы ішектің ең ауыр зақымдалған бөліміне байланысты. Ауру ұзаққа созылады, қайталанып ауырланады, аурудың жағдайы үзіліссіз нашарлана түседі, жүдейді, дәрет бұзылады (іш өтуі және дәрет шықпауы алмасып тұрады). Іш өткенде нәжіс ботқаға ұқсас және мөлшері көп. Диареяның себептері - су және электролиттер алмасуының бұзылуы, ішек қозғалысының күшеюі, ішек қабырғаларының зақымдануы, сумен электролиттерді сіңірудің бұзылуы т.б.
Ең жиі кездесетін симптомдардың бірі - іштің кебуі, ауыруы және күрілдеуі, іштің әр бөлшегінде сезілетін төгілу, құйылу сезімі. Іштің ауыруы тұрақты және ол іштің жоғарғы және орталық бөлімдерінде орналасады. Іш ауыруы әр дайым толғақша күшейіп тұрады. Іштің ауырсынуы диетаны бұзумен, ауыр жұмыспен байланысты.
Ішті басқанда оның әр бөлімінің ауырғыштығы анықталады. Жалпы әлсіздік, күтпеген уақытта дене қызуы немесе тітіркенуі, бас айналуы, жүдеу.
Тері кұрғақ, шаш түскен, тырнақ сынған. Аталған жалпы бұзылыстардың себебі - ас қорыту және сіңіру үрдісінің бұзылуынан заттардың алмасуының нашарлауы болады.
Сондықтан гипопротеинемия, алъбуминдер азайып, глобулиндер көбеюі, көмірсулы, майлы, витаминді, су және электролиттер алмасуының бұзылуы байқалады.
Аурудың клиникасы:
1. Полиартрит. Көбінесе қол басының буындары зақымдалады.
2. Шеткері лимфа бездері үлкейеді.
3. Нәжісте май көп.
4. Нәжісте қан немесе мелена.
5. Іште "ісік" анықталуы. Бұл "ісік" қабынған лимфа бездері және шажырқайдан құралады.
Уипп ауруыинтестиналды липодистрофия, мезентериальды хилоаденэктазия, шажырқайдың липогранулематозы. Ащы ішектің лимфа бездерінің және шажырқайының зақымдануымен сипатталатын жүйелік, өте сирек кездесетін ауру. 1974 ж. дейінгі арнайы әдебиетте 250 ауру туралы жазылған.
Лимфа тамырларында, лимфа бездерінде, кейде ащы ішек қабырғасында майлы заттардан құралған гранулемалар анықталады. Аурудың ақырғы қезеңдерінде - жүдеп-жадау, хилезды асцит, гипопротеинемия, лимфа бездерінің ісінуі, гипотония, гиперхромды анемия анықталады.
Диагнозды анықтауда стеаторея, лимфаденопатия, полиартрит, тері пигментациялануы, гипотония жэне энтеробиопсияның маңызы зор.
1964 ж. дейін жер жүзінде 2500 ішек тамырларының тромбозынан емделген аурулар туралы дерек хабарланған. Оның 873 біздің отандық хирургтер емдеген еді. Д.Ф.Скрипниченко (осы материалды жинаған) бұл жағдай барлық ішектің түйілу ауруларының 3% жетеді деп жазды. Ал Ю.М.Дедерер бойынша 0,6% ғана жетеді. Бұрын бұл ауруды ішектің түйілу - ауруының бір түрі деп санаған.
Қазір бұл жеке-өзіне тән көрінісі бар ауру деп есептеледі. Егде және қартайған адамдар көбеюіне және жүрек ауруларының жиіленуіне байланысты ақырғы уақытта ішек тамырларының эмболиясы мен тромбозы жиіленіп отыр. В.С.Савелъевтің дерегіне қарай барлық патологоанатомиялы тексерістің 1-2% эмболияның осы түріне байланысты.
Ішектің эмболиясы мен тромбозы өзінен-өзі емес, олар қартайған, жүрек пен қан тамыры аурулары және ісікті аурулармен ауыратын адамдарда және іш мүшелердің іріңді ауруларының асқынуы ретінде де кездеседі.
Қан тамыры ұйыған қан түйіншегімен – тромбымен бітелуінен соң ішектің тырысуы, одан әрі ішектің парезімен сал ауру, содан соң - ішектің некрозі орын алады. Алдымен ішектің кілегейлі қабаты, одан соң барлық қабаттары некрозғе шалдығады. Ішектен ондағы микрофлора шығып, ішке жайылады. Бұл жалпы перитонитке соғады. Ішек шіруі оның жыртылуына соғып, перитонит тез уақытта өте ауыр түріне көшеді. Тромбозбен эмболияның көбі ішектің жоғарға шажырқай қызыл қан тамыры жүйесінде байқалады. Бұл артерияның көлеміне оның аортамен байланысу түрімен осы жерде атеросклерозді түйіншектердің орналасуына байланысты.
Ауру өте қатты іш ауыруынан басталады. Бұндай адамдар жатарға жер таппай, қатты айғайлап, ыңқылдап шыдамсыздық көрсетеді. Сондықтан кейде ауруды қарынның жыртылуы, үйқы безінің қабынуы деп қате анықтайды.
Іштің ауыруы кіндіктің айналасында басталып, кейін іштің бар аумағына жайылады. Азғана уақыт қан қысымы жоғарылап тез арада төмендеп кетеді (Н.И.Блиновтің симптомы). Құсық, лоқсу, іш өтуі қосылады, ішектен қан ағады. Бұлар ішектің шіруінің нәтижесі.
Тамыр соғуы алдымен сирек аздан соң жиілейді. Бұл ағзаның улануымен, перитониттің күшеюіне байланысты, ішті басқанда ол жұмсақ, бірақ қатты ауырсынады. Іште бос сұйық байқалады. Кіндіктің айналасында ауырсынған ісік ты ???? - (Мондордың симптомы), іштің перкуссиясында жоғары, жеңішке дыбыс төмен, жуан дыбыс катар, аралас анықталады (Н.Н.Самариннің симптомы).
Алғашқы 1-2 сағатта аурудың мінезі өзгеріп, эйфория аз уақытта жоғалып мидың, жүректің жұмысы нашарлап, ауру 1-2 тәулікке жетпей өледі. Қанда лейкоцитоз және гиперкоагуляция байқалады. Рентгенмен тексергенде ішектің созылуы және қозғалысыздығы анықталады.
Ішек қан тамыры эмболиясы мен тромбозының диагнозы қиын, дегенмен, егер қартайған, жүректің, қан тамырларының не онкология ауруларымен ауыратын адамдардың жалпы жағдайы тез арада нашарласа, оның іші қатты ауырса, қанды кұсық не іш өтсе, қан қысымы төмендеп, жүрек жұмысы нашарласа осы диагнозды қоюға болады.
Бұл аурумен көп ұқсас көріністер қарынның ойық жарасы тесілгенінде, жүрек инфарктасында, панкреатитте кездеседі.
Аурудың алғашқы сағатында эмболэктомия қан тамырын кесіп, ондағы эмболды қысып шығарады, не Фогарти зондымен суырады. Содан соң тамырдың жарасын тігеді. Өкінішке орай 3-5 сағаттан кейін ішектің некрозы басталып, тек резекция ғана көмектесуі мүмкін. Ішектің некрозы көзге көрінген жерден жоғары 25-30 см, ал төменгі жағында 10-15 см тарайды. Сондықтан көзге көрінген некроздың шетінен жоғарыда 30 см төменде 15 см "сау" шекті кесіп алып тастау керек. Резекциядан соң ішектің анастомозы орындалады. Осыған қарамастан ішек тромбозы жиі қайталанып, ішектің қалған жартысына тарап, аурудың 60% астамын өлімге ұшыратады.
Өт өзектерінің анатомиясы мен физиологиясы. Өт қуығының аурулары. Калькулезді холецистит. Оның клиникасы мен диагнозы . Холециститті операциямен емдеу
Өт қуығы алмұрт тәрізді сопақша 40-70 мл. өт сиятын, бауырдың оң саггитальды сайында орналасқан дорбашық. Оның түбін, денесін, мойнын және ағын өзегін бөледі. Куықтың ағын өзегі жалпы бауыр өзегіне жалғанады. Олардың жалғану түрі, орны бірнеше түсті. Бауырдың басты екі бөлшегінен шығатын екі өт өзектері бір-бірімен қосылып бауыр өзегін құрайды. Осы бауыр өзегіне өт өзегі келіп қосылады. Бұдан төменде жалпы өт өзегі (общий желчный проток - ductus choledochus) деп аталады.
Холедох, ұйқы безінің ағын өзегімен қатарласа келіп ұлтабар ішегінде Фатердің емізікшесінде ашылады. Өт қуығының мойны, өт өзегі, өт артериясы Кало үш бұрышы аталатын холецистэктомия операциясында мұқият - байқалуы қажет болатын операцияның "кілтін" кұрайды.
Тәулігінде 600-1200 мл. өт шығады. Өттің қатаң заттармен муцині 3-4% жетеді. Өттің ұзақ уақыт сыртқа ағуы немесе механикалы сары ауруы ішек жағдайын бұзады, холемиялы қан аққыштығын шақырады және кальцийліқ алмасу процессін бұзады.
Холецистит (cholecystitis) деп - өт қуығының қабынуын атайды. Бұл атпен өттің көптеген себептен қабынуы аталады.
Жедел холецистит - аппендициттен кейін екінші жиі кездесетін ауру. Ол барлық хирургиялық емхана бөлімшесіне жедел жатқызылатын аурулардың 17-18% құрайды.
Холециститтің көптеген себептерінің арасында басты маңыздылары- өт ағынының бәсеңдеуі, инфеқция, дисхолия, қан айналысы бұзылуы саналады.
Өт ағынының бұзылуына анатомиялық, фунқционалдық, нейрогуморальдық, эндокриндік, қабынулық факторлар себеп болады.
Өт жолдарына инфекция ішектен, гематогенді, лимфогенді жолдармен жайылады.
Холецистит ауруының басталуына, өтте тас байлануына, өттің құрамының бұзылуы зор әсер етеді. Өтте холестерин, өт пигменттері, электролиттер көп. Дені сау адамдарда бұл элементтер өт қышқылдарымен және лецитинмен ерітіліп тұрады, бұған қоса өттің сілтілі реакциясы да тас байлануына кедергі болады. Өт РН-ның 6,0-дан кемігенінде холестерин шоғырланып тас өсуі басталады.
Аурудың басталуына өт өзектеріне ұйқы безі шырынының қосылуы да себеп болады. Бездің шырыны өттің сірлі қабатының деструкциясын және өт қабының өткізгіштігін күшейтеді. Бұның салдарынан бауыр мен ұлтабар ішегі арасындағы байламға, ішпердесі сыртындағы майлы қабатқа өт сіңеді, одан әрі өт іш қуысына төгіледі. Өт қабының серозасы өзгермейді. Бірақта мұндай холецистит өте ауыр перитонитке ұшыратады. Бұл ферментативті холециститте операциямен өтті алып тастау ауруды жазбайды. Холецистэктомияға қоса ұйқы безі шырынының ағынына кедергіні жою және өттің кедергісіз ағуын қамтамасіз ету қажет.
Өт қабының қан айналысының бұзылуы өттің деструктивті қабынуына себепкер болады. Ал қан айналысы атеросклерозда, гипертония ауруында жиі бұзылады.
Холециститтің бұндай түрлері "ишемиялы холецистит" деп аталады да, ол алғашқыдан деструктивті, ауыр өзгеріске ұшыратады. Науқасты нәтижелі емдеу ұшін өт қабынуына себеп болатын жағдайларды анықтау қажет. Осы негізден холециститті екі топқа бөледі:
1) Өт қуығымен өт өзектерінің функционалды өзгерістері.
2) Өт қуығының және өт өзектерінің қабыну аурулары (жедел және созылмалы, тасты және тассыз холецистит
Ащы ішектің саркомасы - аc қорыту мүшелерінің қатерлі ісіктерінің 0,5-0,6% құрайды.
Ащы ішектің лимфагрануломатозы – лимфогрануломатоздың 1-4% кұрайды.
Ащы ішектің метастазды карциномасы - Кэссиди-Шолъте синдромы - ең бірінші көрінісі қайталанғыш іш өтуі болады. Оның себебі 5-окситриптаминнің (серотонин, энтероамин) көп пайда болуы.
Ойық жаралы колит - аурудың негізгі белгісі тоқ ішектің кілегейлі қабатының зақымдануы. Жаралар ішектің кілегейлі қабатына, сирегірек бұлшық етті қабатына дейін дамиды, кейде жара ішекті тесіп перитонитке ұшаратады. Аурудың клиникасы өте көп және құбылмалы: қансыз немесе қан аралас диарея, іш ауыруы, жүдеу, әлсіздену, дене қызуы, іш кебуі, анорексия, анустан сілекейлі, ірінді, қан қосылған нәжіс шығуы, лоқсу, құсу, тік ішектің ауыруы, іш кебуі, аменорея, нәжіс тоқтауының іш өтуімен алмасуы, тенезмдер.
Региональды илеит (Крон ауруы)-көбінесе жамбас ішегінде орналасатын қабыну үрдісі. Дегенмен, ішек-қарынның басқа бөлшектерін де зақымдалады.
Аурудың жедел, орташа және созылмалы кезеңдерін бөледі. Әрқашан ішек қабырғасының некрозданып, ойық жара және тыртықтануы салдарынан ақыры ішектің тарылуына соғады.
Аурудың себептері анық емес. Көптеген баламалар белгілі (туберқулез, вирусты инфекция, лимфа жүйесінің зақымдануы).
Аурудың клиниқасында 3 кезең бар - басталу, дамыған және асқыну кезеңдері.
Ең негізгі көрінісі - іш өтуі. Тәулігіне 2-5-6 қайтара, нәжіс көпірген, сулы, азғана кілегей және қан қосылған.
Іш ауырсынуы оң жамбас аймағында орналасқан және дәрет алу алдында күшейеді. Метеоризм, дене қызуы, тітіркенуі, аурудың асқынғанында бірнеше жұма бойында. Кейде жамбас тұсында "ісік" анықталады, ісік аумағында іштің қатаюы мүмкін. Сирек аяқ-қол буындарының ауырсынуы. Анемия, азғана нейтрофильді лейкоцитоз, ЭТЖ өте жоғары. Ішектің мол зақымдалғанында - гипопротеинемия.
Аурудың асқынған кезеңінде - ішек түйілуі, жыртылуы, жыланкөзі. Рентгенмен тексергенде – ауруға шалдыққан ішектің домбыра ішегіндей қатайып керілгендігі ("ішек" симптомы) анықталады.
Спру - ұзаққа созылатын "майлы" іш өтуімен, ауыр жүдеумен, анемиямен, алмасу үрдісінің бұзылуымен, поли және гипоавитаминозбен, остеопорозбен, дене еттері тырысуымен сипатталатын созылмалы ауру.
Созылмалы энтерит және энтероколит
Созылмалы энтероколиттің клиникасы ішектің ең ауыр зақымдалған бөліміне байланысты. Ауру ұзаққа созылады, қайталанып ауырланады, аурудың жағдайы үзіліссіз нашарлана түседі, жүдейді, дәрет бұзылады (іш өтуі және дәрет шықпауы алмасып тұрады). Іш өткенде нәжіс ботқаға ұқсас және мөлшері көп. Диареяның себептері - су және электролиттер алмасуының бұзылуы, ішек қозғалысының күшеюі, ішек қабырғаларының зақымдануы, сумен электролиттерді сіңірудің бұзылуы т.б.
Ең жиі кездесетін симптомдардың бірі - іштің кебуі, ауыруы және күрілдеуі, іштің әр бөлшегінде сезілетін төгілу, құйылу сезімі. Іштің ауыруы тұрақты және ол іштің жоғарғы және орталық бөлімдерінде орналасады. Іш ауыруы әр дайым толғақша күшейіп тұрады. Іштің ауырсынуы диетаны бұзумен, ауыр жұмыспен байланысты.
Ішті басқанда оның әр бөлімінің ауырғыштығы анықталады. Жалпы әлсіздік, күтпеген уақытта дене қызуы немесе тітіркенуі, бас айналуы, жүдеу.
Тері кұрғақ, шаш түскен, тырнақ сынған. Аталған жалпы бұзылыстардың себебі - ас қорыту және сіңіру үрдісінің бұзылуынан заттардың алмасуының нашарлауы болады.
Сондықтан гипопротеинемия, алъбуминдер азайып, глобулиндер көбеюі, көмірсулы, майлы, витаминді, су және электролиттер алмасуының бұзылуы байқалады.
Аурудың клиникасы:
1. Полиартрит. Көбінесе қол басының буындары зақымдалады.
2. Шеткері лимфа бездері үлкейеді.
3. Нәжісте май көп.
4. Нәжісте қан немесе мелена.
5. Іште "ісік" анықталуы. Бұл "ісік" қабынған лимфа бездері және шажырқайдан құралады.
Уипп ауруыинтестиналды липодистрофия, мезентериальды хилоаденэктазия, шажырқайдың липогранулематозы. Ащы ішектің лимфа бездерінің және шажырқайының зақымдануымен сипатталатын жүйелік, өте сирек кездесетін ауру. 1974 ж. дейінгі арнайы әдебиетте 250 ауру туралы жазылған.
Лимфа тамырларында, лимфа бездерінде, кейде ащы ішек қабырғасында майлы заттардан құралған гранулемалар анықталады. Аурудың ақырғы қезеңдерінде - жүдеп-жадау, хилезды асцит, гипопротеинемия, лимфа бездерінің ісінуі, гипотония, гиперхромды анемия анықталады.
Диагнозды анықтауда стеаторея, лимфаденопатия, полиартрит, тері пигментациялануы, гипотония жэне энтеробиопсияның маңызы зор.
3.6. ІШЕК ҚАН ТАМЫРЛАРЫНЫҢ ТРОМБОЭМБОЛИЯСЫ
1964 ж. дейін жер жүзінде 2500 ішек тамырларының тромбозынан емделген аурулар туралы дерек хабарланған. Оның 873 біздің отандық хирургтер емдеген еді. Д.Ф.Скрипниченко (осы материалды жинаған) бұл жағдай барлық ішектің түйілу ауруларының 3% жетеді деп жазды. Ал Ю.М.Дедерер бойынша 0,6% ғана жетеді. Бұрын бұл ауруды ішектің түйілу - ауруының бір түрі деп санаған.
Қазір бұл жеке-өзіне тән көрінісі бар ауру деп есептеледі. Егде және қартайған адамдар көбеюіне және жүрек ауруларының жиіленуіне байланысты ақырғы уақытта ішек тамырларының эмболиясы мен тромбозы жиіленіп отыр. В.С.Савелъевтің дерегіне қарай барлық патологоанатомиялы тексерістің 1-2% эмболияның осы түріне байланысты.
Ішектің эмболиясы мен тромбозы өзінен-өзі емес, олар қартайған, жүрек пен қан тамыры аурулары және ісікті аурулармен ауыратын адамдарда және іш мүшелердің іріңді ауруларының асқынуы ретінде де кездеседі.
Қан тамыры ұйыған қан түйіншегімен – тромбымен бітелуінен соң ішектің тырысуы, одан әрі ішектің парезімен сал ауру, содан соң - ішектің некрозі орын алады. Алдымен ішектің кілегейлі қабаты, одан соң барлық қабаттары некрозғе шалдығады. Ішектен ондағы микрофлора шығып, ішке жайылады. Бұл жалпы перитонитке соғады. Ішек шіруі оның жыртылуына соғып, перитонит тез уақытта өте ауыр түріне көшеді. Тромбозбен эмболияның көбі ішектің жоғарға шажырқай қызыл қан тамыры жүйесінде байқалады. Бұл артерияның көлеміне оның аортамен байланысу түрімен осы жерде атеросклерозді түйіншектердің орналасуына байланысты.
Ауру өте қатты іш ауыруынан басталады. Бұндай адамдар жатарға жер таппай, қатты айғайлап, ыңқылдап шыдамсыздық көрсетеді. Сондықтан кейде ауруды қарынның жыртылуы, үйқы безінің қабынуы деп қате анықтайды.
Іштің ауыруы кіндіктің айналасында басталып, кейін іштің бар аумағына жайылады. Азғана уақыт қан қысымы жоғарылап тез арада төмендеп кетеді (Н.И.Блиновтің симптомы). Құсық, лоқсу, іш өтуі қосылады, ішектен қан ағады. Бұлар ішектің шіруінің нәтижесі.
Тамыр соғуы алдымен сирек аздан соң жиілейді. Бұл ағзаның улануымен, перитониттің күшеюіне байланысты, ішті басқанда ол жұмсақ, бірақ қатты ауырсынады. Іште бос сұйық байқалады. Кіндіктің айналасында ауырсынған ісік ты ???? - (Мондордың симптомы), іштің перкуссиясында жоғары, жеңішке дыбыс төмен, жуан дыбыс катар, аралас анықталады (Н.Н.Самариннің симптомы).
Алғашқы 1-2 сағатта аурудың мінезі өзгеріп, эйфория аз уақытта жоғалып мидың, жүректің жұмысы нашарлап, ауру 1-2 тәулікке жетпей өледі. Қанда лейкоцитоз және гиперкоагуляция байқалады. Рентгенмен тексергенде ішектің созылуы және қозғалысыздығы анықталады.
Ішек қан тамыры эмболиясы мен тромбозының диагнозы қиын, дегенмен, егер қартайған, жүректің, қан тамырларының не онкология ауруларымен ауыратын адамдардың жалпы жағдайы тез арада нашарласа, оның іші қатты ауырса, қанды кұсық не іш өтсе, қан қысымы төмендеп, жүрек жұмысы нашарласа осы диагнозды қоюға болады.
Бұл аурумен көп ұқсас көріністер қарынның ойық жарасы тесілгенінде, жүрек инфарктасында, панкреатитте кездеседі.
Аурудың алғашқы сағатында эмболэктомия қан тамырын кесіп, ондағы эмболды қысып шығарады, не Фогарти зондымен суырады. Содан соң тамырдың жарасын тігеді. Өкінішке орай 3-5 сағаттан кейін ішектің некрозы басталып, тек резекция ғана көмектесуі мүмкін. Ішектің некрозы көзге көрінген жерден жоғары 25-30 см, ал төменгі жағында 10-15 см тарайды. Сондықтан көзге көрінген некроздың шетінен жоғарыда 30 см төменде 15 см "сау" шекті кесіп алып тастау керек. Резекциядан соң ішектің анастомозы орындалады. Осыған қарамастан ішек тромбозы жиі қайталанып, ішектің қалған жартысына тарап, аурудың 60% астамын өлімге ұшыратады.
IV-ТАРАУ. БАУЫР, ӨТ, ҰЙҚЫ БЕ3І АУРУЛАРЫ
4.1. ХОЛЕЦИСТИТ ЖӘНЕ ӨТКЕ ТАС БАЙЛАНУ АУРУЛАРЫ.
Өт өзектерінің анатомиясы мен физиологиясы. Өт қуығының аурулары. Калькулезді холецистит. Оның клиникасы мен диагнозы . Холециститті операциямен емдеу
Өт қуығы алмұрт тәрізді сопақша 40-70 мл. өт сиятын, бауырдың оң саггитальды сайында орналасқан дорбашық. Оның түбін, денесін, мойнын және ағын өзегін бөледі. Куықтың ағын өзегі жалпы бауыр өзегіне жалғанады. Олардың жалғану түрі, орны бірнеше түсті. Бауырдың басты екі бөлшегінен шығатын екі өт өзектері бір-бірімен қосылып бауыр өзегін құрайды. Осы бауыр өзегіне өт өзегі келіп қосылады. Бұдан төменде жалпы өт өзегі (общий желчный проток - ductus choledochus) деп аталады.
Холедох, ұйқы безінің ағын өзегімен қатарласа келіп ұлтабар ішегінде Фатердің емізікшесінде ашылады. Өт қуығының мойны, өт өзегі, өт артериясы Кало үш бұрышы аталатын холецистэктомия операциясында мұқият - байқалуы қажет болатын операцияның "кілтін" кұрайды.
Тәулігінде 600-1200 мл. өт шығады. Өттің қатаң заттармен муцині 3-4% жетеді. Өттің ұзақ уақыт сыртқа ағуы немесе механикалы сары ауруы ішек жағдайын бұзады, холемиялы қан аққыштығын шақырады және кальцийліқ алмасу процессін бұзады.
Холецистит (cholecystitis) деп - өт қуығының қабынуын атайды. Бұл атпен өттің көптеген себептен қабынуы аталады.
Жедел холецистит - аппендициттен кейін екінші жиі кездесетін ауру. Ол барлық хирургиялық емхана бөлімшесіне жедел жатқызылатын аурулардың 17-18% құрайды.
Холециститтің көптеген себептерінің арасында басты маңыздылары- өт ағынының бәсеңдеуі, инфеқция, дисхолия, қан айналысы бұзылуы саналады.
Өт ағынының бұзылуына анатомиялық, фунқционалдық, нейрогуморальдық, эндокриндік, қабынулық факторлар себеп болады.
Өт жолдарына инфекция ішектен, гематогенді, лимфогенді жолдармен жайылады.
Холецистит ауруының басталуына, өтте тас байлануына, өттің құрамының бұзылуы зор әсер етеді. Өтте холестерин, өт пигменттері, электролиттер көп. Дені сау адамдарда бұл элементтер өт қышқылдарымен және лецитинмен ерітіліп тұрады, бұған қоса өттің сілтілі реакциясы да тас байлануына кедергі болады. Өт РН-ның 6,0-дан кемігенінде холестерин шоғырланып тас өсуі басталады.
Аурудың басталуына өт өзектеріне ұйқы безі шырынының қосылуы да себеп болады. Бездің шырыны өттің сірлі қабатының деструкциясын және өт қабының өткізгіштігін күшейтеді. Бұның салдарынан бауыр мен ұлтабар ішегі арасындағы байламға, ішпердесі сыртындағы майлы қабатқа өт сіңеді, одан әрі өт іш қуысына төгіледі. Өт қабының серозасы өзгермейді. Бірақта мұндай холецистит өте ауыр перитонитке ұшыратады. Бұл ферментативті холециститте операциямен өтті алып тастау ауруды жазбайды. Холецистэктомияға қоса ұйқы безі шырынының ағынына кедергіні жою және өттің кедергісіз ағуын қамтамасіз ету қажет.
Өт қабының қан айналысының бұзылуы өттің деструктивті қабынуына себепкер болады. Ал қан айналысы атеросклерозда, гипертония ауруында жиі бұзылады.
Холециститтің бұндай түрлері "ишемиялы холецистит" деп аталады да, ол алғашқыдан деструктивті, ауыр өзгеріске ұшыратады. Науқасты нәтижелі емдеу ұшін өт қабынуына себеп болатын жағдайларды анықтау қажет. Осы негізден холециститті екі топқа бөледі:
1) Өт қуығымен өт өзектерінің функционалды өзгерістері.
2) Өт қуығының және өт өзектерінің қабыну аурулары (жедел және созылмалы, тасты және тассыз холецистит