Файл: азастан республикасыны денсаулы сатау министрлігі аз мма жоары жне жоонан кейінгі мамандытар бойынша білім беру оудістемелік секциясы.doc

Келесі маңызды тексеріс - қанды тексеру және серобиологиялъгқ реакцияны орындау.

Бірақта бұл тәсілдер "тірі эхинококкте" көмек береді. Өлген эхинококкте бұл тексерістердің көмегі аз.

Эхинококкте эозинофильдер 5-60-70% дейін көбейеді. Эозинофилияның басқа ішек құрттары әсерінен және антибиотикотерапиядан соң да байқалатындығы бұл көріністің бағасын төмендетеді. Сондықтан әр қашан эозинофилияға соққан себепті айыра білу қажет.

Вейнберг (Борде – Жангу реакцияы) реакциясын, Каццони реакциясын орындау қажет. Эхинококк суы 0,1-0,2 мл. сол білек тері арасына егіледі. Оң білекке 0,1-0,2 мл. физиология ерітіндісі егіледі. Егер бұл адам эхинококкпен ауратын болса тері қызарады, қышынады, ісінеді.

Басқа реакциялар - аурудың қанын антигенмен араластыру онша маңызды емес.

Аурудың дамуының бірнеше түрлері кездеседі:

Мәселен, әр бір себептерден эхинококктың өлуі мүмкін. Бұған себеп - киста ішіне өт ағуы. Кейде жылакөздің іріңдеп абсцесске айналуы мүмкін. Кистаның кішірейіп, суының қоюланып, тұзға айналып қатайып жазылып кетуі де мүмкін. Мұндай бауырда рентгендік тексеру кезінде әктеніп, қатайған түйіндер көрінеді.

Абсцесс кистаның сыртқы қапшығын шірітіп ондағы іріңнің ішке, немесе басқа көрші мүшеге (ішекке, өтке, бронхқа) ағуына (ішкі жыланкөз) ұшыратуы мүмкін. Бұл өте қатерлі асқынулар науқастың жағдайын өте ауырлатады.

Диагнозды ажырату: Бауыр ісігі - көбінесе цирроздан кейін басталады, ауру аз уақытта қатты жүдейді, ішінің ауыруы күшті. Лоқсу, кұсу, іш өтуі, анемия байқалады. Дене сарғаяды (60-80%). Эхинококкозде бұның бәрі жоқ. Бауыр қатерлі ісігінде - асцит, бауыр бұжырланып үлкейген, ауырсынады.

Басқа мүшелерден бауырға метастазданған ісікте бұған себеп болған мүшенің ауруы анықталады. Көбінесе бауырға қарын ісігі метастаз береді.

Холециститті немесе өт шеменін бауыр эххинококкінен айыру оңай. Холециститпен өт шеменінің басталу, даму анамнезі, симптомдары, аурудың шағымдары, жалпы жағдайы өзгеше. Эозинофилия, Каццони реакциясы жоқ.

Гидронефроз (оң бұйректің) кейде диагнозды анықтауды қиындатуы мүмкін. Цистоскопия, хромоцистоскопия, рентгенография диагнозды анықтайды.

Бауыр мерезі - ішек-қарын жағдайын бұзады, ауру қатты жүдейді (кахексия), бауырдың, арқаның, оң иықтың ауырсынуы, бауыр ойлы-қырлы (гумма), Вассерман реакциясы анық оң мәнді.

Сонымен, бауыр эхинококкін басқа аурулардан айыру қиын, бірақта білімді дәрігерге оны орындау толығымен мүмкін.

Іріңдеген эхинококк сепсиске ұшыратады, "ірің" ішке төгілсе - перитонит, плевра ішіне төгілсе - плеврит басталады, жыртылған эхинококк кистасы іште көптеген эхинококктің өсуіне соғады.

---

Кистаның жыртылуы алдымен шокқа (аурсынулы және анафилактикалық) соғады. Тахикардия, ішперденің қабыну симптомдары, іш өтуі, бөртпе т.б. анафилаксия көріністері байқалады.

Ішке өт төгілсе - өтті перитонит басталады.

Аурудың болжамы асқынбаған науқас ұзақ уақыт ауру жағдайын нашарландырмаса, онша ауыр қатер туғызбаса, кистаның жарылуы, іріндеуі адам өміріне үлкен қатер туғызады. Мәселен кистаның ішке жарылуы науқастың 90% , плевраға жарылуы - 70% өліміне, қарынға жарылуы - 4%, ішекке жарылуы - 16% өліміне соғады.

Эхинококк қазіргі уақытта тек операциямен емделеді.

Кистаны пункциямен емдеуге болмайды. Операцияның екі түрі қолданылады:

Екі этапты: бірінші этапта бауыр іш бетінің жарасына тігіледі немесе тампондармен қоршалады да бауырдың іш бетіне жабысуын күтеді.

Екінші кезекті операциямен бауыр кистасы тілініп, оның суы сорылады, хитинді қапшық алынады. Калған сыртқы фиброзды қапшықтың іші формалинмен сүртіліп, одан соң қуыс ашық қалдырылады немесе тампонмен толтырылып емделеді. Бұл тәсілмен емдегенде жара өте ұзақ уақыт грануляциямен толады, көптеген асқынулар болуы мүмкін. Сондықтан ақырғы уақытта жабық, бір кезеңді тәсіл қолданылады. Бауырды іштің басқа сау мүшелерінен салфеткалармен қоршап (жекелендіріп) кистаны пункциялайды. Инені сорғышқа жалғап кистаның суын сорады. Кистаның қапшығы тілініп хитинді қапшық және бала көпіршіктер жойылады. Фиброзды қапшықтың іші формалинмен жуынады да оның жарасы тігіледі. Қуыс қапшықтың іші физиология ерітіндісімен толтырылады. Бұл тәсілді А.А.Бобров ұсынған.

Келесі тәсіл – эхинококкэктомия. Эхинококк кистасын толық (қапшығымен) алып тастау. Бұл операция өте ауыр және қатерлі. Өйткені бұдан соң бауырдан қан және өт ағуы күшті.

Альвеококкоз (альвеолярлы эхинококк) - бұл ауруды 1863 ж. Leucart ашқан цестода Alveococcus multilocularis туғызады. Альвеококкоз "ісігі" әр қайсысы жұқа дәнекер тінді қапшығы бар, бір-бірімен тығыз жабысқан ұсақ ісікшелерден құралады. Киста сыртқа өседі де қатерлі ісіктерге ұқсайды. Сондықтан алъвеолярлы эхинококкты микроскоп қолдануына дейін бауырдың коллойдты ісігі деп санаған. 1855 ж. Р.Вирхов бұл ауруды құрт туғызатынын дәлелдеген.

Альвеококкоздың келесі клиникалық түрлері бар:

Симптомсыз түрі (1%), асқынбаған түрі (15%), асқынған түрі (83%). Бауырдан басқа өкпеде, сүйекте орналасуы мүмкін.

Асқынулары - өт өзектеріне шауып механикалы сары ауру шақыруы, бауырдан көк етке, өкпеге жайылуы, эхинококктың шіріп езілуі, өтпен өкпенің тыныс жолдары арасының жыланкөзі басқа мүшелерге метастаз беруі мүмкін.

---

Алъвеококкоздың клиникасы - көбінесе әйелдерде (67%) кездеседі. Әйелдерге тері, жүн өндегенде, жемістер тергенде, бұғыны, иттерді күткенде жүғады. Альвеококкоз ұзақ уақыт өседі. Белгісіз кезең ұзакқа созылады. Іштің болмашы ауырсынуы сезіледі. Бауырда кішкене, өте қатты ісік анықталады (Любимов симптомы). Дискомфорт - шеміршек астының қысылуы, тәбет нашарлауы, жалпы жағдайдың бұзылуы, тері қышынуы (аллергиялық қышыну), бөртпе, кейде дене сарғаюы байқалады.

Асқынған түрінде аталған симптомдарға қоса - дене сарғаяды, іштің терісінде қан тамырлары кеңиді (медузаның басы), "ісік" диафрагма, іштің бетіне жайылады, бронхиальды жыланкөзі кездеседі.

Диагнозды анықтауға лабораторлы тексерістер көмектеседі. Қанда эозинофилия, Каццони реакциясы 84% -оң. Егер киста бауырдың ішінде орналасса оны колмен сипап анықтау өте қиындайды. Бұл жағдайда қосымша тексерістер–орындалады - перитонеоскопия, пневмоперитонеум орындалып бауырдың конфигурациясы өзгергені, оның диафрагмамен байланыстығы, әктелген орындар анықталады.

Трансумбиликальды портогепатография - кіндік көк тамырына контрасты дәрі жібергеннен соң жасалатын рентгенограмма.

Ең ақыры диагностикалы лапаротомия қолданылады.

Дифференциальды диагноз - ең алдымен бауыр рагінен айыру қажет. Алъвеококкоз ұзақ уақыт өседі. Гидатидозды эхинококкта ісік жұмсақ, альвеококкта ісік өте қатты.

Бауыр циррозы, мерездік гумма анамнез, Вассерман реакциясы көмегімен анықталады.

Альвеококкоздың ақыры гидатидозды эхинококктан нашар. Оның "мінезі" бауырдың қатерлі ісігіне ұқсас, жиі метастаз береді.

Альвеококкоз тек операциямен - бауыр резекциясымен емделеді. Операция ауыр, қатерлі, қан, өт ағуы күшті. 1912 ж. Ресейде бірінші болып бауыр резекциясын В.И.Мыш орындаған.

Радикальды операцияны орындауға мүмкіншілік болмағанда келесі паллиативті операциялар орындалады:

1) Алъвеококкті дренаждау

2) Өтке жол ашатын операциялар

3) Комбинациялы операциялар

4) Кистаға, оның айналасына формалин жіберу (А.Г.Савиных, 1937ж.)

5) Пальмитин қышқылын (И.Л.Брегадзе), трипофлавин, сарколизин жіберу.
Бауырды тексерудің арнайы тәсілдері

I. Лабораторлы тексерістер:

1. Қанның биохимиялық анализі - трансаминаздар, сілтілі фосфотаздар, қанның ұйығыштығының көріністері,

2. ультрадыбысты тексерістер,

3. компьютерлі томография,

4. тері арқылы бауыр пункциясы

---

5. ангиография - целиакография, спленопортография, бауыр арқылы портография, кавография,

6. лапароскопия.

15-ші науқас - 52 жастағы мал дәрігері клиникаға келесі шағымдармен түсті: іште ісік пайда болуы және тағам қабылдағаннан кейін қарынның қысылуы. Аурудың басталуы бұдан 10 жыл бұрын (бауыр ісінуі) байқалған. 1983 ж. операциямен бауырдың эхинококк кистасы алынған. Эхинококк қапшығы тілініп, оның іші формалинмен жуылғаннан соң, оның қуысы физиологиялық ерітіндімен толтырылып қапшық тігілген. Операциядан соң бір жылдан кейін эхинококк қайта өсіп науқас клиникаға қайтадан түскен. Науқастың жалпы жағдайы жақсы. Бауыры ісінген, оң қабырғалар жиегінен 3 көлденең саусақтай шығады. Бауырдың беті түйіртпектенген, қатты, ауырмайды. Бұнымен қоса жамбас қуысына жақын орында диаметрі 10 см. артық эластикалы, беті тегіс ісік анықталады.

Бауырдың қайталанып өскен эхинококкозды және метастазды іш эхинококкі диагнозымен ауруға қайталанған лапаротомия жасалынып - бауырдан, шарбы майынан, жамбас қуысынан эхинококк "ісіктері" алынған.

БАУЫР ЖӨНЕ ӨТ ӨЗЕКТЕРІ АУРУЛАРЫН АЖЫРАТУ

Бауыр және өт өзектері ауруларымен ауыратын адамдарды консервативті және оперативті тәсілдермен емдеу жетістіктері диагнозды ерте және дұрыс шешудің зор маңызымен байланысты.

Диагнозды анықтағанда бауыр циррозы немесе -өттің тас ауруы деген жалпы түсінікпен шектеліп қалуға болмайды. Диагноз аурудың этиологиясын, патоморфологиялық бұзылысын, бауыр және өт өзектерінің функциональды жағдайын, басқа мүшелердің, патологиялық өзгерісінің дамуын, бұрын қолданылған емнің шипалық әсерін қамтуы қажет.

Васильев-Вейль ауруы (лептоспироз) жедел инфекциялы, септикалы, зоонозды ауру. Ауру таратушылар ұсақ сүт көректілер (тышқандар, кеміргіштер) және - доңыз, ит, жылқы болады. ТМД елдерінде 100 мың адамның 1,35-5,4-де кездеседі.

Аурудың 3 кезеңі бар:

1 - септикалы - спирохеттер қанда табылады. Дене қызады, 39-40 градус. С дейін, лоқсу, іш ауыруы аппендикулярлы коликаға ұқсас, бел, мойын, сирақ еттерінің ауырсынуы және тырысуы. Наукастар тынышсыз, ашуланғыш, беті қызарған, ісінген, көздері қызарған. Еріндерінде және иектерінде ойық жаралар, тілі кұрғақ, қоңырқай шырышпен жабылған. Кеуде және аяқ-қол терісінде кішкене нүктелі қан құйылған. ІІІ-ІҮ тәуліктен бастап терінің және кілегейлі қапшықтың сарғаюы, нәжіс ағарған. Бауыр ісінген және ауырсынады, лейкоцитоз, ЭТЖ жоғары, бүйректер зақымдалған - нефроздар көрінісі байқалады. Бірақ дене ісінуі жоқ, артериальды қан қысымы көтерілмейді.

---

2 кезеңде - қызу бәсендейді. Дене сарғаюы күшейеді, қанда азот қалдығы өседі, уремия, қанда спецификалы антиденелер көбейеді.

3 кезеңде - 3-4 жүмадан кейін науқастың жалпы жағдайы түзеледі, бұлшық еттер және неврологиялық симптомдар жоғалады, дене сарғаюы бәсеңдейді, бауыр, бүйректер жағдайы жақсарады. Науқастардың өлімі 5-10%-тен 30% жетеді.

Инфекциялы мононуклеоз - жастар мен балаларда жиі кездеседі. Ауру басталады, уланумен, дене қызынуымен, лимфатикалық тіндер гиперплазиясымен, бауыр зақымдалуымен, қан кұрамының бұзылуымен (лейкоцитоз, атипиялы мононуклеарлар көбеюі) сипатталатын ауру.

КУ-лихорадка - риккетсиялы жедел инфекциялы, өкпе зақымдалуымен қоса дамитын ауру.

Аурудың 3 түрі бар:

1. Өкпелік.

2. Қызбалық.

3. Менингоэнцефилиттік.

Ауру жедел басталады. Қатты терлеу, әлсіздену, өкпе зақымдануы байқалады. Кейде дене сарғаюы мүмкін. Бұл бауырдың зақымдалатынын дәлелдейді.

Бруцеллез - көбінесе жастар және орта жастағыларда басталатын инфекциялы ауру. Инфекция тағамдану жолдары және жарақаттанған тері немесе кілегейлі қабаттары, тыныс жолдары арқылы дариды.

Аурудың белгісіз (латентті), жедел (3 айға дейін), созылмалы (3-6 ай) және резидуальды түрлерін бөледі.

Бруцеллездің барлық түрінде индурациялы қалтырау, қозғалыс мүшелерінің (фасция, апоневроз, бұлшық еттер, периартикулярлы тіндер) зақымдалуы, буындар айналасында, сегізкөз және май кұйрық еттерінде ауырсынатын түйіндердің пайда болуы байқалады.

Токсоплазмоз - жүйке жүйесі және бауыр зақымдалуы көріністері басым. Дене сарғаюы, гепато- және спленомегалия, анемияға ұшыратады.

Бауыр абсцессін айыруда медикаменттік және токсикалық бауыр зақымдалуларын есте ұстаған жөн.

Бауырдың созылмалы ауруларының басталуындағы (цирроз) алкогольдің әсері Лаэннектен бері белгілі.

Жедел және созылмалы гепатит - жедел гепатит - арақпен улануда байқалады.

Созылмалы гепатиттің себептері көп, бауыр паренхимасы мен өзектерінің ошақты деструкциясыз өтетін қабыну үрдісі. Бұның келесі түрлері бар:

а) Холестатикалы созылмалы гепатит - болашақ биллиарлы цирроздың алғашқы немесе басталу қезеңі.

б) Липойдты гепатит немесе жас әйелдердің циррозы (14-30 жас арасындағы). Ауыр, қайталанбалы, дене сарғаюымен сипатталатын бауыр ауруы. Бауыр және басқа мүшелердің кемістігіне ұшыратады. Аутоиммундық үрдістер әсерінен бауыр торшалары жарақаттанады. Липоидті гепатиттің келесі көріністері бар:

---