Файл: азастан республикасыны денсаулы сатау министрлігі аз мма жоары жне жоонан кейінгі мамандытар бойынша білім беру оудістемелік секциясы.doc

4. Венография көк тамыр немесе сүйек арқылы - гипак, диодон егілгеннен соң рентгенография орындалып терең және саяз венозды жүйенің жағдайы анықталады.

Аталған обьективті тексерістерге қоса әйелдерде вагинальды, еркектерде ректальды тексерісті орындау қажет.

Аяқтардың ойық жарасы кездескенде оның себебін айыру үшін Вассерман реакциясы және микробтардың антибиотиктерге сезімталдығы анықталады.

Обьективті, рентгенді, лабораторлы тексерістерден кейін шешілген диагнозда аурудың атын ғана анықтап қоймай оның дәрежесін де анықтау қажет.

Көк тамыр варикозын 3 дәрежеге бөледі:

1. Басталу кезеңі. Тамыр созылып ауыр кеңімеген, көзбен көрінбейді.

2. Тамыр кеңіген, анық көрінеді.

3. Тамыр өте ауыр кеңіген, иректенген.
Диагноздың жіктелуі

1.Сан жарығы.

2. Көк тамырдың кеңейуіне әкелетін аурулардан айыру қажет.

Варикоз ауруларының ақыры- науқас адам өміріне қатер туғызбайды дегенмен ұзақ уақыт дамыған варикоз бірнеше ауыр асқынуларға соғады (тромбофлебит, трофикалы ойық жара, қан ағуы, ойық жараның тері рагына айналуы). Сондықтан көк тамыр варикозын ерте емдеген дұрыс.

Емдеу тәсілдері - консервативті және оперативті болып екі негізгі топтарға бөлінеді.

Консервативті тәсілдер - аурудың алғашқъі кезеңдерінде қолданылады. Алдымен ұзақ аяғымен тұруды қысқартады, жүру зиянсыз, бірақта ұзақ уақыт қозғалмай тұру зиянды (мата тоқушылар, шаштараздар, хирургтар). Бұл мамандарға және басқаларға - "бір орында жүру", екі аяғын көтеріп жату (4-5 рет) әр-бір жұмыс күнінде, эластикалы шұлық кию, асыкпай жаяу жүру.

Бұдан көп жылдардан бері созылған көк тамырлардың склерозын беретін дәрілерді тамырға егу (салицилді натрий, тұзды ерітінді, глюкоза, варикоцид т.б.) қолданылады. Бұл ерітінділер қан ұюын күшейтіп көк тамырдың тромбоздануын - бітелуін туғызады. Асептикалық қабынуға ұшыраған вена облитерацияланып бітеледі.

Қазіргі уақытта тек варикоцид пайдаланылады. Асептика, антисептика шарттарын бұлжытпай сақтап варикозданған венаға алдымен 3-8 мл.препарат егіледі. Әрбір 4-6 күннен соң қайталанып варикозды венаның басқа бөлшегіне егіледі. Барлығы 15 рет. Өкінішке орай бұл тәсілден соң аурудың қайталануы жиі байқалады. Және эмболия мен гангрена қауіпі сақталады.

Операциямен емдеу - аурудың асқынған түрлерінде (көк тамырдан қан ағуы, ісіну, дерматит, экзема, трофикалы ойық жара, қайталанбалы тромбофлебит т.б.) қажет.

Операциямен келесі жағдайдағы ауруды емдеуге болмайды:

---

- Жалпы жағдайы нашар ауруларды.

- Ағзаның жалпы немесе жеке іріңді инфекциясында.

- Компенсаторлы варикозда.

- Екі қабат әйелдерде.

Троянов –Тренделенбург операциясы (1888ж.) — бұл операция Тренделенбург сомптомы байқалатын ауруларда орындалады. Шап сіңірінен төменде көк тамыр екі қайтара байланып кесіледі-немесе 6—8 см.ұзындықта резекцияланады. Бұл операция аурудан толық құтқара алмайды.

Сондықтан қазіргі уақытта бір адамға бірнеше операция тәсілдері қоса орындалады.

Бебкок операциясы - Америка маманы 1907 жылы ұсынған. Бұл операцияны орындау үшін арнайы зонд немесе гитараның шегі пайдаланылады. Шап сіңірінен төменде венаға зонд енгізіледі. Зонд немесе гитараның шегі тірсекке дейін өтсе осы жерде вена кесіледі, оның ұшы зондқа мықтап байланады да зонд жоғарыға суырылып онымен қоса тері асты көк тамыры толық жұлынып алынады.

Егер зонд жоғарыдан тірсекке дейін өтпесе аяқта қосымша тілік орындалады да зонд екі рет өткізіледі. Алынған вена айналдырылып шешілген шұлыққа ұқсайды. Бұл тәсілмен орындалған венэктомия операциясында барлық анастомоздық тамырлар үзіледі. Үзілген тамырлардың интимасының тамыр "көзін" бітеуіне байланысты қан ағуы байқалмайды.

Операциядан соңғы кезенде науқас бір тәулік аяғын көтеріп шинаға салып (Белер шинасына) жатады. Келесі күннен бастап аяқтың басын қозғауға рұқсат беріледі.

Аяқ буындарын қозғау қан тамырларында тромб пайда болуының алдын алу үшін зор маңызды. Бұрын қан тамырларына жасалған операциялардан кейін эмболиядан қауіптеніп ауруды ұзақ уақыт қозғалыссыз ұстайтын. Қозғалмау қан айналысын бәсеңдетіп тромб пайда болуын күшейтеді. Оның алдын алу үшін ауру аяғына тұрады, жүреді, 7—8 күннен соң тігін жіптері алынады. 10—11 күннен соң үйіне шығарылады. 2—3 ай бойы аяққа эластикалы бинт қолданылады, аяғын салбыратып отырмайды. Одан жату немесе жүру дұрыс.

Варикоздың стволды, бағаналы, бұтақты түрінде Маделунг (1884ж.) операциясы орындалады . Бұл операцияда варикозды стволдың бойымен ұзын тілік орындалып венозды стволға қоса онымен жалғасатын вена бұтақтары алынады. Екінші тілі

---

кпен сирақ венасы алынады. Бұл операция косметика талаптарына сай емес — операциядан соң шаптан тілерсекке дейін тыртық қалады.

Сондықтан Нарат тәсілі қолданылады. Вена шап тұсында байланады. Осы қысқа тілік арқылы вена төменгі бағытқа босатылады. Бұдан соң екінші тілік орындалып ол арқылы вена тағы да төменге қарай босатылады. Қажет болса тағыда осы секілді бірнеше қысқа тіліктер арқылы варикозды вена толық алынады. Сонымен Нарат тәсілі Маделунг тәсіліндегі өте ұзын тілікті бірнеше қысқа тіліктермен ауыстыру болады.

Аяқ терісін тілмей инемен түйреп варикозды венаны бірнеше жерде байлау тәсілі (теріастылық венаны түйреу) -ертеден белгілі. Бұл тәсілді Вельпо, Дельпеш, Шеде, Кохер т.б. бұрынғы ғасырдың мамандары пайдаланған. Г.С.Топровер (1957ж.)- иілген инемен бүтін тері арқылы кетгут жібін варикозды вена астынан айналдыра өткізеді. инемен жіптің теріге енетін және одан шығатын тесігі біреу. Сондықтан жіп байланғанда оның түйіні тері астына батып кетеді.

Дельбе операциясы (1906ж.) (сафенді-сан анастомозы) - тері астының үлкен венасын сан венасымен жалғау. Операцияның орындалуы қиын және нәтижесі шамалы болғандықтан қазіргі уақытта өте сирек қолданылады.

Электрокоагуляция тәсілі - Бебкокк тәсілінше бірнеше тіліктер арқылы вена ашылып байланып, кесіледі. Жоғарыдан төменге қарай арнайы зонд венаға енгізіледі. Зонд полиэтиленді қапшықпен жабылған. Ұшы ашық. Үзындығы 80см. Варикозды венаға енгізілгеннен соң зондтың сыртқы ұшын диатермия аппаратына жалғап тоқ жібереді.

Көк тамырдың варикоз ауруының ең жиі асқынуы - трофикалық немесе варикозды ойық жара. Бұл жаралар ұзаққа созылады, оларды емдеу өте қиын.

Алғашқыда дерматит байқалады да одан соң ойық жара ашылады. Бұл жаралар әрқашанда тілерсектің төменгі бөлшегінде орналасады, олардың түбі іріңдеген, жиектері тегіс емес, айналасындағы тері пигменттелген, қатайған, склерозданған.
Трофикалы ойық жараларды емдеудің - көптеген тәсілдері белгілі.

I - Ойық жараның өзін жоюға бағытталған операциялар.

II- Ойық жараның себебін жоюға бағытталған операциялар.

Лериш операциясы (қызыл қан тамырының ішкі қабығын алып тастау).

Разумовский операциясы - қызыл қан тамырын алкоголизациялау.

Нусбаум операциясы - жара жиегінен 0,3-0,5см. қашықтықта ойық жараға ұшыраған тіндер сүйекке дейін кесіліп тілінеді. Бұнымен ойық жара айналасындағы қатты склерозданған, жарада қан айналысын нашарлататын тіндер тілінуі, жаңа қан тамырларының пайда болуын күшейтіп жараның жазылуына кажетті жағдай туғызады.

---

Ойық жараны терімен жабу тәсілдері. Тирш, Девис, Реверден, Филатов тәсілдері.

Трофикалы ойық жараны емдеудің консервативті тәсілдері:

1. Әр түрлі майлар, пасталар (Унна пастасы)

2. Жабысқақ пластырмен жабу – Астров-Байтон тәсілі.

3. Лер тәсілі-балық майымен байлам салу - майда витаминдер С, D көп.

4. Шырындарды қолдану — апельсин, лимон, томат шырындарымен байлам салу. Бұл тәсілдер туралы В.М.Мыш шырындарды ойық жараға емес, ішке беру пайдалы деп сықақтаған.

5. Басқа адамның немесе аурудың өзінің қанымен байлам салу.

6. Ойық жарасы бар аяққа гипсті байлам салу. Бұл тәсілді қолдаңу оңай, ол материалды аз талап етеді, гипс ірінді сорады, ойық жарадағы жылылықты сақтайды.

7. Паранефральды новокоин блокадасы.

8. Физиотерапиялық тәсілдер.

Сонымен, трофикалық ойық жараны емдеудің негізі оның себебін жоюмен тікелей байланысты. Варикозданған көк тамырды операциямен жою трофикалық ойық жараның жазылуын қамтамасыз етеді.

Сурет № 27. Аяқ көк тамырының асқынған варикозы.

Сурет № 28. Тромбофлебиттен соңғы синдромның ойық жаралы түрі.

21-ші наукас 49 жасар жұмыскер әйел. Клиникаға келесі шағымдармен түскен. Сол тірсектің сыздап ауырсынуы және аяқтың басымен өкшесінде жазылмайтын жара пайда болғанына шағымданады.

Екі рет жүкті болып, екі рет босанған. Еқі қабат кезінде аяқтар ісінуі байқалған. Ұзақ жылдар ауыр қара жұмыс орындаған. Бұдан 5 жыл бұрын сол тірсекте қызғылт бөртпелер одан соң оның орнында ойық жаралар пайда болған. 2 айға созылған стационарлы емнен кейін жара жазылған. Бұдан соң 2 жылдаң кейін ойық жаралар қайта ашылып оларды емханада емдеген. Кейінгі уақытта жара үлкейіп олардан қан ағуы байқалады.

Аяқтың көк тамырлары зор кеңейген, олардың бойында көптеген түйіншектер мен тері жұқаруы байқалады. Ойық жаралардың және оның айналасының терісі ауырсынады.

Тренделенбург симптомы, жорықтық (марштау) сымасы анық, қан анализінде — ЭТЖ—36мм.

---

Диагноз — сол аяқтың тері астының үлкен көк тамырының варикозды ауруы. Аяқтың трофикалы ойық жарасы.


10.3. ТРОМБОФЛЕБИТ ЖӘНЕ ФЛЕБОТРОМБОЗ
Тромбофлебит — көк тамырдың тромбпен бітелуімен қоса қабынып жалпы және жеке көріністер беруі. Тромбофлебит деген сөздің ақырғы буыны көк тамырдың қабынуын көрсетеді. Қабынған тамырда тромб жеңіл пайда болады. Тромбофлебитпен ауыратындардың 50%—де варикоз бар.

В.С.Савельевтің мәліметі бойынша жыл сайын әр-бір 100мың тұрғындардың 160 да терең көк тамырлар тромбозы және 50-де өкпе қан тамырының тромбэмболиясы анықталады (1990). Тромбэмболия көбінесе белгісіз, анық көріністерсіз (80%-де) басталады, әсіресе операциялардан кейінгі кезеңде. Барлық венозды тромбоздардың 95% аяқтардың тамырында байқалады. Тромбтар – саяз көк тамыр жүйесінде, жалғастырғыш және терең көк тамырларда пайда бола алады.

Саяз көк тамыр тромбозын консервативті емдеу аурудың қайталануынан немесе көк тамырдың созылмалы кемістігі басталуынан сақтандырмайды. Сондықтан оларды операциямен емдеу тек аурудың қайталануынан, өкпе тромбэмболиясынан сақтандырмайды, операция тромбофлебиттен және варикозды аурудан айықтырады.

Терең көк тамыр тромбозы ауруды жедел түрде емханаға жатқызып қажетті диагностикалық және емдік шараларды орындауды қажет етеді.

Тромбэмболия қауіпі туғанда – антикоагулянтты терапия және тромбты жою операциясы немесе дәрі комегімен күрделі көк тамырдың өзегін "ашу" орындалады.

Сүйектері сынуынан 10 тәуліктен астам уақыт қозғалыссыз төсекте жатқызылатын аурулардың 60-%-де (тілерсек сүйегі сынғандардың 59%, ал. ортан жілігі сынғандардың 67%де) терең көк тамырының тромбозы анықталады, және оларда өкпе қан тамырының тромбэмболиясының даму қатері күшті.

Сынған сүйекті қаңқа арқылы ұзақ уақыт қозғалысыз ұстау, науқастың жасы (40-асқан), қан айналысының нашарлауы, тыныс алудың бұзылуы т.б. жалпы себептер тромбэмболия қауіпін күшейтеді (Лазаренко В.А., 2005 ж.)

Флеботромбоз - көк тамырдың тромбпен бітелуі. Тамырдың қабынуы жеңіл және ол кейіннен, тромбоз әсерінен басталады.

Тромбофлебиттердің себебі толық анық емес. Әрине инфекцияньң әсері зор.

Флеботромбоз — сау көк тамырда басталса, тромбофлебит — қабынған тамырда басталады.

Көк тамырдың қабыну ауруларын 3 топқа бөледі:

1. Іріңді-септикалы флебиттер - іріңді сепсисті.

2. Тромбофлебиттер - қабынумен бітелудің қоса байқалуы.

3. Эндоваскулиттер - аллергиялы әсерден қан тамырының кабынуы.

---