Файл: азастан республикасыны денсаулы сатау министрлігі аз мма жоары жне жоонан кейінгі мамандытар бойынша білім беру оудістемелік секциясы.doc

Тромбоэмболияны емдеу үш түрлі әрекеттен құралады:

1. Тромбоциттердің агрегациялануына қарсы

2. Фибриннен тромб пайда болуына қарсы.

3. Тромбты еріту.

1. Тромбоциттердің агрегациясына қарсы (ацетилсалицил қышқылы, курантил, персантин). Тромбоциттердің адгезия және агрегациялық қасиеттерін төмендететін препараттар (ацетилсалицил қышқылы, бутадион, индометацин, реополиглюкин, аминазин, қурантил, папаверин, никотин қышқылы) қанның қоюлану үрдісіне және фибринолизге онша әрекет жасамайды. Олар тек тромбоциттердің адгезивті — агрегациялы қасиетін азайтады.

2. Антикоагулянттар:

а) тікелей әсерлі - қанның қоюлануына қарсы адамның ағзасында және ағзадан тыс жағдайда әсер ете алады. Бұлар гепарин, натрий цитраты.

б) тікелей емес әсерлі - қанның қоюлануына тек ағзада әсер етуші препараттар. Бұлар — неодикумарин, пелентан, синкумар, финилин, амефин.

Гепарин – жан- жақты антикоагулянт. Тромб пайда болу үрдісінің барлық фазаларына қарсы әсер етеді (тромбопластин, тромбин, фибринге қарсы). Ағзада гепарин толық деп аталатын торшаларда пайда болып, қан қоюланып тромб пайда болуы қаупі туғанда қан тамырына көптеп түсіп, қанның сұйықтығын сақтауға қатысады. Осымен қатар фибринолизді үрдісін күшейтіп, пайда бола бастаған тромбтерді ерітеді. Гепарин және де дене ауыруын азайтады, гипоксияға қарсы, регенерациялық үрдісті күшейтеді, қабынуға қарсы, қан қысымын төмендетеді, диурезді молайтады.

Гепаринді қан тамырына, бұлшық ет арасына, терінің астына жіберуге болады. Денеден гепарин 2-6 сағаттан соң бүйрек арқылы шығады. Натрий цитраты қандағы калъцийдің иондарын байлап, ерімейтін қоспа пайда болуына әкеп соғады да, осы арқылы қан қоюлануына қарсы әсер етеді. Сондықтан 4—5% натрий цитраты донордың қанын консервирлеуде қолданылады.

Неодикумарин, пелентан синкумар, фенилин, амефин т.б. синтетикалық антикоагулянттар- қанның қоюлануына ғана қарсы емес, олар қан тамырларының сіңіру-өткізу үрдістерін күшейтеді, қан тамырын кеңейтеді. Ауруды ұйықтатады, дене ауыруын азайтады, зәрді көбейтеді, өт шығуын көтереді, ферментті және иммунды үрдістерді төмендетеді. Бұл бұрмалы антикоагулянттар ауыз арқылы ішіледі. Өйткені олар толығымен ішек-қарында сіңеді. Канға қосылғаннан соң олар алъбуминмен байланысып

---

, кумулятивті әсер етуі мүмкін. Бұлардың әрекеті 24-48 сағаттан соң байқалады. Емдеу курсынан соң препараттарды пайдалану біртіндеп, ақырындап тоқтатылады. Тез тоқтатқанда "тоқтату синдромы" деп аталатын ауыртпалы жағдай кездеседі.

Антикоагулянттарды пайдалану келесі тексерістердің нәтижесіне сүйене отырып жүргізіледі:

1. Қанның ұю уақыты 5—10 мин (Ли-Уайт бойынша)

2. Қандағы кальцийдің жоғалуы -1-2минут.

3. Плазманың гепаринге шыдамдылығы 6-12 мин.

4. Протромбинді индекс 100%.

5. Фибриногеннің концентрациясы 0,2-0,4г/л.

6.Фибринді еріту белсенділігі 183-263 мин.

7. Тромботест - ІҮ ст.

8. Қан ағу уақыты 1-3 мин.

Әрдайым антикоагулянттар пайдалану алдында қан ағу уақыты межеден 2-3 рет ұзақ болуы, зәрде эритроциттер болмауы керек.

Антикоагулянттық терапияның асқынулары: препараттарды шамадан артық қолданумен, не болмаса адам ағзасының бұл дәрілерді қабылдамауымен байланысты. Осы жағдайларда ішек-қарыннан қан ағуы, зәрмен қан шығуы мүмкін. Бұндай адамдарға антикоагулянттар қолдану жедел тоқтатылады, не олардың дозасын азайтады. Гепариннің антагонисті -сульфат протамині 0,1мл 1%; витамин К, викасол Імл 1% 2—8рет 1 тәулігіне, қанның плазмасы, хлорлы кальций пайдаланылады.

Анафилактикалық не аллергиялық реакцияларға қарсы белгілі жалпы ем қолданылады.

Антикоагулянтты емді мына жағдайларда қолдануға болмайды:

1. Ойық жара ауруымен науқастарға.

2. Бүйрек ауруларында.

3. Бауыр ауруларында (цирроз,гепатит).

4.Қан ауруларында (гемофилия, гемаррагиялы васкулит).

5. Авитаминоз - К, С - витаминдер жетіспеушілігінде.

6. Эндокардит - жүрек ауруында.

7. Жүкті әйелдерге.

8. Қаны тасыған ауруларға, атеросклерозда.

9. Күре тамырлар аневризмасында.

Тромболитиктер (тромбты ерітушілер):

а) тікелей – фибринолизин.

б) стрептокиназа, урокиназа, стрептодеказа.

Фибринолизин (плазмин) — тромбты ерітетін фермент.

Оны плацентадан жинаған қанның сарысуынан шығарады. Пайдаланар алдында физиологиялық суда ерітеді. Оны денеге қан тамыры арқылы минутына 15-20 тамшыдан жібереді. Бір күндік дозасы 90-120 мың бірлік. Фибринолизин канда плазмин кұрып, фибринді ерітеді.

Стрептокиназа (стрептаза, стрептолиаза, авелизин) - гемолитикалық стрептококктен шығарылады. Препарат фибринолиздік үрдісті тікелей күшейтеді. Препаратты қан тамырына Змлн. бірлік 20—З0мл. физиолоғия ерітіндісінде ерітіп пайдаланады.

Кейде фибринолиздік препараттарға аллергиялық реакция байқалуы мүмкін (дене қалтырайды, қызады, қызарады, бөртпе пайда болады, қан қысымы төмендейді). Сондықтан фибринолитиктер әр себептен қан ағуы мүмкін адамдарға - ойық жара ауруы, операциядан соңғы 3—4 тәулік, босанған әйелдерге, сепсисте, эндокардитте, ішкі мүшелердің қабынуында (аппендицит, холецистит, панкреатит) туберкулез, диабет, гипертония, инсульт, цирроз, аллергия ауруы барларда қолданылмайды.

---

---

ХІ-ТАРАУ. ТІК ІШЕКТІҢ АУРУЛАРЫ

11.1. ПАРАПРОКТИТТЕР ЖӘНЕ ТІК ІШЕКТІҢ ЖЫЛАНКӨЗДЕРІ

Тік ішек ауруларының жіктелуі:

1. Даму ауытқулы- атрезиялар.

2. Зақымдалулар(ішпердесі ішінде және одан тысқары.

3. Бөгде заттар.

4. Қабыну-аурулары:

• 
  Жедел басталатындар- проктит, парапроктит.
  
• 
  Созылмалы- спецификалық, спецификалық емес.
  

5. Тік ішектің түсуі.

6. Геморрой.

• 
  сыртқы,
  
• 
  ішкі,
  
• 
  бірінші,
  
• 
  екінші.
  

7. Тік ішектің кілейгейлі қабатының жарылуы.

8. Басқа аурулары- тік ішектің қышымасы, құйымшақ ауырсынуы.

9. Ісіктер:

• 
  қатерлі (рак, саркома),
  
• 
  қатерсіз- липома, фиброма, миома, дермоидты киста, тератома, ангиома, полиптер, түкті ісіктер.
  

Парапроктит деп тік ішек айналасы майының іріңдеп кабынуын атайды. Парапроктиттің жедел және созылмалы түрлері бар. Ауру ер адамдарда жиі байқалады (72,6%).

Парапроктиттің басталуына қолайлы жағдай туғызатын себептер:

1) Тік ішектің кілегейлі қабатының жарақаттануы (балық сүйегімен, қатты нәжіспен, тағам қалдығымен).

2) Геморрой ауруы, сызаттар, проктит, экзема, мацерация, қышынған анус терісін тырнау.

3) Инфекцияның гематогенді метастазы (баспа, фурункул, тұмау).

Көбінесе парапроктитті бірнеше микробтар симбиозы (анаэроб-аэроб) қоздырады.

Парапроктиттің түрлері

1) Тері астының (перианальды) іріңдіктері.

2) Ишиоректальды іріңдіктер.

3) Пельвиоректалъды іріңдіктер.

4) Ретроректалъды іріңдіктер.

Тері асты парапроктитінің тереңге жайылуы, ал тереңде басталатын парапроктиттің сыртқа теуіп, тері астына жайылуы мүмкін, іріңдіктер тік ішек ішіне жарылса тік ішектің жыланкөзі ашылады.

Тері астының абсцессі жиі кездеседі. Одан соң ишиоректальды. Қалған түрлерінің жиілігі 12% жетеді.

1) Ауру жедел басталады. Дене қызуы 38ө39 градусқа көтеріледі, кейде дене тітіркенуі кездеседі

2) Тік ішек тұсы ауырады. Ауыру дәрет алғанда күшейеді

3) Зәр жүруі қиынданады.

4) Ауыру сезімі солқылдатып, шаншып күшейеді.

5) Лейкоцитоз, ЭТЖ шапшаңданады.

6) Анус айналасында ісік.

7) Парапроктиттің барлық түрінде ішекті саусакпен тексеру қажет.

Жамбас пен тік ішек арасының және қасаға мен тік ішек арасының іріңдігінде ауру жағдайы нашар, аурудың сыртқы көріністері жоқ.

Тік ішектің ішін саусақпен тексергенде қатаң немесе жұмсарған ісік анықталады. Жедел басталған парапроктиттің ақыры жыланкөздің тесігінің ашықтығымен немесе жабылуымен байланысты. Егер жыланкөз тесігі ашық қалса - созылмалы жыланкөзіне айналады. Жыланкөз тесігі жабылып бірде қайта ашылып тұрса - қайталанбалы парапроктит деп аталады.

---

Паропроктитті операциямен емдеудің келесі шарттары бар:

1. Операция жедел орындалады.

2. Тілік кең болуға тиісті.

3. Іріңдіктің іші антисептикпен жуылады.

4. Іріңдіктің іші тампондалады.

5. Тік ішекке Вишневский майы жағылған тампон енгізіледі. Бұл қабынған ішекке қолайлы әсер береді.

6. Диетаны сақтау және 4-6 күн бойы опий ішкізу.

Параректальды жыланкөздер

Тік ішек айналасының майында және анус айналасында пайда болатын іріңді қуыс тік ішектің жылан көзі деп аталады.

Жыланкөздің жіктелу түрлері..

а) Толық (80%).

б) Жартылай — ішкі және сыртқы.

Жыланкөздің ішкі тесігі ішектің артқы, алдыңғы бетінде және сыртқы қабырғасында орналасуы мүмкін. Жыланкөздер сфинктерден жоғары және төмен орналасуы мүмкін.

Жыланкөздер көріністері

Жыланкөздің сыртқы тесігінен ірің ағуы, кейде нәжіс, тағам қалдықтары, газ шығуы. Созылмалы жыланкөздер 10-15 жыл бойы сақталуы мүмкін.

Жыланкөздерді хирургиялық тәсілмен емдеудің түрлері:

1. Іріңдікті тілу, ашу. Операциядан бұрын жыланкөзге бояу жіберіледі. Одан соң жыланкөзге енгізілген темір сүңгі арқылы іріңдіктің қабырғасы тілініп, оның екі тесігі ашылады. Бояумен боялған тіндер кесіліп алынады.

2. Егер жыланкөздің ішкі тесігі сфинктерде немесе одан жоғарыда ашылса жыланкөзді тілу ғана емес, оны сылып алып тастау орындалады.

3. Жыланкөздің ішкі тесігін жабу тәсілдері:

Джадд-Рабле операциясы. Жыланкөзді сыртқы тесігімен қоса кесіп алып тастап, ішкі тесікті тік ішектің кілегейлі қабығынан даярланған құрақпен жабылады, Құрақты тесікке кетгут жібімен тігеді, А.Н.Рыжих бұған қоса сфинктеротомияны орындайды. Жыланкөздің ішін және тесіктерін тіліп оның ішін қырып тазартып тампонмен толтыруды орындайды.

11.2. ҚҰЙЫМШАҚТЫҢ ЭПИТЕЛИАЛДЫ ЖОЛДАРЫНЫҢ ІРІҢДІ АУРУЛАРЫ
Кұйымшақтың ортанғы бөлігінде орналасқан бітеу, тесіксіз канал. Сыртқы тесігі май құйрықтар арасында анустан 8-10 см. жоғарыда орналасқан. Парапроктитте тесік анустан 2- 4см. сыртқары орналасады және жыланкөз тік ішекке қарай жүреді. Кейде ( 25%) құйымшақты жолдың тесігінен жіңішке қылшықтар өседі, ауру 20—30 жастағы адамдарда кездеседі. Парапроктит барлық жастағы адамдарда байқалады.

Жамбас сүйектерінің остеомиелитіңде секвестірлердің шығуы және рентгенде көрінетін сүйектер өзгерістері дигнозды айырады.

---