Файл: Бидайбеков Е. Ы., Лапчик М. П., Нрбекова Ж. К., Саымбаева А. Е. Жарасова Г. С., Оспанова Н. Н., Исабаева Д. Н.doc

Информатика мұғалімінің ұйымдастыру біліктілігі тобына:

• 
  мотивациялық біліктілік – оқушылардың информатикаға деген тұрақты қызығушылықтарын дамыту, оқу дағдыларын қалыптастыру және проблемалық жағдайларды туызып және оларды шешу арқылы жеке ақпараттық ортаны ұйымдастыру тәсілдеріне оқыту;
  
• 
  ақпараттық-дидактикалық – білім ақпараттық ресурстармен жұмыс істей білу, ақпарат алу және оны білім беру үдерісінің мақсаты мен міндеттеріне сәйкес қайта өңдеу; қазіргі заманғы оқыту әдістерін, түрлерін және құралдарын қолдану;
  
• 
  дамытушы – әр түрлі оқу пәндерін оқытуда информатиканың әдістерін және АКТ құралдарын меңгеру мен қолдану арқылы танымдық тәуелсіздікке, интеллектуальдық және шығармашылық қабілеттілікке ынталандыру; алгоритмдік және жүйелі ойлауды дамыту;
  
• 
  кәсіпке бейімдеушілік – еңбек нарығында талап етілетін әртүрлі салада ақпараттық іс-әрекет тәжірибелерін жинақтау;
  
• 
  рефлексивтік – мұғалімнің өзіне бағытталған, бақылау-бағалау іс-әрекетіне байланысты.
  

Информатика мұғалімінің коммуникативтік біліктіліктері ақпараттың әр түрлі көздерін пайдалану арқылы танымдық және коммуникативтік есептерді шешу үдерісінде, информатика мен АКТ құралдарымен бірге іс-әрекет ету біліктіліктерінде көрінеді.

Әдістемелік құзырлылықтың жоғарыда аталған құраушыларына ие болу информатика мұғалімдерінің информатиканы оқытудың қазіргі заманғы түрлері мен әдістерін меңгерулеріне қажетті алдын ала жағдай туғызады.
Өздік жұмыстарға ұсынылған тақырыптар
Тақырыбы: Информатиканы оқыту әдістемесі пәні

Негізгі сұрақтар:

1. 
   Информатика орта білім беретін мектептегі оқу пәні және ғылым ретінде.
   
2. 
   Информатиканы оқыту әдістемесі педагогикалық ғылымның жаңа саласы және информатика мұғалімін дайындаудағы оқу пәні ретінде.
   
3. 
   Қазіргі заман информатика мұғалімінің дайындығына қойылатын талаптар.
   

Әдебиеттер

1. 
   Бауэр Ф.Л., Гнац Р., Хилл У. Информатика. Задачи и реше­ния //Пер. с нем. под. ред. А .Ершова. - М.: Мир, 1978.
   
2. 
   Бауэр Ф. Гооз Г. Информатика. Вводный курс //Пер. с нем. под. ред. А.Ершова. - М.: Мир, 1976
   
3. 
   Бочкин А.И. Методика преподавания информатики: Учеб. пособие. - Мн.: Выш. шк., 1998. - 431 с.
   
4. 
   Возможное и невозможное в кибернетике. - М.: Наука, 1964.
   
5. 
   Государственный образовательный стандарт высшего профессионального образования по специальности 030100 "Информатика". Минобразование РФ, 2000.
   
6. 
   Дидактика средней школы: Некоторые проблемы совре­менной дидактики / Под. ред. М.Н.Скаткина. - М.: Просве­щение, 1977.
   
7. 
   Дородницын А.А. Информатика: предмет и задачи //Кибернетика. Становление информатики. - М.: Наука, 1986.
   
8. 
   Ершов А.П. Информатика: предмет и понятие //Киберне­тика. Становление информатики. - М.: Наука, 1986.
   
9. 
   Ершов А.П., Звенигородский Г.А., Первин Ю.А. Школьная информатика (концепции, состояние, перспективы). - Но­восибирск: ВЦ СО АН СССР, 1979.
   
10. 
    Кибернетика. Становление информатики //Серия "Кибернетика - неограниченные возможности и возможные огра­ничения". - М.: Наука, 1986, - 192 с.
    
11. 
    Колин К.К. Курс информатики в системе образования: современное состояние и перспективы развития //Системы и средства информатики. Вып. 8. - М.: Наука. Физматлит, 1966.
    
12. 
    Колин К.К. О структуре и содержании образовательной области ИНФОРМАТИКА (современная концепция) //ИН­ФО. - 2000. - № 10.
    
13. 
    Краснощеков П.С., Петров А.А., Федоров В.В. Информа­тика и Проектирование. - М.: Знание, 1986.
    
14. 
    Кузнецов А.А. О концепции содержания образовательной области "Информатика" в 12-летней школе //ИНФО. ­2000. - № 7.
    
15. 
    Кузнецов А.А., Кариев С. Основные направления совершенствования методической подготовки учителей инфор­матики в педагогических вузах //ИНФО. - 1997. - № 6.
    
16. 
    Лапчик М.Л. Информатика и информационные технологии в общем и педагогическом образовании. - Омск: изд-во Ом­ского гос. пед. ун-та, 1999. - 214 с.
    
17. 
    Лапчик М.Л. Методика преподавания информатики. Учебное пособие для физико-математических факультетов педвузов. - Свердловск, 1987.
    
18. 
    Леднев В.С Годом рождения курса является 1961-й (интервью журналу ИНФО) //ИНФО. - 1999. - № 10.
    
19. 
    Леднев В.С Содержание образования. - М.: Высшая школа, 1989.
    
20. 
    Леднев В.С. Содержание образования: сущность, структу­ра, перспективы. - М.: Высшая школа, 1991.
    
21. 
    Леднев В.С, Кузнецов А.А., Бешенков С.А. О теоретиче­ских основах содержания обучения информатике в обще­образовательной школе //ИНФО. - 2000. - № 2. - С. 13-16.
    
22. 
    Леднев В.С, Кузнецов А.А., Бешенков С.А. Состояние и перспективы развития курса информатики в общеобразова­тельной школе //ИНФО. - 1998. - №3. - С. 76-78.
    
23. 
    Лихачев Б.Т. Педагогика. Курс лекций: Учебное пособие для студентов пед.учебн.заведений и слушателей ИПК и ФПК. - М.: Прометей, 1992. - 528 с.
    
24. 
    Методика преподавания информатики и вычислительной техники /Программы педагогических институтов //Сост.: В.М.Заварыкин, В.Г.Житомирский, М.П. Лапчик, В.И.Ефи­мов. Отв. ред. В.М.Монахов. - М.: Минпрос СССР, 1987.
    
25. 
    Михайлов А.И, Черный А.И. Основы информатики. - М.: Наука, 1968.
    
26. 
    Михайлов А.И., Черный А.И., Гиляревский Р.С. Информатика //Большая советская энциклопедия, 3-е изд., т. 10. ­М.: Советская энциклопедия, 1972. - С 348-350.
    
27. 
    Михалевич В.С, Каныгин Ю.М., Гриценко В.И. Информа­тика - новая область науки и практики //Кибернетика. Становление информатики. - М.: Наука, 1986.
    
28. 
    Моисеев Н.Н. Алгоритмы развития. - М.: Наука, 1987.
    
29. 
    Пешель М. Для чего нужна информатика в школе //ИН­ФО. - 1987. - №3.
    
30. 
    Пейперт С. Переворот в сознании: дети, компьютеры и плодотворные идеи. - М.: Педагогика, 1988.
    
31. 
    Политика в области образования и новые информационные технологии. Национальный доклад Российской Федерации на II Международном Конгрессе ЮНЕСКО "Образование и информатика". Москва, 1-5 июля 1996 года //ИНФО. ­1996. - № 6.
    
32. 
    Поспелов Д.А. Становление информатики в России //Информатика. - 1999. - № 19. - С 7-10.
    
33. 
    Примерная программа курса "Теория и методика обучения информатике" /Сост. М.П.Лапчик, Л.Г.Лучко, М.И.Рагули­на, Л.В.Смолина. Науч.редакторы А.А.Кузнецов, И.В.Ро­берт. - Минобразование РФ, 2000 г.
    
34. 
    Системы и средства информатики. Вып. 8. - М.: Наука.Физматлит, 1996. - 232 с.
    
35. 
    Уваров А.Ю. Информатика в школе: вчера, сегодня, завтра //ИНФО. - 1990. -№ 4.
    
36. 
    Философский энциклопедический словарь /Гл. редакция: Л.Ф.Ильчев и др. - М.: Сов. Энциклопедия, 1983. - 840 с.
    

---

3-ТАРАУ. МЕКТЕПКЕ ИНФОРМАТИКА ПӘНІН ЕНГІЗУДІҢ

МАҚСАТТАРЫ МЕН МІНДЕТТЕРІ
3.1 Мектеп информатика пәнінің жалпы және нақты мақсаттары жайлы
Білім берудің жалпы мақсаттарын, оның ішінде мектепте жалпы білім берудің мақсаттарын, өзінің заңды қоры негізінде педагогикалық саясатының жалпы принциптерін қалыптастыратын мемлекет анықтап белгілейді. Бұл бағытта алдымен білім берудің гуманистік сипаты, жалпы адамзаттық құндылықтардың жоғары тұруы, адам өмірі мен денсаулығы, жеке тұлғаның еркін дамуы, азаматтық тәрбие және отанға деген сүйіспеншілік бірінші орында тұрады. Білім берудің мақсаты: жанұя, қоғам және мемлекет алдындағы жауапкершілікті ұғынатын, Конституцияны, заңды, басқа азаматтардың бостандығын және құқығын құрметтейтін, адамдар, халықтар, әртүрлі нәсілдік, ұлттық, этникалық, діни, әлеуметтік топтар арасында өзара түсіністікке бейімделген, дербес, еркін, мәдениетті, өнегелі жеке тұлғаны қалыптастыру болып табылатындығын педагог мамандар басты назарда ұстайды.

Жалпы орта білім беретін оқу орындарының басты міндеттері мынандай негізде құрылады:

• 
  оқушылардың қоғамдық және өндірістік қажеттіліктерін анықтайтын білім жүйесін меңгеруін қамтамасыз ету;
  
• 
  ғылыми дүниетанымдық, саяси, экономикалық, құқықтық мәдениетті, гуманистік құндылықтарды және өз бетімен білімді саналы толықтыруды, шығармашылық ойлауды қамтамасыз ету;
  
• 
  халықтың ұлттық–мәдени қажеттіліктерін қанағаттандыру, физиологиялық және моральдық дені сау ұрпақ тәрбиелеу;
  
• 
  жастардың саналы азаматтық көзқарастарын қалыптастыру, адамгершілікті сезіне білуге дағдыландыру, демократиялық өзін-өзі басқаруға қатысуға, өз ісіне жауапкершілікпен қарауға ұмтылдыру;
  

Қазіргі кезде орта мектеп жалпы білім берудің, дамудың және жан-жақты даму заңдылықтарының негізін қалайтын, әрбір жеткіншектің алғашқы кәсіби дайындығын, үзідіксіз білім алуға бейімделуін және таңдаған мамандығын меңгеруін қамтамасыз ететін мәдени орын болып табылады .

Жоғарыда келтірілген жобалық нәтижелер, мектептің оқу-тәрбиелік іс-әрекетінің нәтижесін жалпы орта білім беру жүйесінің алдына қойылатын талаптарды, мектептегі білім беру жүйесінің алдында қойылатын белгілі негізгі үш топқа, яғни білім беру және дамыту мақсатына; практикалық мақсатқа; тәрбиелік мақсатқа бөлуге мүмкіндігін береді.

---

Информатиканы оқытудың жалпы мақсаттары информатиканың ғылымдар жүйесіндегі, қазіргі қоғамдағы орнын, ерекшеліктерін ескере отырып анықталады. Мектепке тән негізгі мақсаттар оқушыларға информатикадан білім беруде қандай сипатта болатындығын қарастырайық.

Информатиканы оқытудың білім беру және дамыту мақсаты бұл әрбір оқушыларға информатика ғылымының негіздері туралы алғашқы орнықты білім беру, сонымен бірге түрлендіру үдерістері туралы түсінік, ақпаратты тасымалдау мен пайдалану және осы негізде - оқушыларға дүниенің қазіргі ғылыми көрінісін құрастырудағы ақпараттық үдерістердің мәнін, сонымен қатар ақпараттық технология мен есептеуіш техниканың қазіргі қоғам дамуындағы ролін ашу. Мектеп курсында информатиканы оқып-үйрену, онда оқылатын басқа ғылымдардың негізін баянды және саналы меңгеруге, сондай-ақ, осы ғылым саласынан оқушыларды негізгі біліктілік пен дағдылармен қаруландыруға арналған. Информатика саласынан білімді меңгеру, сәйкесінше біліктілік пен дағдыларды алуға, жеке тұлғаны қалыптастыруға қажетті болатын оқушылардың саналы дамуына, шығармашылық қабілеттіліктері мен ойлауының дамуына әсер етеді.

Жалпы орта білім беретін оқу орындарындағы информатика курсының практикалық мақсаты бұл оқушылардың технологиялық және еңбекке дайындығына үлес қосу, яғни мектеп бітіргеннен кейін еңбек іс-әрекетіне дайындығын қамтамасыз ететін білім, білік және дағдылармен қаруландыру. Бұл мектептегі информатиканың курсы баланың ішкі жан дүниесін байытатын және ақылын дамытатын информатиканың негізгі ұғымдарымен таныстырып қана қоймай, оқушыны компьютерде жұмыс істеуге және жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану тәсілдерін үйретуге, яғни практикалық бағытталғандығын көрсетеді.

Информатика курсының кәсіби мақсаттарында оқушыларға ЭЕМ-мен тікелей байланысты мамандықтар туралы және мектепте ЭЕМ-ді пайдалануға сүйенетін әртүрлі ғылымдар туралы мәлімет берілуі тиіс. Информатиканы оқытудың практикалық мақсаты істің өндірістік бағытымен қатар, жастарды компьютерлік техниканы сауатты пайдалануға және басқа да ақпараттық, коммуникациялық технологияларды тұрмыста, күнделікті өмірде пайдалануға дайындауды да қарастырады.

Мектеп информатика курсының тәрбиелік мақсаты ең алдымен оқушыға есептеуіш техника мен ақпараттық технология құралдарының қоғам мен өркениеттің тұтастай дамуындағы рөлі мен мүмкіндіктеріне түсінік беретін қуатты дүниетанымдық ықпалмен қамтамасыз етіледі. Мектеп информатика курсының оқушылардың ғылыми танымына қосатын үлесі ақпарат туралы түсінікті ғылымның негізі үш ұғымы, яғни қазіргі дүниенің ғылыми көрінісін құрудың негізінде жататын зат, энергия және ақпарат ұғымдары арқылы қалыптастырумен анықталады. Сонымен қатар информатиканы жаңа сапалы деңгейде оқып-үйренуде ой еңбегінің мәдениеті және өзінің жұмысын жоспарлай алу, оны ұтымды орындау, іс-әрекетінің алғашқы жоспарын оның орындалуымен салыстыра білу сияқты жалпы тұлғалық қасиеттер қалыптасады. Информатиканы оқып-үйрену, сондай-ақ оқушылардан олардың ақыл-ой еңбегі мен жігерін, ықыласын, саналы әрекетін қажет ететін алгоритмдер мен программаларды құра білуі және олардың ЭЕМ-де жүзеге асырылуын табандылықпен, мақсаттылықпен, шығармашылық белсенділікпен орындауы және жеке жауапкершілік пен еңбексүйгіштік, тәртіптілік, ойлау шыншылдығы, өзінің көзқарасы мен пікірін дәлелдеу сияқты жеке тұлғалық қасиеттердің дамуына мүмкіншілік туғызу болады. Мектеп информатика пәнінде нақтылыққа, іс-әрекет пен ойлаудың дәлдігіне ерекше мән беріледі, себебі ойлаудың, баяндауды және сипаттаудың дәл болуы – компьютермен жұмыс істеудегі негізгі маңызды компонент болып табылады. Оқушыны кейде есепті қалай шығару керектігі туралы тапқырлыққа алып келудің қиын екендігі белгілі. Информатика курсында мәселе тек тапқырлықта ғана емес, оның орындаушы ЭЕМ үшін алгоритмін дәл, әрі нақты жүзеге асыруда, осы алгоритмдерді қағаз бетінде өте дұрыс, дәл жазуда немесе қатесіз пернетақтадан енгізуде болып отыр. Жаңа курсты оқып-үйренуде оқушыларда, әрбір дәлсіздік, олқылық, босаңсу, шұбалаңқылық және т.б. ерсі көзқарастар бірте-бірте қалыптасуы мүмкін. Бұл жеке тұлғалық маңызды қасиеттер информатиканы оқып-үйренуде өздігінен қалыптаспайды. Бұл жерде мұғалімнің тынымсыз еңбегі қажет болады.

---

Қорыта айтқанда, жоғарыда келтірілген информатиканы оқытудың негізгі мақсаттарының бірде-біреуі жеке түрде орындалмайды, олар бір-бірімен мықты байланыста жүзеге асырылады. Оқушыларға осы саладан жалпы білім алуын қамтамасыз етпей, сол сияқты оқу мазмұнының қолданбалы, практикалық қырларын елемей информатика пәнінің тәрбиелік нәтижесін алуға болмайды.

Мектепте информатика саласынан білім берудің жалпы мақсаттары өзінің жалпы дидактикалық мәнісінде көмескі болып қалатын үш негізгі мақсаттар сияқты оқу үдерісіне қойылғанда оқытудың нақты мақсаттарына айналады. Осы жерде информатика пәнін оқытудың нақты мақсаттарын тұжырымдаудың оңай мәселе еместігіне көз жеткіземіз.

Мұндай жағдай тек мектеп информатикасына қатысты емес, сондықтан оған дәлелді түсіндіру бар. Мақсат түсінігінің жалпы философиялық түсіндірмесіне көңіл аударайық: «Мақсат – іс-әрекет нәтижесінің ойша, саналы болжамы. Мақсат тікелей себепші ретінде адамның іс-әрекетінің бағытын реттеп отырады. Мақсаттың мазмұны іс-әрекеттің объективті заңдарынан, субъектінің және қолданылатын құралдардың нақты мүмкіндіктерінен тәуелді болады» [44]. Саналы өнім ретінде мақсат өздігінен қозғалу мүмкіндігіне, динамикасына ие, себебі, құбылмалы әлеммен қарым-қатынаста және өзі өзгеріп отыратын іс-әрекеттегі адамның танымынан туындайды. Осы айтылғандардан, мақсат пайда болу жағынан объективті бола тұра, субъективті болып табылады [33, 643-б.]. Латындардың, “екі адам бір ғана нәрсені айтып тұрса, ол бір ғана нәрсе емес”- деп айтуы тегін емес. Бұрынғылардың ақылдылығы мен көрегенділігі біркелкі ұғымдарды жиі пайдаланатын, осы ұғымдарға мағыналы өзгеріске ие мазмұн беретін қазіргі педагог-информатиктердің пікірлерінде ашық көрініс тауып келеді.

Сонымен информатика саласынан мектепте білім берудің мақсаттары неден басталады және олардың қалыптасуына не әсер етеді?

Мектептегі информатика пәнінің нақты мақсаттары ең алдымен информатика ғылымы қоғамның осы даму кезеңіндегі іргелі негізін талдауға, оның басқа ғылымдар арасындағы орны мен рөліне сүйенуі қажет болады. Бұл жерде ең алдымен информатика ғылымының іргелі негіздері қалыптасу және даму күйінде қалып отыр, бұл осы күнге дейін жалғасып отырған пікірталастар негізінде оларды бірмәнді емес бағалауға алып келіп отыр. Мектеп пәндерін оқытудың нақты мақсаттарының қалыптасуы, сонымен бірге білім беру парадигмасының дамуына әсер етеді, атап айтқанда жалпы орта білім беру стандартына ыңғайларды қалыптастыру және нақтылау, бұдан өз кезегінде әртүрлі ашық субъективті көзқарастар мен пікірлердің қарама-қайшылығы туындайды [3,7,20,25,39,40,41,42,46 және т.б.].

---

Сонымен қатар, тек қана саналы, ғылыми негізделген мақсатты таңдау, информатиканы оқытудың алдында тұрған міндеттердің орындалуын жүзеге асыру және оқытудың тиімді тәсілдерін пайдалану негізінде оқу материалын (оқыту мазмұнын) құрастыру мүмкіндігін береді. Информатика саласынан жалпы мектептік білім беру мақсатының эволюциясы мен біртіндеп жетілуін мектеп пәнінің алғашқы нұсқасы ИЕТН–нен бастап ретпен қарастыру мақсатқа сай келеді.

---