Файл: 20232024 оу жылында азастан республикасыны жалпы орта білім беру йымдарындаЫ.doc

География бойынша:

• 
  география ғылымдары жүйесіндегі Геоэкология, Геоинформатика, геосаясат, геоэкономика, елтану рөлі; табиғатты пайдалану, экономикалық, әлеуметтік, саяси география және геосаясат саласындағы негізгі ғылыми ұғымдар; геосфераларға антропогендік әсердің факторлары, көздері мен салдары; экологиялық тәуекелдер;
  
• 
  қазіргі әлемнің кеңістіктік әртүрлілігі, оның жалпы және аймақтық ерекшеліктері; табиғаттың, халықтың және экономиканың даму заңдылықтары; - қоғам мен табиғаттың өзара әрекеттесу мәселелері.
  

Әрі қарай, кесте түрінде биология бойынша пәндік, метапәндік және негізгі (жоғары сыныптарда) құзыреттіліктердің мысалдары келтірілген.

«Қоректену» бөлімшесі

Оқу мақсаты: 8.1.2.6 құрамында дәрумендердің маңызды мөлшері бар азық-түлік тізімін жасау

1-кесте – «Биология» пәні бойынша мысалдар

Сұрақтар мен тапсырмалар	Тапсырмалардың күтілетін нәтижелерге бағытталуы
Дәрумендер мен денсаулық арасындағы байланысты анықтаңыздар	Құзыреттіліктер: пәндік: денсаулықты сақтау үшін дұрыс тамақтану ережелерін сақтау қажеттілігін түсіндіре білу метапәндік: оқу тапсырмасын орындау үшін ақпаратты түсіндіре білу
Дәрумен деген не?	Пәндік: дәрумендер және дәремен жетіспеушілігі жайлы білімі болу Метапәндік: Өз ойын сауатты және жүйелі жеткізе білу

Құндылыққа бағдарланған оқытуды іске асыру бойынша ұсыныстар

Жаратылыстану бағыты пәндерін оқытуда ең алдымен, адам өмірінің негізі ретінде денсаулыққа, табиғатқа, қоршаған ортаға деген құндылық қатынасы қалыптасады.

Тапсырмаларды әзірлеу кезінде құндылықтарды енгізуді ескеру қажет, мысалы:

• 
  денсаулыққа құндылық қатынасын білдіру: өз ұстанымын және құндылық пайымдауларын тұжырымдау, адам денсаулығына әсер ететін оң және теріс факторларды анықтауға арналған тапсырмалар;
  
• 
  салауатты өмір салтын ұстануға ықпал ету: адам денсаулығы мен қоршаған орта арасындағы байланысты анықтау.
  

STEM / ЅТЕАМ технологияларын қолдану бойынша ұсыныстар

Жаратылыстану-математикалық цикл пәндерінің білім алушыларының қолданбалы дағдыларын дамыту және кеңейту әдістерінің бірі STEM – кез келген күрделіліктегі міндеттерді шешуге мүмкіндік беретін әмбебап тәжірибеге бағдарланған тәсіл болып табылады.

---

Жаратылыстану пәндерін оқытудағы STEM тәсілі білімалушыларға ғылымда, технологияда, инженерияда және математикада өз дағдыларын дамытуға мүмкіндік беретін тиімді әдіс болып табылады. Жаратылыстануғылыми циклды оқытуда STEM-тәсілді іске асыру бойынша ұсыныстар:

• 
  Практикалық тапсырмалар мен жобаларды қолдану. Практикалық тапсырмаларды шешу үшін білімалушылардан әртүрлі ғылыми салаларда білімді пайдалануды талап ететін тапсырмаларды оқу жоспарына қосу. Бұл білімалушыларға білімді іс жүзінде қолдануға және нақты мәселелерді шешу дағдыларын дамытуға көмектеседі.
  
• 
  Мультимедиялық технологияларды қолдану. Сабақтарды білімалушылар үшін қызықты әрі тиімді ету үшін интерактивті тақталар, компьютерлік бағдарламалар, модельдеу және т.б. сияқты әртүрлі технологияларды қолдану.
  
• 
  Білім алушыларды ғылыми әдістерді қолдануға, гипотезаларды тұжырымдауға, эксперименттер жүргізуге және деректерді талдауға үйрету. Бұл оларға ғылыми жұмыс пен сыни ойлау дағдыларын дамытуға көмектеседі.
  
• 
  Білім алушыларды инженерия мен дизайнда технологияларды қолдануға үйрету. Білімалушылардан инженерлік және дизайнерлік тапсырмаларда технологияны қолдануды талап ететін тапсырмаларды оқу жоспарына қосу. Бұл оларға технология мен инженерия дағдыларын дамытуға көмектеседі.
  
• 
  Шығармашылық пен инновацияны дамыту әдістерін қолданыңыз. Білімалушылардан тапсырмаларды шешу үшін шығармашылық пен инновациялық қабілеттерін пайдалануды талап ететін тапсырмаларды оқу жоспарына қосыңыз.
  

Цифрлық құзыреттіліктер мен дағдыларды дамыту бойынша ұсыныстар

Сандық дағдылар жаратылыстану пәндерінде маңызды рөл атқарады. Бұл дағдылар білімалушыларға ғылыми тұжырымдамаларды түсіну мен қолдануды жақсарту үшін заманауи технологиялар мен құралдарды тиімді пайдалануға көмектеседі. Мұғалімдер жаратылыстану пәндерінде білімалушылардың цифрлық дағдыларын дамыту үшін әртүрлі әдістер мен құралдарды пайдалана алады. Төменде қолдануға ұсынылатын тәсілдер келтірілген:

• 
  Эксперименттер мен бақылаулардан алынған деректерді талдау және түсіндіру үшін деректерді талдау тапсырмаларын пайдалану.
  
• 
  Арнайы бағдарламалық жасақтаманы пайдалану: математикалық пакеттер, модельдеу бағдарламалары, молекулалық визуализаторлар және т. б. сияқты ғылыми зерттеулер мен эксперименттер үшін арнайы бағдарламалық жасақтаманы пайдалану ұсынылады.
  
• 
  Виртуалды зертханаларды қолдану: виртуалды зертханалар білімалушыларға эксперименттер жүргізуге және құбылыстарды қауіпсіз және бақыланатын ортада зерттеуге мүмкіндік береді. Мұғалімдер мұндай виртуалды зертханаларды ғылыми әдіс негіздерін үйрету және қауіпсіз ортада эксперименттер жүргізу үшін пайдалана алады.
  
• 
  Деректердің үлкен көлемімен жұмыс істеу: ғылым көбінесе геномдық деректер, климаттық деректер немесе эксперименттік деректер сияқты үлкен көлемдегі деректермен жұмыс істеуді қажет етеді. Мұғалімдер білімалушыларға арнайы бағдарламалық жасақтама мен деректерді талдау әдістерін қолдана отырып, осындай деректерді қалай өңдеу және талдау керектігін көрсете алады.
  
• 
  Жобаларды құру: мұғалімдер білімалушыларға цифрлық дағдыларды нақты өмірде қолдануға мүмкіндік беретін жобаларды жасай алады. Мысалы, білімалушылар таңдалған тақырып бойынша зерттеу жүргізе алады, деректерді жинай және талдай алады және нәтижелерді презентация немесе есеп ретінде ұсына алады.
  
• 
  Цифрлық хабардарлықты арттыру: мұғалімдер цифрлық технологияның жаратылыстану пәндерінде қалай қолданылатыны және ғалымдарға өз зерттеулерінде қалай көмектесетіні туралы дәрістер мен пікірталастар өткізе алады. Бұл білімалушыларға цифрлық дағдылардың маңыздылығын және олардың нақты әлемде қолданылуын жақсырақ түсінуге көмектеседі.
  

---

Тұлғаға бағдарланған, іс-әрекеттік тәсілдерді іске асыру жөніндегі ұсынымдар

Тұлғаға бағытталған және белсенді тәсілдер жаратылыстану-ғылыми циклде оқытудың тиімді әдістері болып табылады, олар білім алушыларға материалды игеруге ғана емес, сонымен қатар олардың жеке қасиеттерін, сонымен қатар практикалық мәселелерді шешуде біліктілік пен дағдыларды дамытуға көмектеседі.

Төменде жаратылыстану пәндерін оқытуда тұлғаға бағытталған және белсенді тәсілдерді жүзеге асыру бойынша бірнеше ұсыныстар берілген:

• 
  тақырыпты өз бетінше зерттеуге, эксперименттер жүргізуге және нәтижелерді талдауға мүмкіндік беру, бұл материалды жақсы түсінуге және сыни ойлауды дамытуға көмектесу (білім алушылардың өзіндік жұмысын ынталандырады);
  
• 
  сабақ тақырыбымен байланысты нақты мәселелер мен міндеттерді пайдалану және білім алушыларға оқу барысында алған білімдерін пайдалана отырып, оларды шешуге көмектесу (проблемалық-бағдарланған тәсілді қолданыңыз);
  
• 
  әр білім алушы өз ойлары мен идеяларын айта алатын топтарда жұмысты ұйымдастыру. Бұл қарым-қатынас дағдыларын, басқалардың пікірін құрметтеуді және топта жұмыс істеу қабілетін дамытуға көмектесу (білім алушылардың қарым-қатынас дағдыларын дамыту);
  
• 
  сабақты білім алушылар үшін қызықты әрі қолжетімді етуге көмектесетін компьютерлік бағдарламалар мен интерактивті тақталарды пайдалану (заманауи технологияларды қолданыңыз);
  
• 
  білім алушылар материалды жақсы меңгеруі үшін әртүрлі оқыту әдістерін қолдану (әр білім алушының жеке қажеттіліктерін ескеруге тырысыңыз);
  
• 
  білім алушыларға өз әлеуетін іске асыруға көмектесетін мақсаттар мен міндеттер қою. Бұл оларға не үшін үйреніп жатқанын және мақсаттарына жету үшін қандай дағдылар мен білім қажет екенін жақсы түсінуге көмектеседі.
  

«Физика», «Химия», «Биология» және «География» пәндері бойынша оқу бағдарламаларында қарастырылатын зертханалық, практикалық жұмыстар, модельдеу міндетті түрде жүргізілуі тиіс, себебі бұл әрекет білім алушылардың ізденіс дағдыларын дамытуға мүмкіндік береді. Демонстрациялық жұмыстардан басқа барлық жұмыстар бағаланады. Демонстрациялық жұмысты орындау үшін мұғалім кез-келген ақпарат көзін пайдалана алады.

Құндылықтарды іске асыру білім берудің пәндік мазмұны, мақсаттары мен міндеттері, білім алушылардың оқу жұмысы арқылы өтеді.

---

Оқу мазмұны арқылы құндылықтарды пайдалану кезінде оқу бағдарламаларын, пән бойынша оқу жоспарларын оқытудың мақсатын ескеру және білімалушылардың оқу жұмысын ойластыру қажет.

---

АДАМ ЖӘНЕ ҚОҒАМ

«Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта және жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 бұйрығына сәйкес «Адам және қоғам» білім беру саласы аясында:

− бастауыш білім беру деңгейінде «Дүниетану» (1-4 сыныптар);

− негізгі орта білім беру деңгейінде ««Қазақстан тарихы», «Дүниежүзі тарихы» (5-9-сыныптар), «Құқық негіздері» (9-сынып);

− жалпы орта білім беру деңгейінде ««Қазақстан тарихы», «Дүниежүзі тарихы», «Құқық негіздері» (10-11 сыныптар) пәндері оқытылады.

Аталған оқу пәндері бойынша оқу жүктемесінің көлемі «Қазақстан Республикасында бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы» (ҚР БҒМ 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 бұйрығы (ҚР Оқу-ағарту министрінің 12.08.2022 ж. № 365бұйрығымен 2022 ж. 30 қыркүйектегі №412бұйрығымен енгізілген өзгерістерімен бұйрықтың 1-3, 1115 (1-4 сыныптар) қосымшаларында, 6-8, 16-20 (5-9 сыныптар) қосымшаларында, 21-30, 85-90 (10-11 сыныптар) қосымшаларында берілген.

«Адам және қоғам» саласы бастауыш білім беру деңгейіндегі білім алушылар үшін әлемді тарихи, географиялық және әлеуметтік тұрғыдан түсіну үшін маңызды рөл атқарады.

Бастауыш білім беру деңгейінде «Адам және қоғам» білім беру саласы пәнінің мазмұны «Адам – Қоғам» жүйесі аясында пропедевтикалық білімді қамтамасыз етуге бағытталған. Білім алушылардың өткен және қазіргі әлеуметтік құбылыстарды және олардың өзара байланысын зерделеу, өз Отанына деген мақтаныш сезімін қалыптастыру, отбасындағы, жергілікті, аймақтық, ұлттық және жаһандық қауымдастықтағы өз орнын түсінуге бағытталған.

Негізгі орта білім беру деңгейінде «Адам және қоғам» білім беру саласы оқу пәндерінің мазмұны - білім алушылардың тарихи ойлау, бүгін және өткенді түсіну және пайымдау дағдыларын және олардың өзара байланысын, тарихи, құқықтық, экономикалық, саяси, әлеуметтанулық ақпарат көздерінің материалдары бойынша негізделген қорытындылар жасау, зерделеу, талдау дағдыларын қалыптастыру және олардың негізінде тәуелсіз пайымдаулар жасау, өз шешімдерін қабылдау; патриотизмге тәрбиелеуге, құқықтық сауаттылықты қалыптастыруға бағытталған.

Жалпы орта білім беру деңгейінде «Адам және қоғам» білім беру саласы оқу пәндерінің мазмұны білім алушыларда Қазақстанның этникалық, саяси, әлеуметтік-экономикалық және мәдени тарихының негізгі мәселелері бойынша терең білімді, этногенез, политогенез және адамзаттық өркениеттің мәденигенезисінің және құқықтық сауаттылықтың негізгі мәселелері бойынша білімді қалыптастыруға демократиялық құқықтық қоғамның идеалдары мен құндылықтарын түсінуге бағытталған. Білім алушыларда әлемдегі тарихи оқиғалар, құбылыстар мен процестерін талдау, жіктеу, жүйелеу, жинақтау және бағалауға негізделген тарихи ойлау дағдыларын, құқықтық нормалар, заңдар мен нормативтік құқықтық актілер негізінде құқықтық жағдаяттарды талдау, бағалау үшін қажетті құқықтық сауаттылығын дамытуды көздейді.

---