Файл: экология.docx

      133-бап. Өндiрiстiк экологиялық бақылау жөнiндегi есеп
                пен есептiлiк

       Табиғат пайдаланушы қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган белгiлеген талаптарға сәйкес iшкi есептi жүргiзедi, өндiрiстiк экологиялық бақылау нәтижелерi бойынша кезеңдiк есептер берудi қалыптастырады және ұсынады.

      134-бап. Табиғат пайдаланушының iшкi тексерулердi
                ұйымдастыруы

      1. Табиғат пайдаланушы Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасының сақталуын тұрақты iшкi тексеру және өндiрiстiк экологиялық бақылау нәтижелерiн экологиялық және өзге де рұқсаттардың талаптарымен салыстыру жөнiнде шаралар қолданады.
      2. Iшкi тексерулердi еңбек мiндеттерiне қоршаған ортаны қорғау мәселелерi және өндiрiстiк экологиялық бақылауды жүзеге асыру жөнiндегi функциялар кiретiн қызметкер (қызметкерлер) жүргiзедi. 
      3. Iшкi тексерулер барысында: 
      1) өндiрiстiк экологиялық бақылау бағдарламасында көзделген iс-шаралардың орындалуы;
      2) қоршаған ортаны қорғауға қатысты өндiрiстiк нұсқаулықтар мен ережелердi ұстану;
      3) экологиялық және өзге де рұқсат талаптарын орындау; 
      4) өндiрiстiк экологиялық бақылаудың нәтижелерi бойынша есеп пен есептiлiктi жүргiзудiң дұрыстығы;
      5) өндiрiстiк экологиялық бақылауды ұйымдастыру мен жүргiзу мәселелерi көрiнiс табатын өзге де мәлiметтер бақыланады. 
      4. Iшкi тексерудi жүзеге асыратын қызметкер (қызметкерлер): 
      1) алдыңғы iшкi тексеру туралы есептi қарауға; 
      2) қоршаған ортаға эмиссия жүзеге асырылатын әрбiр объектiнi қарап тексеруге;
      3) қажет болған жағдайда, басшыға тексеру барысында анықталған сәйкессiздiктердi түзету жөнiндегi шараларды жүргiзу туралы талаптарды, оларды жою мерзiмдерi мен тәртiбiн қамтитын жазбаша есеп жасауға мiндеттi.

15-тарау. ҚОҒАМДЫҚ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ БАҚЫЛАУ

      135-бап. Қоғамдық экологиялық бақылаудың мақсаттары мен
                мiндеттерi

      1. Қоғамдық экологиялық бақылау жұртшылықты мемлекеттiң экологиялық проблемаларына тарту мақсатында жүргiзiледi. 
      2. Қоғамдық экологиялық бақылау жүргiзу тәртiбiн қоғамдық бiрлестiктер өз жарғыларына сәйкес айқындайды.

      136-бап. Ақпараттық және өзге де өзара iс-қимыл

      1. Жеке және заңды тұлғалар қоршаған ортаны қорғау, табиғи ресурстарды қорғау, молықтыру және пайдалану саласындағы мемлекеттiк бақылауды жүзеге асыратын мемлекеттiк органдардың жұмысы және оның нәтижелерi туралы ақпаратқа қол жеткiзуге тиiс.
      2. Қоршаған ортаны қорғау, табиғи ресурстарды қорғау, молықтыру және пайдалану саласындағы мемлекеттiк бақылауды жүзеге асыратын мемлекеттiк органдар жекелеген тексерулер нәтижелерiнiң және жылдық есептiлiктiң жариялануын қамтамасыз етедi.
      3. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган ынтымақтасу және өзара iс-қимыл жасауды жүзеге асыру үшiн жарғыларында қоғамдық экологиялық бақылау функциясы көзделген қоғамдық бiрлестiктердiң тiзбесiн жасайды. 
      4. Мемлекеттiк органдар Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасын бұзушылықтарды анықтау жөнiндегi жұмысқа жеке және заңды тұлғаларды ерiктi негiзде тартуы мүмкiн.

5-БӨЛIМ. ЭКОЛОГИЯЛЫҚ МОНИТОРИНГ ПЕН КАДАСТРЛАР

16-тарау. ҚОРШАҒАН ОРТА MEH ТАБИҒИ РЕСУРСТАР МОНИТОРИНГI

      137-бап. Мемлекеттiк экологиялық мониторинг

      1. Мемлекеттiк экологиялық мониторинг (қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингi) - табиғи және антропогендiк факторлардың әсерiнен қоршаған ортаның, табиғи ресурстардың жай-күйiнiң өзгеруiн бағалау, болжау және бақылау мақсатында олардың жай-күйiн қадағалаудың кешендi жүйесi.
      2. Атмосфералық ауа, жер, жер үстi мен жер асты сулары, жер қойнауы, өсімдіктер мен жануарлар дүниесi, сондай-ақ климат пен Жердiң озон қабаты, экологиялық жүйелер, қоршаған ортаның халықтың денсаулығына әсер ететiн факторлары мемлекеттiк экологиялық мониторинг объектiлерi болып табылады.

      138-бап. Қоршаған орта мен табиғи ресурстар
                мониторингiнiң бiрыңғай мемлекеттiк жүйесi 
                және оның мiндеттерi

       1. Қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингiнiң бiрыңғай мемлекеттiк жүйесi - экологиялық қауiпсiздiктi, табиғи ресурстарды сақтауды, молықтыруды және ұтымды пайдалануды, сондай-ақ халықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығын қамтамасыз ету мақсатында басқарушылық және шаруашылық шешiмдердiң қабылдануы үшiн қоршаған орта мен табиғи ресурстардың жай-күйiн байқауды, сондай-ақ олардың нақты жай-күйi туралы деректерге талдау жасауды қамтитын көп мақсатты ақпараттық жүйе.
      2. Қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингiнiң бiрыңғай мемлекеттiк жүйесiн қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган арнайы мемлекеттiк уәкiлеттi органдармен бiрлесе отырып ұйымдастырады. 
      3. Қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингiнiң бiрыңғай мемлекеттiк жүйесiнiң принциптерi: 
      1) бiрыңғай ұйымдық, әдiстемелiк, метрологиялық және ақпараттық ұстаным негiзiнде жұмыс iстеу; 
      2) қолданыстағы мемлекеттiк және өзге де мониторинг жүйелерiнiң мүмкiндiктерiн барынша пайдалану болып табылады. 
      4. Қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингiнiң бiрыңғай мемлекеттiк жүйесiнiң мiндеттерi: 
      1) қоршаған ортаның, биологиялық әралуандық және экожүйелердiң жай-күйi туралы, антропогендiк әсер ету көздерi, тiршiлiк ету ортасының халық денсаулығына әсер ететiн факторлары туралы дұрыс және салыстырмалы ақпарат алу; 
      2) қоршаған ортаның жай-күйiн, антропогендiк әсер ету деңгейлерiн, биосфера жай-күйiнiң көрсеткiштерiн, экожүйелердiң функционалдық тұтастығын бағалау және болжау; 
      3) экологиялық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету бойынша қабылданатын басқарушылық шешiмдерi мен өткiзiлетiн iс-шаралардың тиiмдi болуына талдау жүргiзу үшiн деректермен қамтамасыз ету болып табылады. 
      5. Қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингiнiң бiрыңғай мемлекеттiк жүйесi тіршілік ету ортасы мен халықтың денсаулығын қоса алғанда, қоршаған ортаны қорғау мәселелерiн тiкелей немесе жанама түрде қамтитын, Қазақстан Республикасындағы қолданыстағы мониторинг жүйелерi мен мониторингтiң кiшi жүйелерiнiң базасында қалыптасады. 
      6. Арнайы уәкiлеттi мемлекеттiк органдар өздерiнiң құзыретiне сәйкес табиғи объектiлерге зерттеу жүргiзуге және мониторинг түрлерiн (кiшi жүйелердi) ұйымдастыруға мiндеттi.

      139-бап. Қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингi
                бiрыңғай мемлекеттiк жүйесiнiң бiрыңғай
                ақпараттық жүйесi

      1. Қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингiнiң бiрыңғай мемлекеттiк жүйесiн ақпараттық қамтамасыз ету жинақтық деректер банкiне берiлетiн арнайы уәкiлеттi мемлекеттiк органдар орындайтын қоршаған орта мен табиғи ресурстардың мемлекеттiк мониторингiнiң, сондай-ақ табиғат пайдаланушылар өндiрiстiк экологиялық бақылау шеңберiнде жүзеге асыратын өндiрiстiк мониторингтiң нәтижелерiне негiзделедi.
      2. Бағдарламалық құралдар жүйесi Қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингi бiрыңғай мемлекеттiк жүйесiнiң әртүрлi деңгейлерi, сондай-ақ жүйелерi мен кiшi жүйелерiнiң деректер банктерi арасында ақпарат алмасуды қамтамасыз ете отырып, ақпараттың бiрыңғай әдiстемелiк негiзде жинақталуын, өңделуi мен сақталуын жүзеге асыруға мүмкiндiк беруге тиiс.
      3. Қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингiнiң бiрыңғай мемлекеттiк жүйесi шеңберiнде ақпарат алмасу табиғи ресурстардың тиiстi түрлерiнiң мониторингiн жүзеге асыратын арнайы уәкiлеттi мемлекеттiк органдармен келiсiм бойынша қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган бекiткен тiзбелерге, нысандар мен мерзiмдерге сәйкес өтеусiз негiзде жүзеге асырылады.

      140-бап. Қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингi 
                бiрыңғай мемлекеттiк жүйесiнiң мазмұны

      1. Қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингi бiрыңғай мемлекеттiк жүйесiнiң мазмұнын мониторингтiң мынадай кiшi жүйелерi:
      1) қоршаған орта жай-күйiнiң мониторингi;
      2) табиғи ресурстар мониторингi;
      3) мониторингтiң арнайы түрлерi құрайды. 
      2. Жұмыс iстеу процесiнде Қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингi бiрыңғай мемлекеттiк жүйесiнiң кiшi жүйелерiне мониторингтiң басқа да түрлерi енуi мүмкiн.

      141-бап. Қоршаған орта жай-күйiнiң мониторингi

      1. Қоршаған орта жай-күйiнiң мониторингi мынадай түрлердi қамтиды:
      1) атмосфералық ауа жай-күйiнiң мониторингi;
      2) атмосфералық жауын-шашын жай-күйiнiң мониторингi;
      3) су ресурстарының сапалық жай-күйiнiң мониторингi;
      4) топырақ жай-күйiнiң мониторингi;
      5) метеорологиялық мониторинг;
      6) радиациялық мониторинг;
      7) трансшекаралық ластаулар мониторингi;
      8) фондық мониторинг.
      2. Қоршаған орта жай-күйiнiң мониторингiн қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган ұйымдастырады. 
      3. Атмосфералық ауа жай-күйiнiң мониторингi - Қазақстан Республикасының елдi мекендерiнде атмосфералық ауаның ластануының жай-күйiне бақылау жасау жүйесi. Мемлекеттiк бақылау бекеттерiнiң санын және оларды әрбiр нақты елдi мекенде орналастыруды халық саны, жер рельефi, ластанудың нақты деңгейiн ескере отырып, қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган өз құзыретi шегiнде айқындайды. 
      4. Атмосфералық жауын-шашын жай-күйiнiң мониторингi - атмосфераның ластануының көрсеткiшi болатын атмосфералық жауын-шашынның химиялық құрамына бақылау жасау, сондай-ақ қыс кезiнде атмосфераның өңiрлiк ластануын бағалау және елдi мекендер мен өнеркәсiп объектiлерiнен ластаушы заттардың таралу ауқымын анықтау үшiн қар қабатындағы заттардың болуына бақылау жасау жүйесi. 
      5. Су ресурстарының сапалық жай-күйiнiң мониторингi - жер үстi және жер асты сулары сапасының жай-күйiне бақылау жасау жүйесi. 
      6. Топырақ жай-күйiнiң мониторингi - елдi мекен жерлерiнде, суармалы аумақтар мен ауыл шаруашылығы алқаптарында топырақтың техногендiк ластануының жай-күйiне бақылау жасау жүйесi. 
      7. Метеорологиялық мониторинг - мемлекеттiк органдарды, жеке және заңды тұлғаларды ауа райы туралы ақпаратпен қамтамасыз ету, қысқа мерзiмдi, ұзақ мерзiмдi метеорологиялық, агрометеорологиялық болжамдар жасау және дүлей метеорологиялық құбылыстардың туындау ықтималдығы туралы ескерту мақсатында атмосфера мен жер үстiнiң физикалық параметрлерiне, метеорологиялық, оның iшiнде актинометрикалық, жылу балансы, озонометрикалық, аэрологиялық бақылау жасаудың кешендi жүйесi. Метеорологиялық мониторинг деректерiнiң негiзiнде климаттың және Жердiң озон қабатының мониторингiн жүргiзу жүзеге асырылады. 
      8. Радиациялық мониторинг - қоршаған ортаның объектiлерi мен аумақтардың техногендiк және табиғи радиоактивтi ластануына бақылау жасау жүйесi. 
      9. Трансшекаралық ластану мониторингi - трансшекаралық сулар мен ауаның трансшекаралық ластануының, сондай-ақ қоршаған ортаға трансшекаралық әсердi болғызбау, шектеу және азайту үшiн қолданылатын шаралар тиiмдiлiгiнiң жай-күйiне шекаралас мемлекеттермен халықаралық ынтымақтастық шеңберiнде жүзеге асырылатын бақылау жүйесi.
      10. Фондық мониторинг - қоршаған ортаның кешендi фондық мониторингi станцияларының мамандандырылған желiсiндегi атмосфера мен басқа да ортаның биосферамен өзара iс-қимылының жай-күйiне бақылау жасау жүйесi.

      142-бап. Табиғи ресурстар мониторингi

      1. Табиғи ресурстар мониторингi мынадай түрлердi қамтиды:
      1) жер мониторингi;
      2) су объектiлерi және оларды пайдалану мониторингi;
      3) жер қойнауы мониторингi;
      4) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мониторингi;
      5) таулы экожүйелер мен шөлейттену мониторингi;
      6) орман мониторингi;
      7) жануарлар дүниесi мониторингi;
      8) өсiмдiктер дүниесi мониторингi.
      2. Табиғи ресурстар мониторингiн Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерiне сәйкес арнайы уәкiлеттi мемлекеттiк органдар жүзеге асырады.
      3. Жер мониторингi болып жатқан өзгерiстердi уақтылы анықтау, оларды бағалау, олардың одан әрi қанат жаюын болжау және терiс процестер салдарларының алдын алу және жою жөнiнде ұсыныстар әзiрлеу мақсатында жүргiзiлетiн жер қорының сандық және сапалық жай-күйiне базалық (бастапқы), жедел, мерзiмдi бақылау жасау жүйесi болып табылады. 
      Жер мониторингiнiң деректерi Мемлекеттiк жер кадастрында қорытылады.
      4. Су объектiлерiнiң мониторингi олардың жай-күйiнiң гидрологиялық, гидрогеологиялық, гидрогеохимиялық, санитарлық-химиялық, микробиологиялық, паразитологиялық, радиологиялық және уыттылық көрсеткiштерiн тұрақты бақылау, терiс процестердi уақтылы анықтау, олардың қанат жаюын бағалау және болжау мақсатында алынған ақпаратты жинау, өңдеу және беру, жүзеге асырылатын су шаруашылығы iс-шараларының зиянды салдарларын болғызбау және тиiмдiлiк дәрежесiн айқындау жөнiнде ұсынымдар әзiрлеу жүйесi болып табылады. 
      5. Жер қойнауының мониторингi мемлекеттiк жер қойнауы қорының ұтымды пайдаланылуын қамтамасыз ету және олардың өзгерiстерiн уақтылы анықтау, терiс процестердi бағалау, олардың алдын алу және салдарларын жою үшiн жер қойнауының жай-күйiне бақылау жасау жүйесi болып табылады. Жер қойнауы мониторингiнiң деректерi Мемлекеттiк жер қойнауы кадастрында қорытылады.
      6. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың мониторингi - табиғи процестердiң қалыпты өтуi мен қоршаған ортаның жай-күйiндегi өзгерiстердiң ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың экологиялық жүйелерiне әсерiн зерттеу үшiн бақылау жасау жүйесi. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мониторингiнiң деректерi Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың мемлекеттiк кадастрында қорытылады. 
      7. Таулы экожүйелер мен шөлейттену мониторингi - шөлейттену мен оның зардаптарына және таулы экожүйелердiң жай-күйiне бақылау жасау. 
      8. Орман мониторингi орман қорын күзету, қорғау және ормандарды молықтыру, орман қорын пайдалану, биологиялық әралуандықты және ормандардың экологиялық функцияларын сақтау саласындағы мемлекеттiк басқару мақсатында орман қорының жай-күйi мен серпiнiн бақылау, бағалау және болжау жүйесiн бiлдiредi. Орман мониторингiнiң деректерi Мемлекеттiк орман кадастрында қорытылады.
      9. Жануарлар дүниесiнiң мониторингi жануарлар дүниесiн қорғау, молықтыру мен пайдалану және биологиялық әралуандықты сақтау саласындағы мемлекеттiк басқару мақсатында жануарлар дүниесi объектiлерiнiң жай-күйi мен динамикасын бақылау, бағалау және болжау жүйесi болып табылады. Жануарлар дүниесi мониторингiнiң деректерi Жануарлар дүниесiнiң мемлекеттiк кадастрында қорытылады.
      10. Өсiмдiктер дүниесiнiң мониторингi өсiмдiктер дүниесiн зерттеу, қорғау, молықтыру және тұрақты пайдалану мақсатында олардың объектiлерi жай-күйiнiң бағалануын бақылау жүйесiн бiлдiредi.

      143-бап. Мониторингтiң арнайы түрлерi

      1. Мониторингтiң арнайы түрлерiне:
      1) әскери-сынақ полигондарының мониторингi; 
      2) "Байқоңыр" зымыран-ғарыш кешенiнiң мониторингi;
      3) парниктiк газдардың және озон қабатын бұзатын заттарды тұтынудың мониторингі; 
      4) санитарлық-эпидемиологиялық мониторинг;
      5) климаттың және Жердiң озон қабатының мониторингi;
      6) төтенше экологиялық жағдайлар және экологиялық зiлзала аймағының мониторингi;
      7) ғарыштық мониторинг жатады.
      2. Әскери-сынақ полигондарының мониторингi - әскери, оның iшiнде зымырандық техниканы сынақтан өткiзуден, жабық және қолданыстағы полигондар аумақтарында бейбiт мақсаттарда ядролық жарылыстар жасаудан туындайтын қоршаған ортаның ластануына бақылау жасау жүйесi. 
      3. "Байқоңыр" зымыран-ғарыш кешенiнiң мониторингi - "Байқоңыр" кешенiнiң зымыран-ғарыш қызметi әсер еткен аумақтарда қоршаған ортаның жай-күйiне бақылау жасау жүйесi.
      4. Парниктiк газдардың және озон қабатын бұзатын заттарды тұтынудың мониторингi - парниктiк газдардың атмосфераға шығарылатын шығарындыларын және озон қабатын бұзатын заттарды тұтынуды және олардың көздерiне бақылау жасау және есепке алу жүйесi. 
      5. Санитарлық-эпидемиологиялық мониторинг - халықтың денсаулығы мен тiршiлiк ету ортасының жай-күйiне, оларды талдаудың, бағалаудың және болжаудың, сондай-ақ халықтың денсаулығы жай-күйi мен тiршiлiк ету ортасы факторларының әсерi арасындағы себеп-салдар байланыстарын айқындаудың мемлекеттiк бақылау жасау жүйесi. Мониторингтi халықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығы саласындағы уәкiлеттi мемлекеттiк орган жүзеге асырады.
      6. Климаттың және Жердiң озон қабатының мониторингi - климаттың өзгерiстерi мен Жердiң озон қабатының динамикасына, олардың жай-күйiн кешендi бағалау мен болжауға бақылау жасау.
      7. Төтенше экологиялық жағдайлар және экологиялық зiлзала аймағының мониторингi - төтенше экологиялық жағдай және экологиялық зiлзала аймақтарының аумақтарында қоршаған ортаның жай-күйiне бақылау жасау жүйесi.
      8. Ғарыштық мониторинг - ғарыштық орналастыру және дистанциялық тексерiп көрудiң бақылау құралдарын пайдалана отырып, қоршаған ортаның жай-күйiне бақылау жасау жүйесi, оның жұмыс iстеуiн ұйымдастыруды аэроғарыштық қызмет саласындағы уәкiлеттi мемлекеттiк орган жүзеге асырады. 
      9. Осы баптың 2-4, 6, 7-тармақтарында аталған мониторинг түрлерiнiң жүргiзiлуiн ұйымдастыруды қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган жүзеге асырады.

      144-бап. Қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингi
                бiрыңғай мемлекеттiк жүйесiнiң деңгейлерi мен
                байқау желiлерi

      1. Қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингi бiрыңғай мемлекеттiк жүйесiнiң мониторингiн жүргiзу мынадай үш деңгейде жүзеге асырылады:
      1) жергiлiктi (өндiрiстiк мониторинг және елдi мекендердiң нақты учаскелерiнiң, су тоғандары мен өзендердiң, ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың мониторингi);
      2) өңiрлiк (өңiрлердiң физикалық-географиялық және экономикалық ерекшелiктерiн, экологиялық тұрғыдан ауыртпалықты аймақтардың бар-жоғын және қоршаған ортаның жай-күйi мен табиғи ресурстардың пайдаланылуына әсер ететiн табиғи және техногендiк факторлар кешенiн ескере отырып, әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктер шегiндегi мониторинг); 
      3) республикалық (қажет болған кезде жалпы мемлекеттiк мәнi бар iрi өңiрлер мен жекелеген объектiлердi бөлiп көрсете отырып, Қазақстан Республикасының бүкiл аумағын қамтитын мониторинг).
      2. Қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингi бiрыңғай мемлекеттiк жүйесiнiң шеңберiнде қоршаған ортаның жай-күйiн бақылау, сондай-ақ талдау үшiн сынамаларды iрiктеу арнайы құрылған мемлекеттiк, аумақтық және жекеменшiк бақылау желiлерiнiң пункттерiнде жүзеге асырылады. Iрiктелiп алынған сынамалардағы ластаушы заттардың құрамын талдау аккредиттелген талдамалық зертханаларда жүзеге асырылады. 
      3. Қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингi бiрыңғай мемлекеттiк жүйесiнiң шеңберiнде бақылау желiлерiн құру қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi органмен келiсiледi.