Файл: Электржйенi.docx

құндылығын жанужылуы анықтайды.

1. Тығыздықты өлшеу құралдары

Заттың mмассасының оның алатын Vкөлеміне қатынасымен анықталатын ρшамасы заттығыздығыболып табылады:
???? = ^????. (5.1)

????
Температура төмендеген сайын сұйықтықтар мен газдардың тығыздығы төмендейді. Газдардың тығыздығы қысымның өсуімен артады. Сұйықтықтардың тығыздығы қысымға тəуелді болмайды.

Тығыздықты өлшеу құралдары тығыздық өлшгіштер немесе

денсиметрлер(денситометрлер)деп аталады (латынның densus– тығыз),

Тығыздықөлшегіштертүрлері: салмақтық, қалтқылық, гидроаэростатикалық, гидрогаздинамикалық, радиоизотопты, акустикалық, вибрациялық жəне т.б. Сұйықтықтар мен газдардың автоматты тығыздық өлшеуіштері кеңінен қолданылады.
Салмақтықнемесепикнометрліктығыздықөлшеуіштер.

Іс-əрекеті – құбырдағы немесе белігілі бір сыйымдылықтағы талданатын заттардың тұрақты көлемін үздіксіз өлшеу.

Тығыздық (грек тілінен pyknos– тығыз) меншікті салмақ арқылы келесідей анықталады:

γ=ρg,

мұндағы ρ– заттың тығыздығы;

g– еркін түсу үдеуі.



5.1 сурет – Салмақтық тығыздық өлшегіштің сұлбасы

1. 
   суреттегі белгілеулер:
   

1 – сильфондар; 2 – қозғалмайтын келте құбырлар; 3 – V-тəрізді құбырша; 4 – күш; 5 – рычаг; 6 – түрлендіргіш; 7 – қарсы салмақ.

Тот баспайтын болаттан жасалған V-үлгілі түтік күш арқылы рычагпен байланысады (5.1 сурет). Сильфондардың болуы құбырдың

---

О-О осі бойынша айналуына мүмкіндік береді. Сұйықтардың тығыздығы өскен сайын сұйықтығы бар құбырша массасы өседі, ол рычаг арқылы механика-электрлік немесе механика-пневматикалық түрлендіргішке беріледі. Шығыс сигнал С_шығталданатын сұйықтық тығыздығының өзгеруіне пропорционал болады. Тығыздықтың таңдалған төменгі шегінде 6 құбырда пайда болатын күштер моменттерін теңестіру үшін 7 қарсы салмақ қолданылады.

Өлшеу диапазоны 0,5÷2,5 г/см³. Дəлдік кластары: 1÷1,5. Максималды жұмыс температурасы t⁰_жұм= 100⁰С.

Гидро-жəнеаэростатикалықтығыздықөлшегіштер.

Іс-əрекеті талданатын сұйықтық немесе газ бағанының P қысымның ^{осы ортадағы}  ^{тығыздыққа тəуелділігіне негізделген:}
Р= ρgh.
Егер h =const деп алсақ, онда Р =k ^. ρ жəне ???? = ^???? .

????

Гидростатикалық тығыздық өлшегіштің сұлбасы 5.2 суретте

көрсетілген.

2. 
   сурет – Гидростатикалық тығыздық өлшегіштің сұлбасы
   

Сұлбадағы белгіленулер: 1 – тіректік плата; 2, 3, 4 – сильфондар; 5 –

камера; 6 – түрлендіргіш; 7 – өлшегіш рычаг; 8 – рычаг.

Талданатын сұйықтық 2 жəне 4 өлшегіш сильфондар орналасқан тіректік платадағы 5 камера арқылы үздіксіз айналады. Олардың арасындағы қашықтық h꞊const, сондықтан 2 сильфонға əсер ететін гидростатикалық қысым 4 сильфонға əсер ететін қысымнан үлкен болады. Барлық сильфондар қосымша сұйықтықтармен толтырылған. 3 сильфон температуралық компенсациялау үшін қызмет етеді жəне сұйықтық манометрлік термометр

---

болып келеді. 2 жəне 4 сильфондардың гидростатикалық қысымдарының айырмасынан пайда болған күшейтулер айырымы 7 өлшегіш рычагта айналу моментін тудырады, ол 8 рычаг арқылы 6 түрлендіргіштің унифицирленген электрлік жəне пневматикалық сигналына беріледі.

Өлшеу аралығы - 0÷0,5 г/см³ . Дəлдік класы - 1. Сұйықтықтың максималды температурасы - 200⁰С.

2. 1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   28

---

Сұйықтықтың тұтқырлығын өлшеу құралдары

Ағынды денелердің (сұйықтықтар мен газдардың) бір бөліктен басқа бөлігіне орын ауыстыруына кедергі жасау қасиеті тұтқырлық (ішкі үйкеліс)деп аталады. Температура өскен сайын сұйықтықтың тұтқырлығы азаяды, ал газдардікі – артады. Р = 20МПадейінгі динамикалық тұтқырлық қысымға тəуелді болмайды.

Тұтқырлықты өлшеу құралдары вискозиметрлер деп аталады. Қазіргі уақытта автоматтық, вискозиметерлер: капиллярлық, ротациялық, вибрациялық, денесі түсірілетін жəне т.б. жасалған.
Капиллярлывискозиметрлер(ағувискозиметрлері).

Механикалық вискозиметрлердің іс-əрекетіПуазель заңымен сипатталатын сұйықтықтың капилляр арқылы ағып өтуіне негізделген:


Сұлбадағы белгіленулер:

---

1 – дөңгелек тісті сорғы; 2 – синхронды қозғалтқыш; 3 – ирек түтік; 4 – капилляр; 5 – дифманометр; 6 – термостат.
Талданатын сұйықтық сорғыдан соң ирек түтікке келіп түседі, ал онда термостатты толтыратын майдың темппературасына дейін қызады, содан соң өлшемі тұтқырлықты өлшеу шамасының диапазонына тəуелді таңдалынатын капиллярға келіп түседі.

Капиллярдағы қысымның құламасы электрлік немесе пневматикалық унифицирленген шығыс сигналы бар дифманометрмен өлшенеді, бұл шығыс сигнал термостаттағы температурасы тұрақты 50⁰ немесе 100⁰С болатын талданатын сұйықтықтың динамикалық тұтқырлығына пропорционалды.

Өлшеу диапазоны: (0÷2) ^. 10^-3 Па^.с -дан (0÷100) ^. 10^-3 Па^. С -ға дейін. Дəлдік кластары: 1,5; 2,5.
Ротациялықвискозиметрлер.

Бұл механикалық вискозиметрлердің əрекет принципі өзара орын ауыстырғанда өлшенетін ортаға жүктелген ротордың осінде (цилиндрде, дискіде) пайда болған айналу моментін өлшеуге негізделген.

Айналумоменті:
М=k^.ω^. η, (5.5)
мұндағы k– вискозиметрдің роторының құрылысына тəуелді тұрақты коэффициент;

ω – ротордың бұрыштық айналу жылдамдығы (тұрақты болуы мүмкін);

η– тұтқырлық.

Автоматты анализаторларда ротациялық вискозиметрлердің əр түрлі құрылыстағы айналмалы элемент ретінде цилиндр, диск, шар қолданылады.

2. 
   сурет – Ротациялық вискозиметрдің сұлбасы
   

Сұлбадағы белгіленулер: 1 – синхронды қозғалтқыш; 2,3 – дискілер; 4 –

білік; 5 – шкив; 6 – оралымды жіп; 7

---