Файл: Электржйенi.docx

Скачать файл
Заказать решение

ВУЗ: Не указан

Категория: Не указан

Дисциплина: Не указана

Добавлен: 07.12.2023

Просмотров: 485

Скачиваний: 1

ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.

СОДЕРЖАНИЕ

КТТ-пен бірге жұмыс істейтін өлшеу құрылғылары КТТ-пен бірге жұмыс істейтін өлшеу құрылғылары: а) көпірлер (теңестірілген жəне теңестірілмеген); б) логометрлер;в) нормалаушы түрлендіргіштер. Теңестірілген көпірлер. Теңестірілген көпірлерде (1.12 сурет) нөлдікөлшеуəдісіқолданылады.Зертханалық шарттарда қолданылатын автоматтандырылмаған теңестірілген көпірлер көмегімен 0,5-тен 107Ом аралығындағы кедергіні өлшейді, КТТ градуирлеуін орындайды жəне температураны өлшейді. ЕБ a Үш сымды сұлбасыRtНИ – нөл-индикатор (гальванометр);R1R2– тұрақты резисторлар; R3– реттелетін резисторлар; Rt– өлшенетін кедергі;Rж– желілер (байланыс сымдардың) кедергісі;ab– қоректену диагональ;cd– өлшеу диагональ. сурет – Теңестірілген көпір сұлбасы Көпір теңестірілген жағдайда ІНИ=0 жəне R2·(Rt +2Rж) = R1·R3, осыданRt R1  R3 R2 2  Rж , (1.28) мұндағы R1/R2= const;R3– var;Rж–constболуы керек, бірақ Rжқоршаған орта температурасының өзгерісіне байланысты өзгереді, сондықтан Rtмəні бұрмаланады, қоршаған орта температурасынан қателік пайда болады.ККТ-ті көпірге үш жалғағыштық сұлба бойынша қосу арқылы бұл кемшілік жойылады. Онда көпірдің тепе-теңдік теңдеуі келесідей:R1·(R3+RЛ)=R2·(Rt+RЛ). Осыдан 1R tR  (R R )  R.(1.29) R3 ж ж 2Егер де көпірді симметриялы қылсақ (R1=R2), онда Rt=R3, яғни Rtөрнегінде Rжболмайды, демек Rtқоршаған орта температурасына тəуелді емес. Теңестірілген көпірлердің кемшілігі: R3реттелетін иықта контакттың өтпелі кедергісінің болуы. Кемшілікті жою үшін R3екі иыққа бірдей, ал қозғалмалы контактты өлшенетін диагональ бойынша орнату қажет, сонда көпірлерді теңестіргенде кедергі екі жақта да өзгереді, ал контакттың өтпелі кедергісі өлшеу нəтижесіне ешқандай əсерін тигізбейді, өйткені IНИ=0.Артықшылығы - қөрек көзінің кернеуіне тəуелді емес, оның минималды мəні НИ сезімталдығымен анықталады. Теңестірілмеген көпірлер. Теңестірілмеген көпірлер (1.13 сурет) оның өлшегіш диагоналі бойынша өтетін тоқты теңестіруін қажет етпейді. Осытоқтыңмəнікөпіргежалғанғанөлшенетінкедергінің өлшемі болыптабылады.Теңестірілмеген көпір сұлбасың қарастырайық. сурет – Теңестірілмеген көпір сұлбасы R1, R2, R3–тұрақты резисторлар; RБ– көз диагоналіндегі реостат; Rt– өлшенетін кедергі;Rб– бақылау кедергісі;IД– өлшенетін диагональ бойынша тоқ;АҚ– айырып қосқыш Өлшенетін диагональ бойынша тоқ келесі формуламен есептеледі: мұндаIД UabR2  Rt R1  R3 М , М f(R1 , R2 , R3 , Rt)  const.Егер Uab=constболса, онда IДRt.1 Uab=constболатынын бақылау үшін АҚайырып қосқышты Б(бақылау режиміне) орнатамыз, сонда миллиамперметрдің нұсқағышы белгілі орында тұру қажет (оны түсті сызумен белгілеуге болады). Егер де шарт орындалмаса,, онда RБөзгереді жəне Iдбақылау белгіде орналасады.2) АҚ → Ө (өлшеу режимі), Iдмəні алынады, кейін Rtанықталады жəне осыдан температура мəні алынады.Теестірілмеген көпірлер температураны өлшеу мақсатында сирек қолданылады. Олар газанализаторларында кеңінен қолданылады, онда сезімтал элемент ретінде электрлік тоқ арқылы қыздырылатын металды немесе көбіне жартылай өткізгіштік резисторлар қолданылады. Логометрлер. Төменде қарастырылатын магнитті электрлік жүйесіндегі логометр деп аталатын (грек сөзінен «логос» - қатынас) құрылғылар технологиялық бақылауда температураны өлшеу жəне жазу үшін КТТ-пен бірге кеңінен қолданылады. Магнитті электрлік жүйесіндегі КТТ-пен бірге логометр сұлбасы 1.14-сурет көрсетілген.Логометрдің өлшеу механизмі өзек пше тұрақты магнит полюстері арасындағы бос ауа саңылауында орналасқан екі рамадан тұрады. Конструктивтік түрде Х-Х осі бойынша саңылау біркелкі емес жəне полюстік ұштықтардың ұшына қарай кемиді. 1,2 – оқшауланған мыс сымдарынан жасалған рамалар (r1, r2); – құрылғы нұсқағышы; 1,2,3 ортақ осіне орнатылған; – жұмсақ болаттан жасалған цилиндрлік өзек; R1, R2– қосымша манганин резисторлары;Rt– термометр кедергісі. сурет – Магнит-электрлік жүйесіндегі логометр сұлбасы Магниттік моменттері:М1=с·І1·В1,М2=с·І2·В2,мұнда с=соnst- раманың геометриясына тəуелді коэффициент;В1,В2- магниттік индукциясы.М1моментін теңестіру М2моментінің есебінен орындалады. ????1 = ????2 → ???? ∙ ????1 ∙ ????1 = ???? ∙ ????2 ∙ ????2 → ????2 = ????1 = ???? ???? → ???? = ???? ????2 . ????1????2????1 Басқа сөзбен айтқанда қозғалыстағы жүйенің  бұрылу бұрышы(немесе логометр көрсеткіші) екі тоқтың қатынасы арқылы анықталады: мұндағы???? = ???? 2????2!????2 , ???? = ???? . 1????????!????1!????1 r1 , r2 , R1 , R2  const   F(Rt).Сонымен, логометр Rt-ні яғни температураны өлшейді. Қоршаған орта температурасының əсерін азайту үшін раманың манганин R1,R2резисторларын тізбектей қосу қажет, олардың кедергілері рамалардың r1, r2кедергілерінен əлдеқайда үлкен. Бірақ бұл логометрдің сезгіштігін төмендетеді, себебі r1,r2арқылы токтар төмендейді.1.6.4 Симметриялық теңестірілмеген көпір.Аспаптың сезгіштігін үлкейтіп, температуралық коэффициентін төмендету үшін өлшеуіш диаганаліне логометр рамалары қосылған симметириялықтеңестірілмегенкөпірсұлбасынқолданады (1.15 сурет). Сұлбадағы белгілер:Rt- логометр шкаласымен өлшенетін орта температураға сəйкес келгенде R1=R2;R1=Rt,;R4– температураны компенсациялауға мыс кедергісі;R5– өлшеу диапазонын өзгертуге арналған кедергі.Rэ, Rт– байланыс желілерінің кедергісін кыистырып келтіру үшін эквивалентті жəнетеңестіргіш кедергілер сурет – Симметириялық теңестірілмеген көпірдің сұлбасы. Егер R3жəнеRtорналасқан иықтардың кедергiлерi теңестiрілсе, онда сжəне d нүктелердiң потенциалдары бірдей болады (сұлба симметриясының арқасында), ал 1 жəне 2 рамкалар арқылы ағатын І1жəне І2токтары тең жəне қарама-қарсы болады.Термометрдің Rtкедергiсi жоғарылағанда снүктесінiң потенциалы жоғарылайды, ал dнүктенiң потенциалы төмендейдi. Сəйкесінше, І2тоғы азаяды, ал І1тоғы жоғарылайды. Егер термометр кедергісі төмендесе, онда І2жоғарылайды, ал І1төмендейді. Сонымен, термометрдің кедергісі өзгеруінің нəтижесінде логометрдің екі рамкаларында тоқтардың бір уақытта өзгеруі жүреді. Бұл тоқтардың өзгерулері əр түрлi таңбалы болады, соның арқасында симметриялы емес сұлбаға қарағанда мұндай сұлбаның сезгiштiгі жоғары болады.Осы сұлбаға КТТ-ті екi сымдық жəне үш сымдық қосылу сұлбасы бойынша қосуға болады.Берілген сұлба бойынша дəлдiк класы 1,5 логометрдің қоршаған ортаның температурасының əр 10°С өзгеруінде қосымша қателiгi ±0,75% көп емес болады.Логометрлер көрсететiн, өздiгiнен жазатын, көп нүктелiк болып табылады. Өндірістік логометр дəлдік кластары 0,5; 1; 1,5; 2; 2,5 болып шығарылады.1.6.5 Термокедергілерді нормалау түрлендіргіші.Компьютерге немесе автоматты реттеу жүйесiне (АРЖ) КТТ-тен ақпаратты енгiзу үшiн өзінің шығысында тұрақты 0-5 мА тоғы бар сигналды тұдыратын нормалау түрлендіргіші (НТ) пайдалынады (1.16 сурет). сурет – КТТ нормалау түрлендіргіштің сұлбасы Бұл НТ-ың жұмыс істеу принципі ТЭТ-пен бірге жұмыс істейтін НТ жұмысына ұқсас. Ерекшелігі - РК (реттеуші көпір) орнына ТӨК (теңестірілмеген өлшеу көпірі) қолданылады.ТӨК-ің бір жағына үш сымды сұлбасы бойынша КТТRtқосылған. Ал қалған кедергілер манганинды болып табылады.Rж– жалғау сымдардың кедергілерін номиналды мəнге қиыстыру үшін қолданылады.Iшығ= k·Ucd, мұндағы k– пропорционалдық коэффициенті.Ucd = kМ·Rt, мұндағы kМ– көпірдің түрлендіргіш коэффициенті. Онда Iшығ =k·kМ·Rt. Демек токтың сигналы НТ Rt.КТТ НТ дəлдік кластары 0,6—1,5.1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   28

1.7 Жылулық сəулеленуді өлшеу

Жылулық сəулеленуді өлшеу құралдары

Гидростатикалық теңестірілген қысымды өлшеу сұйықтық құралдары

Қысымды өлшеуге жалпы əдістемелік нұсқаулықтар

тарау. Сұйықтық, газ жəне будың мөлшері мен шығынын өлшеу

Жылдамдық санағыштары

Ағынмен айналып өтетін шығын өлшегіштер

Электромагниттік шығын өлшегіштер

Ультрадыбыстық шығын өлшегіштер

Тахометриялық шығын өлшегіштер

Кориолис массалық шығын өлшегіш

3.11 Үшінші тарауға бақылау сұрақтары

Буектік деңгей өлшегіштер

Деңгейді өлшеудің электрлік құралдары

Деңгейді өлшеудің акустикалық құралдары

Төртінші тарауға бақылау сұрақтары

Сұйықтықтың тұтқырлығын өлшеу құралдары

5.3 Бесінші тарауға бақылау сұрақтары

Магниттік газанализаторлар Олардың жұмыс істеу принципіне талданатын қоспаның анықталатын компонент пен магнит өріснің байланысуы себебінен пайда болатын əр түрлі құбылыстар жатады.Магнит өрісіне жұтылатын газдар парамагнитті, ал итерілетін -диамагниттідеп аталады.Газдардың магниттік қасиеттері сан жағынан олардың магниттіқабылдағыштықдеп аталатын шамамен анықталады. Парамагнитті газддардың магнит қабылдағыштығы оң мəнді, ал диамагнитті газдарда - теріс мəнді болады. Магнит қабылдағыштық аддитивті қасиетке ие.Оттегі жəне азот оксиді парамагнитті қасиеттерге ие, сонымен бірге абсолютты мəні бойынша олардың магнит қабылдағыштығы басқа газдар мен булардың магнит қабылдағыштығынан 100 есе көп. Көп компонентті қоспадағы оттегінің концентрациясын есептеу осыған негізделген.6.1суретте термомагнитті газанализатордың сұлбасы келтірілген. 6.1 сурет – Термомагнитті газанализатордың сұлбасы Суреттегі белгіленулер: 1 - дайындау блогы; 2 - тұрақты магнит; 3 –сақиналы камера; 4 - жұқа қабырғалы шыны түтік; 5- теңестірілмеген көпір; 6 – потенциометр.Əрекет принципі: электр тогымен қыздырылатын өткізгіштің біртекті емес магнит өрісінде орналасқан кезінде, қыздырудан туындаған оттегінің магнит қабылдағыштығының төмендеуі себебінен, магнит өрістің үлкен кернеу аймағынан аз кернеу аймағына бағытталған газ қоспасының қозғалысы пайда болады. Талданатын газ 1 дайындық блогынан 3 сақиналы камераға өтеді. Камераның диаметры бойыншажылу шығын өлшегіштің R1жəне R2терморезисторлары оралған 4 жіңішке шыны түтікшесіорнатылған. Егерде талданатын қоспада оттегі болмаса, онда 4 түтікшенің көлденең орналасу кезінде ол арқылы газ ағыны болмайды. Егер талданатын қоспадаO2 оттегі болса, ол түтікшенің сол жағындағы 2 тұрақты магнитпен туындайтын магнит өрісіне жұтылады. Одан кейін O2оттегі Кюри нүктесінен (800С) жоғарғы t температурасына дейін R1терморезисторымен қыздырылады, осыданO2 оттегі парамагниттік қасиетін жоғалтып, диамагнитке айналады жəне магнит өрісінен итеріледі (көрсеткіш бағыты бойынша). 4 түтікшеде газ ағыны - «магнит жел» пайда болады. 4 түтікшедегі газ шығыны жылу шығын өлшегішпен өлшенеді. Талданатын газда оттегініңO2 көлемдік концентрациясымен анықталатын 5 көпірдің теңгерімсіздігі 6 потенциометрмен өлшенеді жəне тіркеледі.Өлшеу диапазоны 0 –1%-дан 0 – 100%-ға дейін. Дəлдік кластары: 2,5 – Реакция уақыты -120 сек. 1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   28

6.4 Алтыншы тарауға бақылау сұрақтары

Ерітінділерді талдаудың потенциометрлік əдісі

7.4 Жетінші тарауға бақылау сұрақтары

Əдебиеттер тізімі

ҚОСЫМША

ӨЛШЕУДІҢ ТЕХНИКАЛЫҚ ҚҰРАЛДАРЫ

типке бөлінеді:

а) аспаппен қабылданатын сəулелі энергия сезгіш элементке түсіп, оның параметрлерін өзгертеді (фототок, кедергі);

б) сəулелі энергияны өлшеу компенсациялы əдіспен жүзеге асады, мұнда сезгіш элемент нуль-индикатор режимінде жұмыс жасайды, өлшеніп





1Возгонка - үлкен температураларда заттың (жіптің) қатты күйден газ тəрізді күйге ауысуы, оның себебінең жіп жанып кетуі мүмкін

жатқан дененің сəулелену интенсивтілігін жəне сəулеленудің тұрақты көзі болып есептелетін - шағын қыздыру лампалардың интенсивтілігін салыстырып отырады.

Екінші типті ФП күрделірек, бірақ дəлірек, себебі оның көрсеткіштері сезгіш элемент пен электронды сұлбаның сипаттамаларынан тəуелсіз.

Компенсация əдісімен жұмыс жасайтын екінші типті ФП сұлбасы 1.19

суретте келтірілген.
Сұлбадағы белгілеулер:

1 – реттелетін жарық көзі; 2 – объектив;

3, 5 – диафрагма;

4 – вибрацияланатынжапқыш; 6 – қызыл светофильтр;

  1. – фотоэлемент;

  2. – электрондыкүшейткіш; 9 – күштік блок;

10 – резистор.



    1. сурет – Фотоэлектр пирометрдің сұлбасы


Жарық ағындары өлшеу объектісінен жəне реттелетін жарық көзінен 7

фотоэлементке кері фазада түседі.

5 диафрагма саңылауларының алдында кезекпен оларды жауып отыратын 4 вибрациялы жапқыш орналасу себебінен ӨО жəне реттелетін жарық көзінен жарық ағындары фазаға қарсы 7 фотоэлементке түседі. Əрбір жарық ағыны фотоэлементке түскен соң, фазаға қарсы бағытталған синусты
тоқты тудырады. Фазаға қарсы əсер ететін ӨО жəне реттелетін жарық көзінен бірдей спектрлік жарықтық кезінде фотоэлементте тұрақты тоқ генерацияланады. Егер спектрлік жарықтықтар өзара тең болмаса (мысалы, ӨО температурасының өзгерісі кезінде), онда фотоэлемент тізбегінде фототоктың айнымалы құрамдасушысы пайда болады, ол 8 күшейткішімен күшейтіледі жəне 9 күштік блоктың фазосезгіш каскадына келіп түседі. Нəтижесінде фотоэлементте ӨО мен реттелетін жарық көзінің жарық ағындары теңескенше 1 лампаның қызу жібінің тоғы өзгереді. Спектрлік жарықтылықпен байланысқан лампа тоғы объектінің жарықтық температурасының өлшемі ретінде қолданылады. Сол себептен автоматты потенциометрмен 10 резистордағы кернеудің құлауын өлшеп, потенциометр шкаласын жарық температурасының мəніне сəйкес градуирлейді.

ФП негізгі қателіктері ±1% (800—2000оС) жəне ±1,5% (>2000оС).

      1. Спектрлік қатынастың пирометрлері (түс пирометрлері).

Бұл пирометрлер екі толқын ұзындығына сəйкес келетін спектрлік энергетикалық жарықтық қатынасын өлшеу жолымен түс температурасын өлшеуге арналған.

Бір каналды жəне екі каналды түс пирометрлері (ТП) бар. Екі каналдыТП əрбір сəулелену толқындарының ұзындықтарына сəйкес келетін өлшеу сигналдары бір уақытта тəуелсіз екі канал арқылы беріледі, бұл берілген сигналдардың қатынасынан объектінің жедел түс температурасы Ттүсанықталады. Екі каналды ТП негізі жоғары жылдамдықпен Ттүсанықтау керек болған кезде, зертханалық жағдайларда қолданылады.

Бірканалды
сұлбасыбартүспирометрде оптикалық коммутатор арқылы екі əртүрлі монохромды ағындар кезекпен бір фотоэлектрлік қабылдағышқа беріледі. Бір каналды ТП жоғары тұрақтылыққа ие, сондықтан кең қолданылады.

    1. суретте бір каналды ТП сұлбасы көрсетілген. Сұлбадағы белгілер: Т – телескоп; БТ – сигналдарды түрлендіргіш блогы; 1 – өлшеу объектісі; 2 – оптикалық жүйе; 3 – обтюратор – екі тесігі бар диск (бірінде қызыл, ал екіншісінде көк светофильтр); 4 – фотоэлемент; 5 – алдын ала күшейткіш; 6 – БТ (құрамында: дифференциалды тізбектер, пик-детектор, RC тізбектері бар логарифмдік буын, амплитудалық кернеуді шектеуші, фильтр); 7 – синхронды айырып қосқыш; 8 – синхронды двигатель; 9 – автоматты потенциометр.




1.20 сурет – Бір каналды түс пирометрдің сұлбасы
Обтюратор айналған кезде синхронды двигательмен фотоэлементке кезекпен қызыл жəне көк спектрлік жарықтық сəулесі түсіп тұрады, соның нəтижесінде фотоэлементте спектрлік жарықтыққа пропорционал болатын фототоктың импульстері пайда болады.

Фототок импульстері алдын ала күшейткіште күшейеді, трапециялы формадағы кернеу импульстері түрінде сигналдарды түрлендіргіш блогына түседі.

Сигналдарды түрлендіргіш блоктың шығысындағы автоматты

потенциометр тұрақты тоқ құраушыларын өлшейді:

Icp A ln B1 , сонда түс

B 2

пирометрі келесі қатынасты өлшейді:

B1 =>Ттүс=>Т.

B 2

Түс пирометрінің 1400—2800оС диапазоны бар, 1,0 дəлдік класына ие.

1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   28

1.9 Бірінші тарауға бақылау сұрақтары





  1. Шартты температуралық шкалалар туралы айтыңыз.

  2. Репер нүктелер деген не? Олардың қасиеттерін сипаттаңыз.

  3. Термдодинамикалық шкала деген не? Олардың қасиеттерін сипаттаңыз.

  4. Манометрлік термометр. Классификация жəне қолдану салалары.

  5. Термоэлектр түрлендіргішімен температураны өлшеу.

  6. ТЭТ-ің стандартты градуировкасы.

  7. ТЭТ-ің бос ұштарының температурасына түзету қалай орындалады?

  8. Температураны компенсациялау құрылғының əрекет принципі.

  9. Ұзарту термоэлектр сымдарының міндеті мен сипаттамалары.

  10. Милливольтметр міндеті жəне əрекет принципі.

  11. Потенциометрлердің міндеті жəне əрекет принципі.

  12. Теңестірілген жəне теңестірілмеген көпірлердің міндеттері мен əрекет принциптері.

13 Логометрлер. Міндеті жəне əрекет принципі.

14. Жылу сəулеленуді өлшеу туралы айтып беріңіз.

  1. тарау. Қысымды өлшеу




    1. Жалпы мəліметтер



Ғылыми зерттеулерде жəне өнеркəсіптің əртүрлі салаларында қысымды кеңінен пайдалануы, əрекет ету принципі, құрылымы, мақсаты жəне дəлдігі бойынша əртүрлі болатын қысымды өлшеу құралдарын қолдану қажеттілігін туындатады.

Қысым – бетке перпендикуляр əсер етуші күштің осы беттің ауданына қатынасы. Қысым – заттың термодинамикалық күйін анықтайтын негізгі шамаларының бірі. Қысымды өлшеу есебі кейбір технологиялық параметрлерін, мысалы, газдыңнемесебудыңшығынын,сұйықтықтыңдеңгейінжəне т.б.өлшеу кезінде пайда болады.

Қысым түрлері: атмосфералық,абсолютті,артық,вакуумдық.

Атмосфералық
қысымның əсерін есепке алмау болмайтын жағдайда абсолютті қысымды ескеру керек, мəселең, жұмыс денелерінің күйлері туралы сұрақтармен танысу кезінде, əртүрлі сұйықтықтардың қайнау температураларын анықтау кезінде жəне т.б.

Технологиялық процестерді бақылау жəне ғылыми зерттеулер жүргізу кезінде көбінесе артық жəне вакуумдық қысымдармен жəне қысымдар айырымдарымен жұмыс істейді.

Атмосфералыққысым– жер атмосфераның ауа бағанасыныңмассасымен жасалатын қысым. Абсолютті қысым – абсолют нөлден есептеп табылған қысым. Абсолютті қысымның есептеу басы деп ішінен толығымен ауа сорып алынған дененің ішіндегі қысымды қабылдайды. Абсолютті қысым Р деп төменгі жағында сұйықтық, газ жəне бу орналасқан толық қысымды айтады. Ол артық қысым Рамен атмосфералық қысымның Ратмқосындысына тең:
Р=Ра+Ратм. (2.1)
Асқын қысым – атмосфералық қысымнан жоғары болатын абсолютті қысым мен атмосфералық қысымның айырмасы:
Ра=Р–Ратм. (2.2)
Вакуум– атмосфералық қысым мен одан аз болатын абсолютті қысымның айырмасы:

Рв=Ратм–Р. (2.3)
СИ жүйесінде қысымныңөлшембірлігіретінде ауданы 1 м2 бетте біркелкі тараған жəне оған нормалды бағытталған 1 Ньютон (Н) күшімен жасалатын қысым - 1 Паскаль (Па) қабылданған.

Сонымен қатар қысымның өлшем бірлігі ретінде МКГСС бірлігі - шаршы метрге килограмм-күш (кгс·м-2) жəне қысымның жүйеден тыс өлшем бірліктері: техникалық атмосфера (ат) деп аталатын шаршы сантиметрге килограмм-күш (кгс·см-2), су бағанасының миллиметрі (

Смотрите также файлы