Файл: Факультативті мазмны.docx

осылайша пікірлер, күштер, қызығушылықтар, әуестіктер, талаптар соқтығысуы мүмкін. Тізімді қалағанымызша жалғастыруға болады, өйткені адам сезімдерінің көріністері көп қырлы және адамды

жанжалға итермелейтін себептер де әртүрлі. Қалай болғанда да, жанжалдар өмірімізде үлкен орын алады.
Жанжалдың пайда болуын, дамуын, шешілуін және аяқталуын зерттейтін ғылым –

конфликтология деп аталады.
Жанжалдың негізгі екі түрі болады:

Әлеуметтік жанжал.
Тұлға ішіндегі жанжал.

Бұл сөздерді қалай түсінесіңдер?
Әлеуметтік жанжал – ол адамдар, әлеуметтік топтар, жалпы қоғам арасындағы қатынастардағы қайшылықтардың дамуының ең жоғарғы кезеңі. Сыртқы, топ арасындағы жанжалдың себептері: көзқарастардың сәйкес келмеуі, бәсекелестік, нәтижеге қол жеткізудегі әртүрлі мақсаттар және басқалардың осы мақсаттарды қабылдамауы.
Тұлға ішіндегі жанжал дегеніміз – бір адамның (тұлғаның) ішінде пайда болатын қарама- қайшылықтар. Көбінесе бұл әртүрлі рөлдердің қажеттіліктері мен міндеттерінің қақтығысы. Анасы жұмыста кешке дейін кідіріп қалуы керек, бірақ ол балаларын аз көретіндіктен өзін кінәлі сезінеді. Жас жігіт жақсы дос болғысы келеді, бірақ сонымен бірге кейде ата-анасын алдайды. Көптеген мысалдар келтіруге болады. Тұлға ішіндегі жанжал әрқашан өзінің жеке құндылықтары, қызығушылықтары, қажеттіліктерінің қақтығысы болып табылады.

Көптеген адамдар үшін жанжалды жағдайға түсудің өзі тұлға ішіндегі жанжалды тудырады. Өз құқығыңды қорғауың керек, бірақ сен бұған үйренбегенсің, дайын емессің, мұны ұнатпайсың.
Жанжал – ол қайғылы жағдай емес

, керісінше, ол сынып, отбасы, оқу орны болсын, кезкелгенадамдарқауымдастығындапайдаболатынтабиғипроцесс.Егержанжалшындықтыанықтаужолындашектеншықпаса,олкөбінесежағдайдышешудіңоңтайлыжолынтабуғакөмектеседі.Мұндайдаулартіптіжекетұлғаныңөсуіне,ұжымдыбіріктіругежәнеқарым-қатынастынығайтуғаынталандырады.
Бірақ қарым-қатынас мінсіз бола бермейді. Пікірлер, бағалар, көзқарастар, мақсаттар сәйкес келмей, нәтижелер қанағаттандырмаса, жетістікке жету әдістері ұнамаса, онда «ұшқыннан жалын шығады»: жанжалдар, айыптаулар, қорлау, дау-дамай басталады. Нәтижесінде жаман, жайсыз көңіл-күй, күйзеліс, жындану, ыңғайсыздық пайда болады. Досыңды, сыныптасыңды, ата-анаңды ренжітіп аласың.

Зерттеушілердің пікірінше, жанжалға қатысқан адамның ақыл-ой белсенділігі 70%-ға төмендейді. Мұның маңыздылығы осында.

Біз осы тренингтен үйренетін ең маңызды нәрсе.

Жанжалды жағдайлар кез келген жерде, кез келген уақытта, кез келген адаммен туындауы мүмкін. Жанжалды жағдайды шешуге болатындығын түсіну өте маңызды. Біз мұны бірге зерттейтін боламыз.

«Жанжалды жағдай» жаттығуы

Уақыт:10минут

Материалдары:плакаттар,маркерлер,дәптерлер,поститтер

Процесі:

«Жанжалды жағдай» ұғымның бір жалпы анықтамасын жазу. 3 минут беріледі.
Жанжалдар үнемі орын алады: үйде, жұмыста, әлемдік деңгейде. Алайда, күшті тек соңғы шара ретінде қолдану керек. Кез келген саладағы мәселелерді шешудің сәттілігі жанжалсыз ойлау түріне байланысты.
Иә, біз жанжалдар туралы әңгімені өзімізден бастаймыз! Себебі біз барлық өзгерістер сырттан емес, адамның бойынан басталатынын түсінеміз.
Қатысушылар 3-5 минут ішінде поститтерге жанжалға тап болғандағы сезімдерін жазады, мұны олар ой-талқы кезінде сипаттаған болатын. Бір постит – бір эмоция/сезім.

Қатысушылардан эмоциялары жазылған поститтерді тиісті плакаттарға жабыстыруларын сұраңыз (плакаттарды қабырғаға немесе тақтаға іліп қойыңыз), жанжалды жағдай мысалдарының үстіне жабыстыруға болады. Плакаттардың атаулары ғана көрініп тұрсын:

«Достармен болған жанжал», «Үйде болған жанжал», «Қоғамда болған жанжал».

Ештеңе талқыламай, пікір білдірмеңіз. Топтан да әзірге пікір алмаспай тұруларын сұраңыз. Барлық поститтер жабыстырылғанда қатысушыларға плакаттарға қарауды ұсыныңыз. Олармен бірге плакаттардың жанына барып тұрыңыз.

Сабақтың тақырыбын қорытындылаңыз

Уақыт:5минут
Сыртта не болып жатқандығы ғана маңызды емес. Қатты айғайы бар жанжал, дау, төбелес немесе кекесінді ескертулер де маңызды емес. Ең бастысы – жанжалды жағдайға тап болған адамдардың ішінде не болып жатқаны. Кейде бәріміздің пікірлеріміз, көзқарастарымыз соқтығысады. Бұл жағдайларға бала кезден тап боламыз. Бірте-бірте бойымызда белгілі бір

тәжірибе қалыптасады. Жанжалдағы мінез-құлық тәжірибесі қалыптасады. Мысалы, дүкендегі әлдебір әйел болмашы нәрсе үшін бірден айғайлай бастайды. Ол әділеттілікке немесе қажет нәрсеге айғаймен қол жеткізуге дағдыланған. Тағы бір мысал: біреудің көлігін жолда «кесіп» өтті, ашулы жүргізуші құқық бұзушыны қуып жетіп, төбелес бастайды. Ол да агрессия арқылы қорғалып, сақтануды үйренген.
Мұндай тәжірибе адамды қатты шектейді. Жаңа жағдайға тап болған сайын адам ескі әдістерді қолданады және соңында бірдей нәтиже алады. Бәлкім, айғайлаған әйелге түсінушілік пен жанашырлық керек шығар, бірақ жауап ретінде ол дауға тап болады. Ал ер адамның агрессиясы жауап ретінде агрессияны тудырады. Бұл тұйық шеңбер.
Жағдайлардың әртүрлі болатынын түсіну керек және өзіңді үнемі сабырлы ұстаған маңызды. Егер тәжірибе мен әдет дұрыс қолданылса, олар пайдалы болуы мүмкін.

Тіпті «жанжалды және жанжалсыз ойлау түрлері» болады.

«Мен – Сен» (біз басқаларға адам сияқты, сезімдері мен тәжірибелері бар тұлғалар ретінде қараймыз; жанжалсыз ойлау түрі).

«Мен – Бұл» (басқалары адамгершіліктен айырылған кезде олар біз үшін тек объектіге айналады; ойлаудың жанжалды түрі).

Бұл жанжалмен жұмыс істеудегі бірінші қадам.

Оқу қызметін қорытындылау

Уақыт: 5 минутРефлексия:

Әсерлермен бөлісіңдер:

Бүгінгі сабақта қандай жаңа әрі пайдалы нәрсе үйрендіңдер?
Бүгінгі сабақтың сендер үшін маңызы неде?

Үй тапсырмасы:

Сабақта үйренгенді достарың мен жақындарыңа айтып, бөлісіңдер.

сабақ

Тақырыбы:Жанжалдар.

Ұғым:жанжалдыңпозитивтінәтижесі.

Сабақтыңмақсаты:«жанжалдыңпозитивтінәтижесі»ұғымымен,оныңқұраушыларыментанысу; жанжалдарды сындарлы шешу дағдыларын меңгеру; тиімді қарым-қатынастыңөзіндіктәсілдерін әзірлеуқабілетін дамыту.

Әдістері:шағындәріс,жаттығулар.

Ресурстар:А4парақтары,қаламдар,плакаттар,проектор.

Сабақтың барысы

Ұйымдастыру сәті. Сабаққа психологиялық тұрғыдан дайындалу (көңіл-күйлері туралы сұрау, позитивпен бөлісу).

Уақыт:5минут

«Сергіту сәттеріне арналған жаттығулар жинағынан» кез келген жаттығуды таңдап, орындау.

Уақыт:5минут

«Жанжалдың позитивті нәтижесі» жаттығуы

Уақыт:20минут

Материалдары: А4 парақтары, қаламдарПроцесі:
Қатысушыларға біраз ойланып, қиялдауды ұсыныңыз.

5 шағын топ құрыңыз. Қатысушыларды бір-бірінің жанына отырғызыңыз. Әр шағып топқа бір А4 парағы мен бір қалам беріңіз.

раунд: парақта жанжалды жағдай мысалын жазу. Сипаттамасы бөтен адам түсінетіндей болуы тиіс. Жазуға берілген уақыт – 5 минут.
раунд: парақтар сағат тілі бойынша екінші шағын топқа беріледі. Тапсырма – жанжалды жағдайды оқу және осы жанжалдың қатысушылары үшін бір ықтимал позитивті нәтиже жазу. Уақыты – 2 минут.
раунд: парақтар сағат тілімен келесі топқа беріледі, тапсырма дәл сондай, бірақ тағы бір ықтимал позитивті нәтиже жазу керек. Уақыты – 2 минут.