Файл: хирургия.doc

Альвеококкоздың келесі клиникалық түрлері бар:

Симптомсыз түрі (1%), асқынбаған түрі (15%), асқынған түрі (83%). Бауырдан басқа өкпеде, сүйекте орналасуы мүмкін.

Асқынулары - өт өзектеріне шауып механикалы сары ауру шақыруы, бауырдан көк етке, өкпеге жайылуы, эхинококктың шіріп езілуі, өтпен өкпенің тыныс жолдары арасының жыланкөзі басқа мүшелерге метастаз беруі мүмкін.

Алъвеококкоздың клиникасы - көбінесе әйелдерде (67%) кездеседі. Әйелдерге тері, жүн өндегенде, жемістер тергенде, бұғыны, иттерді күткенде жүғады. Альвеококкоз ұзақ уақыт өседі. Белгісіз кезең ұзакқа созылады. Іштің болмашы ауырсынуы сезіледі. Бауырда кішкене, өте қатты ісік анықталады (Любимов симптомы). Дискомфорт - шеміршек астының қысылуы, тәбет нашарлауы, жалпы жағдайдың бұзылуы, тері қышынуы (аллергиялық қышыну), бөртпе, кейде дене сарғаюы байқалады.

Асқынған түрінде аталған симптомдарға қоса - дене сарғаяды, іштің терісінде қан тамырлары кеңиді (медузаның басы), "ісік" диафрагма, іштің бетіне жайылады, бронхиальды жыланкөзі кездеседі.

Диагнозды анықтауға лабораторлы тексерістер көмектеседі. Қанда эозинофилия, Каццони реакциясы 84% -оң. Егер киста бауырдың ішінде орналасса оны колмен сипап анықтау өте қиындайды. Бұл жағдайда қосымша тексерістер–орындалады - перитонеоскопия, пневмоперитонеум орындалып бауырдың конфигурациясы өзгергені, оның диафрагмамен байланыстығы, әктелген орындар анықталады.

Трансумбиликальды портогепатография - кіндік көк тамырына контрасты дәрі жібергеннен соң жасалатын рентгенограмма.

Ең ақыры диагностикалы лапаротомия қолданылады.

Дифференциальды диагноз - ең алдымен бауыр рагінен айыру қажет. Алъвеококкоз ұзақ уақыт өседі. Гидатидозды эхинококкта ісік жұмсақ, альвеококкта ісік өте қатты.

Бауыр циррозы, мерездік гумма анамнез, Вассерман реакциясы көмегімен анықталады.

Альвеококкоздың ақыры гидатидозды эхинококктан нашар. Оның "мінезі" бауырдың қатерлі ісігіне ұқсас, жиі метастаз береді.

Альвеококкоз тек операциямен - бауыр резекциясымен емделеді. Операция ауыр, қатерлі, қан, өт ағуы күшті. 1912 ж. Ресейде бірінші болып бауыр резекциясын В.И.Мыш орындаған.

Радикальды операцияны орындауға мүмкіншілік болмағанда келесі паллиативті операциялар орындалады:

1) Алъвеококкті дренаждау

2) Өтке жол ашатын операциялар

3) Комбинациялы операциялар

4) Кистаға, оның айналасына формалин жіберу (А.Г.Савиных, 1937ж.)

5) Пальмитин қышқылын (И.Л.Брегадзе), трипофлавин, сарколизин жіберу.

Бауырды тексерудің арнайы тәсілдері

I. Лабораторлы тексерістер:

1. Қанның биохимиялық анализі - трансаминаздар, сілтілі фосфотаздар, қанның ұйығыштығының көріністері,

2. ультрадыбысты тексерістер,

3. компьютерлі томография,

4. тері арқылы бауыр пункциясы

5. ангиография - целиакография, спленопортография, бауыр арқылы портография, кавография,

6. лапароскопия.

15-ші науқас - 52 жастағы мал дәрігері клиникаға келесі шағымдармен түсті: іште ісік пайда болуы және тағам қабылдағаннан кейін қарынның қысылуы. Аурудың басталуы бұдан 10 жыл бұрын (бауыр ісінуі) байқалған. 1983 ж. операциямен бауырдың эхинококк кистасы алынған. Эхинококк қапшығы тілініп, оның іші формалинмен жуылғаннан соң, оның қуысы физиологиялық ерітіндімен толтырылып қапшық тігілген. Операциядан соң бір жылдан кейін эхинококк қайта өсіп науқас клиникаға қайтадан түскен. Науқастың жалпы жағдайы жақсы. Бауыры ісінген, оң қабырғалар жиегінен 3 көлденең саусақтай шығады. Бауырдың беті түйіртпектенген, қатты, ауырмайды. Бұнымен қоса жамбас қуысына жақын орында диаметрі 10 см. артық эластикалы, беті тегіс ісік анықталады.

Бауырдың қайталанып өскен эхинококкозды және метастазды іш эхинококкі диагнозымен ауруға қайталанған лапаротомия жасалынып - бауырдан, шарбы майынан, жамбас қуысынан эхинококк "ісіктері" алынған.

БАУЫР ЖӨНЕ ӨТ ӨЗЕКТЕРІ АУРУЛАРЫН АЖЫРАТУ

Бауыр және өт өзектері ауруларымен ауыратын адамдарды консервативті және оперативті тәсілдермен емдеу жетістіктері диагнозды ерте және дұрыс шешудің зор маңызымен байланысты.

Диагнозды анықтағанда бауыр циррозы немесе -өттің тас ауруы деген жалпы түсінікпен шектеліп қалуға болмайды. Диагноз аурудың этиологиясын, патоморфологиялық бұзылысын, бауыр және өт өзектерінің функциональды жағдайын, басқа мүшелердің, патологиялық өзгерісінің дамуын, бұрын қолданылған емнің шипалық әсерін қамтуы қажет.

Васильев-Вейль ауруы (лептоспироз) жедел инфекциялы, септикалы, зоонозды ауру. Ауру таратушылар ұсақ сүт көректілер (тышқандар, кеміргіштер) және - доңыз, ит, жылқы болады. ТМД елдерінде 100 мың адамның 1,35-5,4-де кездеседі.

Аурудың 3 кезеңі бар:

1 - септикалы - спирохеттер қанда табылады. Дене қызады, 39-40 градус. С дейін, лоқсу, іш ауыруы аппендикулярлы коликаға ұқсас, бел, мойын, сирақ еттерінің ауырсынуы және тырысуы. Наукастар тынышсыз, ашуланғыш, беті қызарған, ісінген, көздері қызарған. Еріндерінде және иектерінде ойық жаралар, тілі кұрғақ, қоңырқай шырышпен жабылған. Кеуде және аяқ-қол терісінде кішкене нүктелі қан құйылған. ІІІ-ІҮ тәуліктен бастап терінің және кілегейлі қапшықтың сарғаюы, нәжіс ағарған. Бауыр ісінген және ауырсынады, лейкоцитоз, ЭТЖ жоғары, бүйректер зақымдалған - нефроздар көрінісі байқалады. Бірақ дене ісінуі жоқ, артериальды қан қысымы көтерілмейді.

2 кезеңде - қызу бәсендейді. Дене сарғаюы күшейеді, қанда азот қалдығы өседі, уремия, қанда спецификалы антиденелер көбейеді.

3 кезеңде - 3-4 жүмадан кейін науқастың жалпы жағдайы түзеледі, бұлшық еттер және неврологиялық симптомдар жоғалады, дене сарғаюы бәсеңдейді, бауыр, бүйректер жағдайы жақсарады. Науқастардың өлімі 5-10%-тен 30% жетеді.

Инфекциялы мононуклеоз - жастар мен балаларда жиі кездеседі. Ауру басталады, уланумен, дене қызынуымен, лимфатикалық тіндер гиперплазиясымен, бауыр зақымдалуымен, қан кұрамының бұзылуымен (лейкоцитоз, атипиялы мононуклеарлар көбеюі) сипатталатын ауру.

КУ-лихорадка - риккетсиялы жедел инфекциялы, өкпе зақымдалуымен қоса дамитын ауру.

Аурудың 3 түрі бар:

1. Өкпелік.

2. Қызбалық.

3. Менингоэнцефилиттік.

Ауру жедел басталады. Қатты терлеу, әлсіздену, өкпе зақымдануы байқалады. Кейде дене сарғаюы мүмкін. Бұл бауырдың зақымдалатынын дәлелдейді.

Бруцеллез - көбінесе жастар және орта жастағыларда басталатын инфекциялы ауру. Инфекция тағамдану жолдары және жарақаттанған тері немесе кілегейлі қабаттары, тыныс жолдары арқылы дариды.

Аурудың белгісіз (латентті), жедел (3 айға дейін), созылмалы (3-6 ай) және резидуальды түрлерін бөледі.

Бруцеллездің барлық түрінде индурациялы қалтырау, қозғалыс мүшелерінің (фасция, апоневроз, бұлшық еттер, периартикулярлы тіндер) зақымдалуы, буындар айналасында, сегізкөз және май кұйрық еттерінде ауырсынатын түйіндердің пайда болуы байқалады.

Токсоплазмоз - жүйке жүйесі және бауыр зақымдалуы көріністері басым. Дене сарғаюы, гепато- және спленомегалия, анемияға ұшыратады.

Бауыр абсцессін айыруда медикаменттік және токсикалық бауыр зақымдалуларын есте ұстаған жөн.

Бауырдың созылмалы ауруларының басталуындағы (цирроз) алкогольдің әсері Лаэннектен бері белгілі.

Жедел және созылмалы гепатит - жедел гепатит - арақпен улануда байқалады.

Созылмалы гепатиттің себептері көп, бауыр паренхимасы мен өзектерінің ошақты деструкциясыз өтетін қабыну үрдісі. Бұның келесі түрлері бар:

а) Холестатикалы созылмалы гепатит - болашақ биллиарлы цирроздың алғашқы немесе басталу қезеңі.

б) Липойдты гепатит немесе жас әйелдердің циррозы (14-30 жас арасындағы). Ауыр, қайталанбалы, дене сарғаюымен сипатталатын бауыр ауруы. Бауыр және басқа мүшелердің кемістігіне ұшыратады. Аутоиммундық үрдістер әсерінен бауыр торшалары жарақаттанады. Липоидті гепатиттің келесі көріністері бар:

1) Гипергаммаглобулинемия,

2) қанда аутоантиденелер,

3) бауырдың лимфоидты инфилътрациясы,

4) кортикостероидты препараттармен емдеудің жақсы әсер беруі,

5) гепатитке қоса басқа аутоиммунды зақымдалулардың байқалуы.

Бауыр туберкулезы.

Бауыр мерезі.

Бауыр эхинококкозы - бауырдың паразиттер туғызатын ауруларының ең жиісі. Эхинококк түйіні бауыр қақпасын қысса дене сарғаяды, асцит, спленомегалия байқалады. Аллергиялық көріністері - қышыну, бөртпе, дене сарғаюы, қан құрамы өзгеруі (эозинофилия), ЭТЖ көтерілуі. Диагноз үшін рентгенді, лапароскопиялы, радиоизотопты сканирлеудің, ЭХО және ангиографияның, серологиялық тексерістің маңызы зор.

Описторхоз (Виноградов ауруы) - науқастарда әлсіздену, тәбет нашарлануы, оң қабырғалар астының ауырсынуы, бауырдың ісінуі, қатаюы байқалады. Тері және сыртқы кілегейлі қапшықтардың болмашы сарғаюы. Аллергиялық реакциялар (бөртпелер, Квинке ісінуі, қышыну), лейкоцитоз, эозинофилия, ЭТЖ шапшандануы байқалады. Бауыр описторхозының ең негізгі көрінісі дуоденальды сөлден және дуоденалды каналдан паразиттің көп жұмыртқасының табылуы болады және теріде аллергиялық сынақтың оң болуы.

Клонорхоз - тұқым балықтарын шикі қабылдағанда клонорхозды метацеркарий жұтынуымен байланысты бауырдың паразиттік ауруы. Өт өзектері кеңиді, қалындайды, олардың эпителийлері сыдырылады. Өт өзектерінде құрттар шоғырланады. Сондықтан паразиттер дуоденальды сөлде және нәжісте өте көп. Өт шығуы бұзылады, ангиохолецистит, кейде панкреатит басталады. Оң қабырғалар асты ауырсынады, тері және кілегейлі қабаттар кейде сарғайады.

Фасциолез – ауру арықтардың, тоғандардың қайнатылмаған суын ішкенде, осындай сулармен суарылып өскен өсімдіктермен жемістерді пайдаланғанда басталады. Ауруды туғызатын Fasciola hepatica, f. gigantica паразиттары өт жолдарында, олардан өтіп бауырда орналасады. Бауырда микроабсцесстерді береді. Науқастың әлсіреуін, бас ауырсынуын, дене қызуының көтерілуін шақырады, бауыр қатайады, ісінеді.

Диагнозды анықтауда дуоденальды сөлде және нәжісте гелъминттердің жұмыртқаларын табудың маңызы зор.

Шистосоматоз - аурудың зәр-жыныстық, ішектік және Жапондық түрлері белгілі. Аурудың себебі ауыз және тері арқылы енеді. Паразиттер ішектің көк тамырларына еніп оларда өсіп өнеді. Қан арқылы бауырға шауып цирроз және портальды фиброзге ұшыратады. Ішек шистосоматозының ақырғы кезеңінде бауыр циррозы және спленомегалия, портальды гипертензия, асцит, өңеш көк тамырларының және дене тамырларының варикозы және дене сарғаюы байқалуы мүмкін.

Амебиаз - тоқ ішектің құртпен шақырылатын ауруы, ыстық аймақтарда жиі кездеседі. Аурудың себебі Entamoeba hystolytica өндіретін цитолитикалық фермент. Бұл фермент бауыр және басқа тіндердің зақымдалуына себепші болады. Дизентерия амебасы кірлеген қолдар, су, және тағамдар мен ауыз арқылы енеді.

Ішектен амеба венозды жүйе арқылы бауырға, өкпеге және басқа мүшелерге енеді де гепатит, бауыр абсцессін, өкпе абсцессін туғызады. Тік ішек, сигма тәрізді, айналмалы, басқа тоқ ішектің ойық жарасын береді.

Бауыр комасы - ішектерден қанға церебротоксикалық (аммиак, фенол) заттардың жайылуына байланысты бауырдың және жүйке жүйесі қызметінің нашарлауы. Бұл жағдайда бауыр паренхимасы некроздалады.

Бауырдың қатерсіз ісіктері - бауыр ангиомасы, аденомасы.

Бауырдың қатерлі ісіктері – бауыр қатерлі ісігі, сирегірек саркомасы.

Өттің және өт жолдарының қатерлі ісіктері әйелдерде еркектерден 4-5 рет жиі кездеседі. Ең жиі өт карциномасы байқалады.

4.3. ҮЙҚЫ БЕЗІНІҢ АУРУЛАРЫ

Ұйқы безі ауруларының жіктелуі:

1. Даму кемістіктері:

1) Басқа жерде орналасу.

2) Қосымша ұйқы безі.

3) Сақинаша ұйқы безі.

2. Жарақаттануы:

1) Жабық,

2) Ашық.

3. Панкреатиттер- без қабынулары:

1) жедел.

2) Созылмалы- спецификалы, спецификасыз.

4. Ісіктер:

1) Қатерсіз- аденома, ангиома.

2) Қатерлі (рак).

5. Кисталар:

1) жалған.

2) Анық.

6. жыланкөздері:

1) сыртқы.

2) Ішкі.

Жедел панкреатит- протеолитикалы және липолитикалы ферменттердің белсенді әрекетінен ұйқы безінің аутолизденуі.

Жедел панкреатиттің түрлері:

1. Бездің жедел ісінуі.

2. Геморрагиялы панкреатит.

3. Іріндеген жедел панкреатит.

Жедел панкреатит симптомдары:

1. Ауырсыну.

2. Құсу.

3. Керте симптомы.

4. Мейо-Робсон симптомы.

5. Ішек парезі.

6. Шеткин-Блюмберг симптомы.

7. Воскресенский симптомы.

Субиктерия (көздердің шамалы сарғаюы).

8. Дене сарғаюы.

9. Грей-Тернер симптомы.

10.Грюнвальд симптомы.

Клиникалық кезеңдері:

1. ауырсыну кезеңі.

2. Ішектің функциональды түйілу кезеңі.

3. Перитонит кезеңі.

Жедел панкреатиттің асқынулары:

1. перитонит.

2. Диафрагма астының, ішек арасының, ішпердеден тысқарыдағы іріңдіктер.

3. Ұйқы безінің кисталары, жыланкөздері.

4. Ішек жыланкөздері.

5. Диабет.

Панкреатит деп ұйқы безінің өзінен шығатын шырындармен ерітіліп, іріп-шіріп, некроздалып кететін ауруды атайды. Ең алғашқы ұйқы безінің жедел басталатын іріңді ауруы туралы қабарды 1641 ж. Тулъпиус (Tulpius) осы аурудан өлген адамның денесін тексеріп жазған.

1842 ж. Глессен (Glaеssеn) жедел панкреатит диагнозын тірі адамда анықтап, аурудың клиникалық көріністерін анықтаған. Бұрынғы заманда жедел панкреатит барлық хирургиялық аурулардың 0,4% ғана құрса, қазіргі уақытта 1-2% жетіп отыр. Бұнымен қоса бұрын әйелдер жиі ауырса, қазір ер адамдар ауырады. Бұның себебі – арақ-шарап. Ауру көбінесе 30-50 жас арасындағыларда кездеседі. Бірақта оның жас балаларда және өте кәрілерде де байқалуы мүмкін.

Этиология және патогенез - жедел панкреатиттің негізгі себебі болып ұйқы безінің өзінен шығатын ферменттердің көбеюі және күшеюі салдарынан бездің іріп-шіруі. Трипсиноген, химиотрипсиноген, липаза ферменттерінің белсенділік қасиеттері бездің ацинусын, одан соң паренхимасын ірітіп шірітеді.

Ферменттердің күшеюі без торшаларының әр түрлі себептерден (механикалық, токсикалық, бактериальды, аллергиялық, нейтротрофикалық, тамырлық) әсіресе бұл себептермен қатар без өзектеріндегі қысым көтерілгенінде байқалады.

Аталған себептер әсерінен без торшаларынан өте белсенді зат цитокиназа шығады. Прокиназаның өте аз мөлшерінің өзі трипсиногенді трипсинге айналдырады. Трипсин без қан тамырларына әсер етіп стазға, бездің ісінуіне, оған қан құйылуына, оның салдарынан бездің геморрагиялық некрозына ұшыратады. Геморрагиялық некрозға ұшыраған бездің бөлшектеріне, қанға өт қышқылдарының тұзы енеді. Бұл липазаны көбейтіп, белсендіріп бездің майлы некрозына ұшыратады. Трипсин мен липазаның қатар (қоса) әрекеті геморрагиялық және майлы некрозды бірге шақырады.

Панкреатиттің аталған аутолизді түрінен басқа дегенеративті және қабынудан басталатын түрлері де белгілі. Бұл панкреатиттің созылмалы түрлерінде жиі кездеседі.

Үйқы безінен көп шығатын ферменттер лимфогенді және контактты жолмен жайылады. Бездің айналасындағы тіндердің жүйке тамырларына байлығы іштің қатты ауырсынуына т.б. көптеген жүйкелі-рефлекторлық бұзылыстарға соғады. Үйқы безінің тікелей жарақаттануы да оның қабынуына себеп болады. Бірақта ұйқы безінің тереңге орналасуы және оның жан жағының қоршалғандығы бездің жарақаттарының өте сиректігінің себебі болады. Көбінесе ұйқы безінің жарақаттануы қарынға, өтке операция жасауда байқалады.