Файл: азастан республикасы денсаулы сатау министрлігі астана медицина университеті.docx

Кабдуалиева Н.Б., Тәжібаева Д.С., Бегларова Г.Е., Айтбаева Ж.Б.

АҒЗАЛАР ЖӘНЕ ЖҮЙЕЛЕР ПАТОФИЗИОЛОГИЯСЫ БОЙЫНША

ТАҚЫРЫПТЫҚ СӨЗДІК

Астана - 2018

ӘОЖ:

КБЖ А

РЕЦЕНЗЕНТТЕР:

Жаутикова С.Б. – Карағанды мемлекеттік медицина университетінің, Я.А.Лазарис атындағы патологиялық физиология кафедрасының меңгерушісі, м.ғ.д., профессор

Манекенова К.Б. – «Астана медицина университеті» АҚ, патологиялық анатомия кафедрасының меңгерушісі, м.ғ.д., профессор

Муслимова Ж.Қ. – «Астана медицина университеті» АҚ, Мемлекеттік тілді дамыту және тіл саясаты бөлімінің бас маманы.

А Кабдуалиева Н.Б., Тәжібаева Д.С., Бегларова Г.Е., Айтбаева Ж.Б.: Ағзалар және жүйелер патофизиологиясы бойынша тақырыптық сөздік

- Астана, 2018. - 143 б.
«Ағзалар және жүйелер патофизиологиясы» пәні бойынша терминдердің жүйеленген жиынтығы. Бұл ғылыми-анықтамалық басылымда жеке патофизиологияның 8 бөлімі бойынша «Қанөндірім жүйесінің патофизиологиясы», «Кардиоваскулалық жүйенің патофизиологиясы»,

«Респираторлық жүйенің патофизиологиясы», «Асқорыту жүйесінің патофизиологиясы», «Несеп - жыныстық жүйенің патофизиологиясы», «Нерв жүйесінің патофизиологиясы», «Эндокрин жүйесінің патофизиологиясы»,

«Тірек-қимыл жүйесі және тері жүйесінің патофизиологиясы», 840 түсініктемелердің заманауи дефинициялары және қысқаша сипаттамалары

берілген. Этимологиялық негізі көрсетілген терминдер мазмұндық бірізділікпен жазылған. Пәнаралық байланысты арттыру мақсатында, сөздікке ағзалар мен жүйелердің патологиялық анатомиясы, ішкі аурулар пропедевтикасы пәндерінде кездесетін өзекті терминдер енгізілген.

Тақырыптық сөздік «Ағзалар және жүйелердің патологиялық физиологиясы» пәні бойынша «Жалпы медицина» мамандығының 3-курс студенттеріне қосымша оқу әдебиеті ретінде ұсынуға болады.

ӘОЖ: КБЖ

«Астана медицина университеті» АҚ-тың оқу-әдістемелік кеңесі қосымша оқу әдебиеті ретінде бекітіп, баспаға ұсынған.

№хаттама2018 ж.

МАЗМҰНЫ

Сөздіктің тараулары	Беттері
Мазмұны	3
Қанөндірім жүйесінің патофизиологиясы	4
Кардиоваскулалық жүйенің патофизиологиясы	22
Респираторлық жүйенің патофизиологиясы	46
Асқорыту жүйесінің патофизиологиясы	61
Несеп- жыныстық жүйенің патофизиологиясы	79
Нерв жүйесінің патофизиологиясы	99
Эндокрин жүйесінің патофизиологиясы	109
Тірек-қимыл жүйесі және тері жүйесінің патофизиологиясы	118
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі	131
Қосымша: терминдердің алфавиттік сілтемесі	132

ТАРАУ «ҚАНӨНДІРІМ ЖҮЙЕСІНІҢ ПАТОФИЗИОЛОГИЯСЫ»
Тақырыбы: «Қанның патологиялық элементтері.

Қанның жалпы көлемінің және физикалық-химиялық қасиеттерінің өзгерістері»

Регенеративті эритроциттер (лат. re - қайта + genus - туылу; грек. erythros - қызыл + kytus - жасуша) - толық жетілмеген жас жасушалар, сүйектің қызыл кемігінің эритроциттік қатарындағы жасушалардың регенерациясы күшейгенде немесе сүйек кемігі тосқауылының өткізгіштігі артқанда эритроциттердің жетілмеген түрлері шеткері қанға түседі. Мысалы: қанда нормобластардың (V класқа жататын жасушалардың), полихроматофильді эритроциттердің пайда болуы, ретикулоциттердің 1,2% -дан көп болуы.

Дегенеративті эритроциттер (лат. degenero – кемістіктердің болуы; грек. erythros - қызыл + kytus - жасуша) - жасушалардың сапалық өзгерістері. Эритроциттердің өлшемінің өзгеруімен, боялуының ауытқуымен, пішінінің өзгеруімен, сонымен қатар оларда қосындылар пайда болуымен сипатталады. Анизоцитоз (греч. anisos – бірдей емес + kytus - жасуша) - эритроциттердің патологиялық дегенеративті түрлері, көлемі әртүрлі эритроциттердің пайда болуымен сипатталады.

Микроцитоз (грек. mikros - кішкене + kytus - жасуша) - қан жағындысында көлемі кіші эритроциттердің басым болуы (7,2 мкм -ден төмен). Теміртапшылықты анемиялар, талассемиялар, тұқымқуалайтын микросфероцитоз кездерінде байқалады.

Макроцитоз (грек. makros – үлкен және kytus -жасуша) - қан жағындысында ірі эритроциттердің басым болуы (8,1 мкм-ден үлкен). В-12-фолий тапшылықты анемияларда, қатерлі өспелерде, бауыр ауруларында, қалқаншабездің функциясы

төмендегенде, миелопролиферациялық ауруларда байқалады. Макроцитоз жаңа туған нәрестелердің физиологиялық ерекшелігі болып есептеледі.

Мегалоцитоз (грек. megas - ірі + kythos – жасуша) - қан жағындысында диаметрі 11 – 12 мкм және одан да үлкен /алып/ эритроциттердің басым болуы. Ортасында жарықтану аймағы жоқ, сопақша келген гиперхромиялық мегалоциттер. Жүкті әйелдерде, В-₁₂-фолий тапшылықты анемияларда, ішекқұрт инвазияларында жиі кездеседі.

Пойкилоцитоз (грек. poikilos - әртүрлі + kytus - жасуша) - эритроциттердің патологиялық дегенеративті түрі, пішіні әртүрлі жасушалардың пайда болуымен сипатталады. Мысалы: сфероциттер, эллиптоциттер, стоматоциттер, дрепаноциттер (орақ тәрізді эритроциттер), кодоциттер (нысана тәрізді эритроциттер).

Анизохромия (грек.anisos – тең емес + chroma - түс, рең) – эритроциттердің патологиялық дегенеративтi формасы және оларға біркелкі емес боялу тән. Эритроциттердің боялуы олардағы гемоглобиннің концентрациясына, сонымен қатар жасушаның пішініне және оларда базофильді субстанцияның болуына тәуелді болады.

Нормохромиялы эритроциттер (лат. norma - үлгі, норма + грек. - chroma түс, бояу) - гемоглобинмен қанығуы қалыпты, цитоплазмасының ортасында жарықтану аймағы бар, біркелкі ашық-қызыл түске боялған эритроциттер.

Гипохромиялы эритроциттер - (грек. hypo - төмен + chroma - түс, бояу) - эритроциттердің гемоглобинмен қанығуы төмен, бозғылт - қызыл түске боялған, ортасында жарықтану аймағы айқын болады. Гипохромия - қорғасынмен уланғанда пайда болады, теміртапшылықты анемияларға, талассемияларға тән және жиі микроцитозбен қабаттасады.

Гиперхромиялы эритроциттер (грек. hyper - жоғары + chroma - түс, бояу) - айқын боялған, ортасында жарықтану аймағы кішірейген

немесе болмайтын эритроциттер. Гиперхромия эритроциттердің қалыңдауынан туындайды және макроцитозбен, мегалоцитозбен жиі қабаттасады.

Кабо (Кебот) сақинасы бар эритроциттер– құрамында ядро қалдықтары бар, патологиялық регенеративтi эритроциттер. Кебот сақинасы бұл эритрокариоцит ядросының қабықшасының қалдықтары, сақина немесе сегіз саны тәрізді болып келеді, қызыл түске боялады. Кебот сақинасы бар эритроциттер мегалобласты анемияларда және қорғасынмен уланғанда пайда болады.

Жолли денешіктері бар эритроциттер – құрамында ядро қалдықтары бар, патологиялық (Жолли денешіктері) эритроциттер. Жолли денешіктері бар эритроциттер В₁₂-тапшылықты анемияларда және лейкоздардағы метапластикалы анемияларда, спленэктомиялардан кейінгі жағдайларда жиі анықталады.

Базофильді түйіршіктері бар эритроциттер– патологиялық эритроциттер. Құрамында көкшіл-күлгін немесе көк түсті гранулалары бар, агрегацияланған базофильді субстанцияға айналған эритроциттер (рибосома қалдықтары). Базофильді түйіршіктері бар эритроциттер - қорғасынмен уланғанда, талассемияларда, лейкоздарда, В12-тапшылықты анемияларда, орақ тәрізді-жасушалы анемияларда, уремияларда, алкогольмен уланғанда анықталады.

Шизоцитоз (шистоцитоз) (грек. shistos - ажырау + kytus - жасуша) – бұл фрагменттелуінің, кесінділерге бөлінуінің есебінен эритроциттердің патологиялық дегенеративтi түрлерінің жоғарылауы. Жүрек қақпақшаларына протез қойылған науқастарда гемолиздік анемия дамығанда, қақпақшалардың ақауында, тромбоздық тромбоцитопениялық пурпураларда, гемолиздік-уремиялық синдромдарда, ТШҚҰ-синдромдарында, аорта коарктациясында жиі анықталады.

Лейкоциттердің регенеративті өзгерістері (лат. re - қайта + genus – туылыу + грек. leukos - ақ + kytus - жасуша)