Файл: азастан республикасы денсаулы сатау министрлігі астана медицина университеті.docx

артериосклероздық энцефалопатия, тамырлық деменция.

---

Тақырыбы «Нерв жүйесінің сезімталдық және қимыл- қозғалыстық қызметінің бұзылысы. Нейропатиялардың патогенезі»

Атаксия (грек. а - жоқ, болмауы + taxis – реті, жөні) - жүріп-тұру кординациясының бұзылуы. Атаксия түрлері: статистикалық атаксия (тұрғанда тепе-теңдікті сақтай алмау) және динамикалық (қозғалғанда немесе жүргендегі дискоординация).

Асинергия (грек. а - жоқ, болмауы + synergia – өзара әрекеттестік) - қозғалудың бұзылуымен көрінетін, бұлшықеттердің бірлесіп жұмыс жасауының бұзылуымен сипатталатын және бірнеше бұлшықет топтарының бір уақытта жиырылуын туындататын қозғалыс үйлесімділігінің бұзылуы. Асинергия мишық зардапталғанда байқалады.

Гиперкинезия (грек. hyper – жоғары, артық + kinesis - қозғалыс) - күрделі қимыл-қозғалыс кезінде, қосымша қимылдардың күшеюі.

Гипокинезия (грек. hypо – төмен, кем + kinesis - қозғалыс) – ерікті қимыл- қозғалыс жылдамдығының және көлемінің шектелуі.

Децеребрациялық сіреспе (лат. de - жою + cerebrum – бас миы + rigidus - мелшию) - ми бағанасын (ортаңғы мидың беткейіндегі жоғары және төменгі төмпешіктердің арасын) қиып кескенде байқалатын жазылатын бұлшықеттер тонусының бірден жоғарылауы, ал бүгілетін бұлшықеттердің әлсіреуі. Осыған орай дененің тепе-теңдігін сақтайтын және оның қимыл-қозғалысын қамтамасыз ететін рефлекстер жойылады.

Каталепсия (грек. katalepsia - ұстап қалу) - жасанды кейіпте дене қалпының аяқ-қолдың немесе дененің мелшейіп қатып қалуы («балауыз тәрізді иілгіштік»), сонымен бірге, осы дене қалпының ұзақ уақыт бойы патологиялық түрде сақталуы. Бұл кезде бұлшықеттердің тонусы артады. Науқастар бірнеше апта немесе

---

айлар бойы осындай қозғала алмайтын жағдайда қалады.

Ауыр миастения (Myasthenia gravis) (грек. myos - бұлшықет + asthenia - әлсіздік) - аутоиммунды нерв-бұлшықеттік ауру, әртүрлі көлденең-жолақты бұлшықеттердің патологиялық шаршауымен және әлсізденуімен (салдануға дейін) байқалады. Бұл ауру кезінде постсинапстық мембрананың холинорецепторлары зардапталады, ал нерв-бұлшықеттік тасымалданудың патологиялары холинорецепторлардың а-суббірліктеріне қарсы антидене түзілуінің салдарынан дамиды.

Парез (грек. paresis - әлсіреу) - иннервацияланудың бұзылуына байланысты бұлшықеттердің жиырылу қызметтің әлсіреуі.

Паралич (грек. paralyo - босаңсу) - сәйкес бұлшықеттердің иннервациялануының бұзылуынан ерікті қимыл-қозғалыстың толық жойылуы.

Орталықты (спазмдық) салдану (пирамидалық жеткіліксіздік) - ми қыртысындағы қозғалыс зонасының немесе перифериялық қозғалыс нейрондарымен байланысқан нерв жүйесінің кез келген бөлігінің зардапталуынан туындайды. Бұлшықет тонусының жоғарылауы, сүйекқап және сіңір рефлекстерінің күшеюі, патологиялық рефлекстердің пайда болуы тән. Салданудың таралуы диффузды түрде байқалады.

Перифериялық (енжар, атониялық) паралич - перифериялық нейрондардың кез келген бөліктері: жұлын-мидың алдыңғы мүйізі, түбі, өрімі, перифериялық нервтері, сонымен бірге, қозғалыс бассүйек нервтері мен олардың ядросы зақымданғанда дамиды. Бұлшықеттердің тонусының және рефлекстердің әлсіреуі, гипертрофия мен атрофияның дамуы байқалады. Салданудың таралуы шектелген.

Гемиплегия (грек. hemi - жартысы + plege - соққы, бүліну) - дененің бір

---

жағындағы аяқ-қолдардың ерікті қимыл-қозғалысының толық жойылуы.

Параплегия (грек. para – маңында, жанында + plege - соққы, бүліну) - екі қолдың немесе аяқтың салдануы.

Тетраплегия (грек. tetra - төрт + plege - соққы, бүліну) - аяқ-қолдардың толық салдануы.

Броун-Секар синдромы (жұлын-мидың латералдық гемисекциясы) (лат. hem» - жартысы + sectio - кесу) - жұлын-мидың жарты көлденеңі зақымданғанда пайда болатын симптомдар кешені. Зақымданған жақта орталықты салдану (немесе парез) дамиды, бұлшықеттік-буындық және вибрациялық сезімталдық жойылады. Қарама-қарсы жақта ауырсыну сезімі мен температуралық сезімталдық жойылады. Жұлын жарақаттанғанда, онда қанайналым бұзылғанда, инфекциялық миелопатияларда, жұлын өспелерінде, таралған склероз дамығанда пайда болады.

Ауырсыну сезімі – мидың жоғарғы бөлімдері мен ауырсыну сезімінің арнайы жүйелері арқылы іске асырылатын күрделі психоэмоционалдық жағымсыз сезіну. Тіндердің бүлінгенін немесе олардың бүлінуін туындататын ықпалдардың бар екендігін білдіреді.

Патологиялық ауырсыну - ОНЖ-нің қыртыстық және қыртысастылық бөлімдерін бұзылуы нәтижесінде организмнің өзгерген ауырсыну импульстерін қабылдауы. Осындай бұзылыстар ноцицепциялық жүйелердің кез келген бөлімінде туындауы мүмкін. Сонымен бірге, ноцицепциялық өрлемелі құрылымдар мен антиноцицепциялық жүйелер арасындағы байланыстардың бұзылуынан дамиды.

Ноцицепциялық жүйе (лат. посеге –зақымдау+ сереге –қабылдау) – ауырсыну сезімін қабылдайтын және тасмалдайтын

---

жүйе. Ауырсыну рецепциясының орталықты аппаратына таламустың, гипоталамустың, ретикулалық формацияның ядролары, орталықты сұрғылт заттек, бас миының қыртысы (соматосенсорлық аумақ) жатады.

Антиноцицепциялық жүйе (ауырсынуға қарсы жүйе) (лат. anti – қарсы + посеге - зақымдау + сереге - қабылдау) - ноцицепциялық жүйе құрылымдарының қызметін бақылайтын және ауыру сезімінің басылуын қамтамасыз ететін жүйе. Негізгі компоненттері: нейрондық және гормондық опиатты анальгезиялық жүйелер, сонымен қатар опиатты емес нейрондық және гормондық анальгезиялық жүйелер.

Анестезия (грек. an – жоқ, болмауы + aisthesis - сезіну, сезім) - кейбір нерв жүйесі ауруларында туындайтын сезімталдықтың жойылуы; хирургиялық операция шараларын орындау кезінде ауырсыну сезімін басу үшін қолданатын дәрілік заттарды енгізгенде дамуы мүмкін.

Гипестезия (грек. hypo–төмен, астында; азаюы + aisthesis – сезіну, сезім) – беткейлік сезімталдықтың әлсіреуі.

Гиперестезия (грек. hyper - жоғары, артық + aisthesis - сезіну, сезім) - сезу мүшелерінің физикалық тітіркендіргіштерге аса жоғары сезімталдығы. Күшті субъективті сезімдердің пайда болуымен көрінеді, бұл кезде олардың модалдығы өзгермейді.

Парестезия (грек. parа - қасында, маңайында + aistesis- сезіну, сезім) - жалған сезіну; дененің әр жерінде шаншу, қызып ашу, түршігу, ұю, құмырсқа жүргендей жыбырлау сияқты кенеттен пайда болатын әртүрлі сезім. Парестезия шеткі нервтердің, қантамырлардың аурулары кезінде, өте сирек – ми мен жұлынның сезімтал орталықтарының бүлінуі кезінде туындауы мүмкін.

Каузалгия (грек. кausis - күйдіру + algos – ауырсыну сзімі) - симпатикалық талшықтарға бай, ірі аралас нервтер

---