Файл: азастан республикасы денсаулы сатау министрлігі астана медицина университеті.docx

зақымдануынан, аяқ-қолдардың ұзақ уақыт қозғалмауынан, сонымен қатар, оларда инфекциялық, деструкциялық және дистрофиялық процестердің туындауының салдарынан дамуы мүмкін. Орналасуы бойынша анкилоздар буынішілік, буынсыртылық және буын қаптамалық (капсуласы) болып бөлінеді.

Тақырыбы: «Тері зақымдануының типтік түрлері. Жіті және созылмалы дерматиттердің патогенезі»
Дерматоздар (грек. derma – тері) – этиологиясы мен патогенезі әртүрлі тері ауруларының жалпы атауы. Тұқым қуалайтын және жүре пайда болған; қабынулық, дистрофиялық, аллергиялық және т.б., түрлері болуы мүмкін.

Дерматит (грек. derma – тері + -itis - қабынуды білдіретін суффикс) - сыртқы патогенді факторлармен тікелей жанасудың салдарынан туындайтын терінің қабынуы. Түрлері: қарапайым жанасулық дерматиттер - механикалық, химикалық, физикалық факторлардың әсерінен дамиды; аллергиялық жанасу дерматиті - негізін аллергиялық реакцияның жасушаның қатысуымен дамитын түрі құрайды (Джелл және Кумбс бойынша IV-типі).

Пиодермия (грек. рyon – ірің + derma - тері) – іріңдеткіш микроорганизмдердің экзогендік жолмен енуінен туындайтын терінің іріңді бөртпелі ауруы. Ересектерде тері ауруларының 80%-ын, балаларда-30%-ын құрайды. Этиологиясы бойынша стафилодермия, стрептодермия, аралас болып бөлінеді.

Гидраденит (грек. hidrоs тер бөлінуі + adеn без + -itis - қабынуды білдіретін суффикс) - апокриндік бездердің іріңдік қабынуы. Бактериялар лимфогендік жолмен, тер шығарылатын түтіктер арқылы тер бөлетін бездерге, содан кейін бездер арқылы айналасындағы майлы тіндерге енеді.

---

Процесс негізінен қолтықасты ойықта (әйелдерде) және бұтаралықта (ерлерде) орналасады.

Микоздар (грек. mykes - саңырауқұрақтық) - тері (әдетте эпидермистің маңайы) және оның қосалқылары: шаштар және тырнақтардың патогенді саңырауқұлақтармен зақымдануынан дамитын тері ауруы. Саңырауқұлақтар Trichophyton, Microsporum және Epidermophyton қатарына жатады. Бұл саңырауқұлақтар үшін тиімді қоректік зат, тері және оның қосалқыларының мүйізді қабатында көптеп кездесетін кератин болып табылады.

Кандидоздар (лат. Candida – ашытқы тектес саңырауқұлақтар) - аэробты шартты-патогендік микроорганизмдерге жататын Candida (Candida albicans) ашытқы тектес саңырауқұлақтар экзогендік жолмен енгенде дамитын тері, тырнақ, ішкі ағзалар және сілемейлі қабаттардың зақымдануы. Candida тектес микроорганизмдер дені сау адамдардың басым көпшілігінің ауыз, қынап және жуанішектеріндегі қалыпты микрофлораның құрамына кіреді. Кандидоз әдетте жалпы және жергілікті иммунитеттің төмендеуі кезінде дамитын аутоинфекция болып саналады.

Зооноздық дерматоздар (грек. zоon - жануарлар + nosos - ауру) – паразит жәндіктерден (кене, бит, бүргелерден) туындайтын терінің зақымдануы. Дерматозооноздарға: қотыр, тері лейшманиозы, педикулез (биттеу), жатады. Есекжем (лат. urticaria - қалақай) – күлдіреуік (терінің ісінген бөлігі анық шектелген) қышитын күлдіреуіктердің теріде жылдам бөрітіп шығуымен сипатталатын аллергиялық ауру. Есекжемнің көрінісі қалақай денеге тиген жердің қызарып, күйіп қалған сияқты болады. Даму жолдарының басты механизмі зақымданудың реагинді механизмі

---

болып саналады (Джелл және Кумбс бойынша аллергиялық реакцияның I типі – реагиндік түрі). Вирусты немесе бактериялық инфекциялардың нәтижесінде дамиды. Аллерген ретінде көбінесе дәрі-дәрмектер, қан плазмасы, азық-түліктер, инсекті аллергендер қатысады.

Ангионевроздық ісіну (грек. angeion – тамыр + neuron - нерв) – терінің, теріасты тіндерінің және сілемейлі қабықтардың шектелген айқын ісінуі. Көмей, кеңірдек және ірі бронхылар ісінгенде асфиксия байқалады. Аллергиялық түрі дамуының негізін Джелл және Кумбс бойынша аллергиялық реакцияның (Квинке ісінуі) I типі – реагиндік түрі құрайды. Комплементке-тәуелді түрлерінде комплементтің С1–ингибиторларының сандық және функциялық ақаулығы байқалады.

Лайелл синдромы (эпидермалық уытты некролиз) - нерв жүйесі және ішкі ағзалардың өзгерістерімен байқалатын терінің және сілемейлі қабаттың токсикалық-аллергиялық зақымдануы. Терінің беткейлік қабатының төменгі қабаттарынан сылынып түсуі, соңынан некрозға ұшырауымен сипатталады. Бірнеше дәрі-дәрмекті бір уақытта қабылдаған кезде оған организмнің реакциясы ретінде пайда болады. Дәрілік заттар гаптен ретінде тері жасушаларының нәруыздарына бекуінен аллергиялық механизмдердің (II, III және IV типтері) іске қосылуы мүмкін деген болжам бар.

Жүйелі қызыл жегі (лат. system lupus erythematosis) – көптеген ағзалар мен жүйелердің зақымдануымен бірге иммундық кешенді қабынудың дамуымен және жасушалардың ядроларындағы антгендерге қарсы спецификалық антиденелердің түзілуімен сипатталатын, негізін иммундық реттелудің генетикалық бұзылыстары құрайтын, этиологиясы белгісіз, аутоиммунды жүйелік ауру. Антинуклеарлы антиденелердің, екі спиральді ДНҚ-ға (анти-

---

дсДНҚ), ядролық антигендерге (анти-Sm) қарсы антиденелердің; микросомаларға, лизосомаларға, митохондрияларға және т.б., қарсы антиденелердің титрінің жоғарылауымен сипатталады.

Жүйелі склеродермия (грек. sklеros - қатты, тығыз + derma - тері) – терінің және ішкі ағзалардың кең таралған фиброздық-склероздық өзгерістерімен, оларда микроциркуляция бұзылыстарымен сипатталатын дәнекер тіннің аутоиммундық ауруы. Фибробластарда РНҚ және ДНҚ бұзылыстары байқалады, ал бұл неофибриллогенезді белсендіреді және дәнекер тіннің негізгі затының гликопротеидтерінің өзгерістерін туындатады. Аутоантиденелердің артық өндірілуімен (антинуклеарлы), микроциркуляциялық арнада шөгіндеген иммундық кешендердің түзілуімен қабаттасады.

Рейно феномені – өте суық ауада болғанда немесе эмоциялық стресс кезінде пайда болатын тері тамырлары мен саусақ артерияларының (дигитальді), тым күшті спазмдық реакциясы. Бұл тамыр тонусының реттелуінің бұзылыстарынан дамиды. Біріншілікті феномен, Рейно ауруының негізін құрайды (барлық феномендердің 90%). Екіншілікті феномен (Рейно синдромы) жиі жүйелі склеродермиямен, ревматоидты артриттермен, ЖҚЖ- мен қабаттасады.

Атопиялық дерматит (диффузды нейродермит) (лат. atopia – әдеттегідей емес; грек. derma – тері + -itis - қабынуды білдіретін суффикс) – шығу тегі аллергиялық терінің қабынулық зақымдануымен сипатталатын созылмалы тұқымқуалайтын ауру. Көріністері: терінің қышуы, теріде папулалы- везикулалық элементтердің пайда болуы, терінің лихенизациялануы (бөртпенің салдарынан терінің қалыңдап пигменттенуі). Басты механизмі: Т- лимфоциттер хелперлердің (1 және 2 типтерінің) қатынасының Th₂ жағына қарай ығысуынан цитокиндік профиль өзгереді

---

және IgE-антиденелердің өндірілуі артады.

Аллергиялық жанасу (контакт) дерматиті (лат. contactus – жанасу; allos - басқа, бөлек + ergos – әсер; грек. derma – тері + -itis - қабынуды білдіретін суффикс) – баяу аллергиялық реакциялардың патогенездік жолымен дамитын

тері аурулары. Жанасу дерматиті туындауына ықпал ететін заттар, тіннің нәруыздарымен байланысқаннан кейін ғана толық антигенге айналады. Оларды Лангерганс жасушалары қармап алып, өңдеуден өткізеді де Т- лимфоциттерге ұсынады. Терідегі көріністері (эритема, папула, везикула, эрозиялар, сулы бөртпе, қабыршақтану), ысу, күйдіру сезімі, қарқыны әртүрлі қышымалар.

Токсикодермия (уытты-аллергиялық дерматит) (грек. toxikоn - у + dеrma

• 
  тері) – уытты және аллергиялық ықпалы бар заттарды жұтқанда, иіскегенде немесе парентеральді енгізгенде, реакция ретінде дамитын (сирек сілемейлі қабаттардың), терінің жіті қабынуы. Аллергиялық механизм иммунитеттің В- және Т-жасушалық тізбегі арқылы іске асады және ол сенсибилизация, идиосинкразия, парааллергиядан туындайды. Токсикалық механизмі аутоаллергендердің түзілуіне және аутоаллергизация туындауына ықпал ететін дәрілердің терінің құрылымдық элементтеріне жағымсыз әсерімен байланысты.
  

Псориаз (грек. psora – қышыма, қотыр) – терінің қабынуымен, кератинизацияның бұзылуымен, эпидермис жасушаларының дифференциациясының бұзылуымен және гиперпролиферациясымен көрінетін, созылмалы бейинфекциялық дерматозбен сипатталатын, генетикалық және сыртқы орта факторлардың әсерінен дамитын организмнің жүйелік ауруы. Патогенезінде Т-лимфоциттер мен макрофагтардың тері жасушаларына қарсы

---