Файл: азастан республикасы денсаулы сатау министрлігі астана медицина университеті.docx

әсер етеді. Сондықтан, Марфан ауруы кезінде организмнің осы бөлігі жиі зардапталады. Буындардың гипермобильділігі тән.

Элерс-Данлос синдромы – коллаген түзілуінің ақауынан дамитын дәнекер тіннің тұқым қуалайтын жүйелік ауруларының тобы. Бұл синдромға буынның шығуына дейін әкелетін олардың тым жылжымалы болуы (гипермобильділігі), және терінің аса созылмалылығы, сүйектің минералдық тығыздығының азаюы, сүйектің сынуға бейімділігі тән.

Остеопороз (грек. osteon – сүйек + poros – саңылау, кеуек, ойық) – сүйектің тығыздығының азаюы, остеоидтің өндірілуінің және оның минералдануының азаюымен сипатталатын, метаболизмдік остеопатия тобына жататын жүйелік ауру. Остеопороз кезінде сүйек тінінің кеуектенуі, сүйектің морт сынғыштығы артады.

Остеосклероз (грек. osteon - сүйек + sklerosis – уплотнение) – сүйектің тығыздығының артуы. Көлем бірлігінде сүйек аралығы санының көбеюі, олардың жуандауы және сүйек кемігіндегі қуыстардың азаюы, кейде осы

қуыстардың толық жойылумен сипатталады. Сүйектің қабынулық аурулары, кейбір өспелері, интоксикациялар, артроздар, бірнеше генетикалық аурулар кезінде және сүйек жарақатынан кейінгі қалпына келу кезеңінде дамуы мүмкін.

Остеомаляция (грек. osteon – сүйек + malakia – жұмсақ) – минералданбаған остеоидтың артық жиналуымен және олардың минералдануының азаюымен сипатталатын, метаболизмдік остеопатия тобына жататын жүйелік ауру. D витаминінің жеткіліксіздігінен, оның алмасуының бұзылуынан, сонымен қатар, макро- және микроэлементтердің тапшылығынан дамуы мүмкін. Қаңқаның деформацияға ұшырауы тән, сүйектің сынғыштыққа бейімділігі жоғары болады.

Рахит (грек. rhаchis - омыртқа) – негізінен ерте балалық шақта D витаминінің тапшылығы туындауынан, организмде кальций-фосфор алмасуының және

---

сүйек тінінің минералдануының реттелуі бұзылғанда дамитын жүйелік ауру. Ағымы жіті болғанда остеомаляция симптомдары пайда болады (бассүйегінің және басындағы еңбектің жұмсаруы, краниотабес, брахицефалия, бассүйектің және аяқ-қолдардың деформациясы, тістердің кариесі және эрозиясы); ағымы жітілеу болғанда – остеоидтық гиперплазия симптомдары пайда болады (маңдай және төбе дөңесі, бұдыры, қабырғалық «тәспі», білектерінде «білезік», саусақтарында «маржан жіпшелері»).

Тақырыбы: «Буындардың қабынулық және дистрофиялық зақымдалу синдромы. Ревматоидты артрит. Остеоартрит»
Буын синдромы – буындардың ауыруымен, олардың дефигурациясы және деформациясымен, буындарда қимыл-қозғалыстың шектелуімен, буындардың шеміршек-байламдық аппаратының және оны қоршаған бұлшықеттердің өзгерісімен сипатталатын симптомдар жиынтығы. Буын синдромының патогенезінің негізінде буындар мен байламдардың қабынулық немесе дистрофиялық өзгерістер жатыр, кейде бұл синндром тек артралгиялармен көрінеді.

Артралгиялар (грек. аrthron – буын + аlgоs - ауырсыну) –буын зақымдануының объективті белгілері болмаған жағдайда, сипаты ауыспалы буын ауруының пайда болуы. Бұл буындардың синовиалық қабындағы нейрорецепторлардың тітіркенуінен пайда болады. Артралгиялар буындардың органикалық зақымдануының, артрит және артроз дамуының хабаршысы болуы мүмкін, сонымен қатар паранеопластикалық синдромның да көрінісі болуы мүмкін.

Артрит (грек. аrthron – буын + -itis – қабынуды білдіретін суффикс) – бір немесе бірнеше буындардың зақымдануымен сипатталатын кез-келген қабынулық, метаболизмдік және дегенеративті аурулардың

---

жинақты атауы.

Реактивті артриттер (лат. reactio – қарсы әсер + грек. аrthron – буын + -itis - қабынуды білдіретін суффикс) – жіті ішектік немесе урогенитальді инфекциялардан кейін 1ай төңірегінде дамитын буындардың іріңді емес қабынулық ауруы. Иммундық кешендік синовиттің дамуының негізін

микробтық антигендерге қарсы макроорганизмнің иммундық жауабы құрайды. Буынның қуысынан тыс орналасқан микробтық антигендерге иммундық кешендер қалыптасады да, синовиалық қабыққа шоғырланады, нәтижесінде иммундық кешендік синовит дамиды. Реактивті артриттер гистосәйкестік HLA B27 антигендерін тасымалдаушылармен ассоциацияланған.

Подагра (грек. pous - аяқ + agra - алу, жаулап алу) – сыртқы орта және/немесе генетикалық факторлардың салдарынан натрий моноураты кристалдарының түрлі тіндерде шөгіндеуінен, гиперурикемия дамыған науқастарда қабынудың дамуымен сипатталатын жүйеліу тофусты ауру. Подагра микрокристалдық артриттер класына жатқызылған ауру. Науқастардың 90%-да алғашқы подагралық атака аяқтың бірінші бәшпай буындарының зақымдануымен көрінеді. Поляризациялық микроскопияда екі сынықты теріс сәулелену арқылы қарағанда синовиялық сұйықтықта пішіні ине тәрізді натрий моноуратының кристалдары анықталады.

Подагралық тофус (лат. tofus – кеуекті тас) – жұмсақ тіндерде зәр қышқылының жиналуынан гранулема тәрізді ауырмайтын түйіндердің пайда болуы. Гиперурикемия деңгейі өте жоғары болғанда және подаграмен 5-6 жылдан ұзақ уақыт ауырған науқастарда түзіледі. Аяқ және саусақ буындарының, тізебуын,

---

құлақ қалқаны, білектің, санның, сирақ, ахилл сіңірлері мен маңдай теріастында орналасады.

Создық (гонореялық) артрит (грек. gony – ұрық + rheo – ағу + аrthron – буын + itis - қабынуды білдіретін суффикс) –несеп–жыныс трактының жіті немесе созылмалы гонококктық инфекцияларының асқынуынан дамитын буындардың спецификалық инфекциялық-қабынбалық зақымдануы. Гонореялық артриттің қоздырғышы грамм теріс диплококк (гонококк) - Neisseria gonorrhoeae. Гонореялық артрит кезінде буындардың айналасындағы бұлшықеттердің атрофиясы және остеопороз жылдам дамиды.

Ревматоидты артрит (грек. rheumatismos – сұйықтықтың ағуы + аrthron – буын + -itis - қабынуды білдіретін суффикс) – эрозиялы-деструкциялық полиартрит типі бойынша, негізінен ұсақ буындардың жаппай зардаптануымен және ішкі ағзалардың жүйелік зақымдануымен сипатталатын, этиологиясы белгісіз, дәнекер тіннің аутоиммунды ауруы. Созылмалы қабынудың дамуы иммунокомпетентті жасушалардың (макрофагтардың, Т- және В-лимфоциттердің), белсендірілуімен және пролиферациясымен байланысты. Бұл кезде цитокиндердің, өсу факторларының, адгезиялық молекулалардың бөлінуі артады және аутоантиденелердің түзілуі күшейеді де иммундық кешендер қалыптасады.

Ревматоидтық фактор (РФ) (грек. rheumatismos - сұйықтықтың ағуы) – IgG- молекуласының Fc-фрагментіне қарсы аутоантиденелер, оларға әдетте Ig М жатады. IgG-ревматоидтық фактордың кешені фагоцитозға ұшырамайды. Түзілген және айналымға түскен иммундық кешендер «IgG-ревматоидтық фактор» фагоцитозға ұшырамайды, олар периваскулалық кеңістікте

шөгіндеп, қабынудың дамуын

---

туындататын жасушалардың қатысуымен жүретін цитоуытты реакцияларды ынталандырады.

Паннус (лат. рannus – кесінді, тіннің бөлігі) - қантамырларға бай және макрофагтардан, лимфоциттерден, белсенді пролиферацияға ұшыраған фибробласттардан тұратын, қабынған синовиялық қабықтан түзілетін грануляциялы тін. Паннус қарқынды өседі, синовиялық тіннен шеміршекке өтеді. Паннустың ішіндегі цитокиндердің әсерінен түзілген ферменттер шеміршекті талқандайды.

Остеоартрит (остеоартроз) (грек. оsteon - сүйек + arthron - буын + -itis - қабынуды білдіретін суффикс) – буын шеміршегінің дегенерациялық– дистрофиялық зардапталуымен көрінетін буындардың созылмалы ауруы. Бұл кезде субхондралық сүйек, синовиялық қабықша, буын ішіндегі байлам, буын қаптамасы (капсуласы), буын айналасындағы бұлшықеттері салдарлық (екіншілікті), өзгеріске ұшырайды. Остеоартрит кезіндегі синовиялық сұйықтықтың сипаты қабынулық емес (<2000 лейкоциттер/мм³), құрамында негізгі кальций фосфатының кристалдары жиі кездеседі. Аурудың кеңінен таралған түрлері – ұршықбуынының остеоартрозы (коксартроз) және тізебуынының остеоартрозы (гонартроз).

Остеофиттер (грек. osteon - сүйек + phyton – өсінді) - деформациялаушы күштемелердің әсерінен немесе сүйек тінінде кальций алмасуының бұзылуы салдарынан сүйек тінінің шеттерінде патологиялық өсінділердің пайда болуы. Неізінен остеофиттер аяқ және қол сүйектерінің беткейінде пайда болады. Остеофиттердің типтері: компакты сүйекті; кеуек сүйекті; шеміршек

- сүйекті; метаплазиялық.

Анкилоз (грек. ankylos – майысқан, иілген) – жіктескен сүйектердің буындық ұштарының бітесуінен буынның қозғалмай қалуы. Буындардың

---