Файл: азастан республикасы денсаулы сатау министрлігі астана медицина университеті.docx

ішке тартқанда өкпе керілуінің бұзылуын (дистензиялық ателектаз) жатқызуға болады. Ателектаз инфекцияланған кезде және организмнің қорғаныс күштері төмендеген кезде абсцестену байқалады.

Өкпенің абсцесі (abscessus - іріңқалта) – өкпе тінінің инфекциялық некрозға ұшыраған бөлімдерінің деструкциялануы және балқуы нәтижесінде іріңге толы қуыстардың қалыптасуымен сипатталатын патологиялық процесс. Өкпедегі іріңді қуыс қоршаған тіндерден пиогенді капсуламен шектелген. Жиі патогендік стафилококктармен, анаэробты кокктармен, спора түзбейтін анаэробтармен шақырылады. Пневмониядан кейінгі абсцестер жиі кездеседі. Өкпе гангренасы (грек. graino – кеміру) - қоршаған тіннен шектеуші капсуламен ажыратылмаған және үдеуге бейім болып келетін, өкпе бөлігінің немесе тұтас өкпенің қарқынды іріңді-шірікті ыдырауы. Гангрена кезінде

ыдыраған іріңді аймақтың ажырамаған некроздық аймақпен ауысып көрінуі байқалады. Өкпенің сау көрші бөлімдеріне тарауға бейім. Жиі микроорганизмдердің ассоциациясымен шақырылады, солардың ішінде міндетті түрде анаэробты микрофлора болады.

Гидроторакс (грек. hydоr - су + thоrax - кеуде) –плевралық қуыста табиғаты қабынулық емес (транссудат) сұйықтықтың жиналуы. Жүрек жеткіліксіздігі кезінде плевра қуысына сұйықтық жиналуының негізгі механизмі- үлкен және кіші қанайналым шеңберлерінде гидростатикалық қысымның артуы; нефроздық синдром және микседема кезіндегі негізгі механизм – қанның онкотикалық қысымының төмендеуі; асцит және перитонеальдық

---

диализ кезіндегі негізгі механизм - құрсақішілік қысым артуынан құрсақ қуысынан диафрагмадағы тесіктер арқылы сұйықтықтың плевралық қуысқа өтуімен байланысты; көкірекортадағы (средостения) өспелер кезіндегі негізгі механизм - қан мен лимфаның жергілікті ағып кетуінің нашарлауы.

Гемоторакс (грек. haima - қан + thоrax - кеуде) – өкпе, көкірекорта, жүрек немесе көкірек тамырларынан қанкету салдарынан плевралық қуыста қанның жиналуы. Плевралық қуыста қанның жиналуы зақымданған жақтағы өкпенің қысылуына және көкірекортадағы ағзалардың қарама-қарсы жаққа ығысуына алып келеді. Бұл өкпенің тыныстық беткейінің кішіреюіне, тыныс және гемодинамика бұзылыстарының дамуына ықпал етеді. Ұйыған гемоторакс плевра эмпиемасы дамуының басты қауіп факторы болып табылады.

Плеврит (грек. pleura - қабырға, бүйір + itis – қабынуды білдіретін суффикс)

- плевралық қуыста сипаты әртүрлі экссудаттың пайда болуымен қабаттасатын плевраның қабынуы. Плевра қабықтарына фибрин жиналғанда құрғақ плеврит; плевра қуысына экссудат жиналғанда - экссудатты плеврит дамиды. Плеврит, әдетте, бөлек ауру болып саналмайды, ол өкпе, кеуде қабырғасы, диафрагма, көкірекорта ағзаларындағы патологиялық процестердің ағымын асқындырады немесе кейбір жүйелік аурулардың көрінісі болып табылады.

Плевра эмпиемасы (грек. empyema - іріңдік) – плевралық қуыста сипаты іріңді экссудаттың жиналуымен қабаттасатын плевраның висцералық және париеталық қаптарының шектелген немесе диффузды қабынуы. Іріңді интоксокация, айқын гипертермия және кейде тыныс жеткіліксіздігі белгілерінің пайда болуымен сипатталады. Өкпе тінінің некрозы мен деструкциясын туындатуға

---

қабілетті микроорганизмдермен шақырылатын өкпе абсцесімен салыстырғанда плевра эмпиемасын плевраға енген кез- келген микроорганизм шақыра алады.

Пневмоторакс (грек. pneuma - тыныс + thоrax - кеуде) – кеуде жарақатының немесе өкпе зақымдануының салдарынан плевра қуысына оның герметикалығы бұзылуынан ауаның енуімен сипатталатын патологиялық жағдай. Плевралық қуысқа ауа жеткілікті дәрежеде өткенде өкпе паренхимасының коллапсы және өкпенің тыныстық қызметінің бұзылуы байқалады. Этиологиясы бойынша пневмоторакстар жарақаттық, өздігінен дамитын (спонтанды), диагностикалық және емдік болып бөлінеді.

Өздігінен дамитын пневмоторакс (спонтанды) (лат. spontaneus – өздігінен)

- висцералық және париеталық плевра арасында ауа жиналуымен сипатталатын патологиялық жағдай. Бұл пневоторакстың кеуденің немесе өкпенің жарақаттарымен, өкпе тінінің инфекциялық немесе өспелік деструкциялануымен, дәрігерлік іс-әрекеттермен байланысы жоқ. Спонтанды пневмоторакстың себебі 85-90%-да өкпе эмфиземасы, жиі оның буллезді түрі болып табылады.

Ашық пневмоторакс - плевра қуысымен бронх саңылауы арасында еркін қатынас орнауы, яғни атмосфералық ауамен байланысы болуымен сипатталатын пневмоторакстың түрі. Демді ішке тартқанда қасымша ауа көлемі плевра қуысына кіреді, ал демді шығарғанда ауа сол көлемде шығарылады. Салдарынан өкпе бүрісіп тыныстық қызметті атқара алмайды (өкпенің коллабирленуі).

Жабық пневмоторакс – плевралық қуыс сыртқы ортамен қатынаспайды және де өкпе немесе кеуде жарақаттары

---

нәтижесінде плевралық қуысқа кірген ауа көлемі дем алу кезінде өзгермейді. Сондықтан жабық пневмоторакстың ағымы салыстырмалы қатерсіз болып есептеледі.

Қақпақшалы пневмоторакс – пневмоторакстың бұл түрінде, дем алғанда ауа плевралық қуысқа еркін кіреді, бірақ қақапалық механизм іске қосылғандықтан оның шығуы қиындайды. Сыртқы пневмоторакста жарақаттанған кеуде қуысының шеттері қақпақша қызметін атқарады, ішкі пневмоторакста қақпақша қызметін әдетте өкпе жарақатының кесіндісі атқарады. Әр дем алған сайын плевралық қуыстағы ауаның көлемі ұлғая береді, нәтижесінде кернеулі пневмоторакс туындайды. Бұл өкпенің коллапсына және көкірекортаның қарама-қарсы жаққа ығысуына алып келеді.

---

Тақырыбы: «Тыныс жеткіліксіздігі синдромы»

Тыныс жеткіліксіздігі (ТЖ) - қанның газдық құрамын қалыпты түрде ұстап тұруды қамтамасыз ете алмайтын немесе ол сыртқы тыныс алу аппаратының қалыптан артық жұмысы арқылы iске асатын организмнің патологиялық жағдайы. Сыртқы тыныс жеткіліксіздігін дәлелдейтін негізгі критерийлерге артериялық қанның газдық құрамының келесі өзгерістерін жатқызады: гипоксемия, гиперкапния, сирек гипокапния.

Обструкциялық сыртқы тыныс жеткіліксіздігі (лат. obsstructio – бітеліс, қиындау) – тыныс жолдарының тарылуы және ауа ағымына қарсыласудың күшеюі салдарынан дамитын тыныс жеткіліксіздігі. Тыныстың демді шығару фазасы басым бұзылады. ҚДШК1 және Тиффно индексінің, дем шығару жылдамдығының максимальді көлемінің төмендеуі, өкпенің қалдық көлемінің жоғарылауы тән. ӨТС, ҚТӨС, ӨҚК көрсеткіштері қалыпты шамада болуы мүмкін немесе шамалы өзгереді.

Рестрикциялық сыртқы тыныс жеткіліксіздігі (лат. restrictio - шектеу) – өкпенің тыныс беткейінің азаюынан немесе сөзымдылығының төмендеуінен дамитын тыныс жеткіліксіздігі. Тыныстың демді ішке тарту фазасы басым

бұзылады. ӨТС және өкпенің қалдық көлемінің төмендеуінің салдарынан ӨМВ-нің және өкпенің жалпы көлемінің азаюы байқалады. Тиффно индексі қалыпты болады немесе жоғарылайды. Инспираторлық ағымның көлемдік жылдамдығы төмендеуімен, ал экспираторлық ағымның көрсеткіштері қалыпты шамада болуымен сипатталады.

Тыныс жеткіліксіздігінің гипоксемиялық (паренхималық, I типі) түрі (грек. hypo – төмен аз, + лат. оxygenium – оттегі + грек. haima – қан) –өкпе паренхимасы зақымдануының және альвеолалық-артериялық қиылыс аумағында газ алмасу

---