Файл: азастан республикасы денсаулы сатау министрлігі астана медицина университеті.docx

бастап ауыр нефроздық синдром және тез өршитін гломерулонефритке дейін дамиды.

Нефроздық синдром (грек. nephros - бүйрек + -оsis – ауру, азаптану) - клиникалық-лабораториялық симптомдар жиынтығы, тәулігіне 3,0-3,5 г асатын айқын протеинуриямен, тәулігіне 25 г/л аз гипоальбуминемиямен байқалатын гипопротеинемия, гипер-α₂-глобулинемиямен, гиперлипопротеинемиямен, айқын ісінулер кейде анасарка дамуымен, қуыстардың ісінуімен сипатталады. Нефроздық синдромның барлық түрлерінде бүйрек шумақшалары капиллярларының базальдық мембранасының нәруыздарға өткізгіштігі артады. Протеинурия сұрыпталған (селективті) және сұрыпталмаған (селективті емес) болуы мүмкін.

Ең аз (минимальді) өзгерістер байқалатын ауру (липоидты нефроз, ең аз (минимальді) өзгерістермен байқалатын гломерулонефриттер)– подоциттер аяқшаларындағы өсінділердің диффузиялы бірігуі түрінде зақымданатын, диагнозын тек электрондық микроскопиялау арқылы анықтауға болатын пролиферациялық емес гломерулопатия. Нефрон құрылымында иммундық кешендердің шоғырлануынсыз сұрыпталған (селективті) сипаттағы айқын протеинуия тән. Ілкі нефроздық синдромдар тобына жатады.

Мембраналық нефропатия (мембраналық гломерулонефрит) (лат. membrana – терісі + грек. nephros - бүйрек + pathos – ауру, азаптану) - иммунды-тіркескен гломерулопатиялардың бір түрі. Зақымданған подоциттермен түзілетін иммундық кешендердің мембранаішілік (интрамембраналық) немесе субэпителийлік шоғырлануымен және матриксті

---

материалдың шөгіндеуімен сипатталады. Салдарынан базальдық мембрананың диффузиялы қалыңдауы және құрылымының өзгеруі байқалады. Жасушалық пролиферация анықталмайды.

Фокальді сегменттік гломерулосклероз (лат. focalis – ошақтық + segmentum – кесінді + glomus – шумақша + грек. sclerisis - қалыңдау, қату) – Фокальді сегменттік гломерулосклерозға подоциттердің зақымдануы мен жеке бүйректік шумақшалардың жартылай склероздануы (беріштенуі) тән. Аурудың басында басқа шумақшалар зақымданбайды. Бірақ зақымдаушы фактордың әсері ұзақ және айқын болған жағдайда апоптоз механизмдері іске қосылады. Нәтижесінде подоциттер өлеттеніп, гломеруланың базальдық мембранасымен байланысы үзіліп, түсіп қалады да мембрананың сол жердегі бөліктері жалаңаштанады. Бұл нефроздық синдромның ең қолайсыз түрі.

Бүйрек амилоидозы (лат. amytum - крахмал) – бүйректің ілкі және салдарлық ауруы, ерекше белгісі бүйрек тінінің барлық құрылымдық элементтерінде, жиі шумақша капиллярларында және бүйрек түтікшелері эпителийінің базальдық мембраналарында фибриллярлық гликопротеид – амилоидтың жиналуы. Нефроздық синдромның түрлі белгілерінің пайда болуына ықпал ететін және гипопротеинемиялар мен ісінулерге алып келетін тәулігіне 3,0-3,5 г-нан асатын жоғары протеинурия тән.

Тақырыбы: «Бүйректің жіті зақымдануының және созылмалы бүйрек ауруларының патофизиологиясы»
Клиренс (ағылш. clear - тазалау) – 1 минутта бүйректе фильтрацияланатын, бірақ реабсорбцияланбайтын және секрецияланбайтын плазманың көлемі. Клиренсті есептеу арқылы шумақшалық фильтрацияның

---

жылдамдығы анықталады (ШФЖ). Қалыпты жағдайда дененің 1,73 м²-на есептегенде эндогенді креатининнің клиренсі бойынша ШФЖ минутына 90-130 мл-ді құрайды.

Бүйрек функциясының жеткіліксіздігі – бүйректің зәр шығару функциясының төмендеуінен немесе мүлдем тоқтауынан дамитын, гомеостаз бұзылыстарымен, гиперазотемиялармен, организмнің су-электролиттік

құрамының және қышқылдық негіздік жағдайының бұзылыстарымен көрінетін патологиялық жағдай.

Бүйректің жіті зақымдануы (БЖЗ) – бүйректің жіті зақымдануы кезінде бүйректің функциясы минималды өзгерістерден басталып, біртіндеп үдеп толық жойылуы мүмкін. БЖЗ сатыларын нақтылайтын критерилерге қанда креатинин деңгейінің жоғарылауы, ШФЖ және диурездің азаюы жатады. Бастаушы патогенездік механизмі бойынша бүйрек зақымдануының пререналдық, реналдық және постреналдық түрлерін ажыратады.

Бүйрек функциясының жіті жеткіліксіздігі (БФЖЖ) - потенциалды қайтымды, бүйрек функциясының жылдам төмендеуі, гиперазотемия пайда болуымен, көптеген ағзалардың функциясының нашарлауымен және гомеостаз бұзылыстарымен сипатталады. БФЖЖ бірнеше сағат немесе бірнеше күндер аралығында дамиды.

БФЖЖ пререналдық түрі (лат. prae - алдында + ren – бүйрек) – бүйрек паренхимасының зақымдалуынсыз бүйректік гемодинамиканың бұзылуымен сипатталатын БФЖЖ түрі. Патогенезінің негізінде бүйрек тамырларының перфузиясының төмендеуі және гломерулалық афферентті артериолаларда қысымның төмендеуі, сонымен қатар бүйректік қанағымның шунтталуы, бүйректің қыртысты қабатының ишемиясы және ШФЖ-тың жылдам азаюы жатыр.

БФЖЖ реналдық түрі (лат. ren -

---

бүйрек) – бүйрек паренхимасының зақымдалуымен сипатталатын БФЖЖ түрі. ШФЖ-ның азаюына ықпал ететін себептік факторларға: бүйректік қанағыстың төмендеуі, түтікшелердің жасушалық цилиндрлермен және детриттермен бітелуі, шумақшалық фильтраттың зақымданған түтікшелік эпителий арқылы ретрогратты ағуы жатады. Реналдық түрі негізінен бүйректің ишемиялық немесе уытты зақымдануынан туындаған жіті тубулалық некроздың нәтижесінде дамиды.

БФЖЖ постреналдық түрі (лат. post – кейінгі, соңғы + ren – бүйрек) - зәр шығаратын жолдар арқылы зәрдің ағуына кедергі келтіретін факторлардың әсерінен дамитын БФЖЖ түрі. Зәрдің ағып кетуінің жіті бұзылыстарынан алғашында бүйректік қанағыс күшейеді, бірақ артынан жылдам вазоконстрикция дамып, ШФЖ-ның азаюы байқалады.

Бүйректің созылмалы аурулары (БСА) (грек. chronikos – ұзаққа созылатын) - сипаты үдемелі бүйректің созылмалы аурулары, негізінде нефросклероз қалыптасуының механизмі жатыр. БСА кезінде бүйрек функциясының төмендеуі (ШЖФ <60 мл/мин/1,73м²) және/немесе бүйрек зақымдануы 3-ай және одан ұзақ мерзімде байқалады. Бүйрек зақымдануының маркерлері: альбуминурия тәулігіне >30 мг; зәр шөгіндісінде патологиялық өзгерістер; сәулелік зерттеу әдістерінде және бүйректі биопсия жасағанда нақтыланған бүйректің құрылымдық бұзылыстары. БСА бес сатыға бөлінеді. 3, 4, 5-інші сатылары бүйрек функциясының созылмалы жеткіліксіздігі дамуын айқындайды.

Бүйрек функциясының созылмалы жеткіліксіздігі (БФСЖ) (грек. chronikos - ұзаққа созылатын) – қызмет атқаратын нефрондар массасының

---

қайтымсыз азаюы және ШЖФ төмендеуі салдарынан дамитын гомеостаз

бұзылыстарымен сипатталады. Нефросклероздың дамуы БФСЖ-ның морфологиялық эквиваленті болып есептеледі. Нефрондар зақымдануының басты механизмдеріне: шумақшаішілік гипертензия, гиперфильтрация, протеинурияның нефроуытты әсері, жасуша сыртылық матрикс түзілуінің ынталандырылуы жатады. БСА-ның 5-інші сатысы БФСЖ-ның терминалды кезеңіне (уремия) сәйкес келеді.

Уремия (лат. uron – несеп, зәр + грек. haima – қан) – метаболизмнің және көптеген ағзалардың функциясының бұзылыстарымен сипатталатын үдемелі бүйрек жеткіліксіздігінің клиникалық синдромы. Уремия БФЖЖ-ның екінші және үшінші сатыларында дамуы мүмкін, сонымен қатар шумақтық фильтрацияның қалыпты деңгейден 10-5%-на дейін (10 мл/мин және одан төмен) төмендеуімен, гиперазотемияның жоғары дәрежесімен сипатталатын БФСЖ-ның терминалды сатысында байқалады.

Кардиореналдық континуум (грек. kardia - жүрек + от лат. ren – бүйрек + continuum - үзіліссіз) – жүрек пен бүйрек дисфункциясының қабаттасуынан кез келген патологияның өлім-жітімділігі артып, әрбір ағза функциясы жеткіліксіздігінің одан сайын өршуі. Континуумның қалыптасуымен бірге кардиалық және ренальдық патология үдеуінің өзара стимуляциялануы ең алдымен, қауіп-қатер факторларының жалпы болуымен түсіндіріледі. Сонымен қатар, жүрек және бүйрек функциясы жеткіліксіздігі арасындағы өзара байланыстың дамуы патологиялық механизмдердің ұқсас болуымен, ең алдымен, бүйректің ұзақ гипоперфузиясынан, ренин-ангиотензин- альдостерон жүйесі және симпатикалық нерв жүйелерінің активациялануының нәтижесінде туындайды.

Бүйрек қызметін толықтырғыш терапия – қайтымсыз патологиялық процестер кезінде, БФЖЖ-ның, БФСЖ-ның терминалдық сатыларында бүйрек функциясын қолдауға (бір қалыпта ұстап тұруға), бағытталған емдік

---