Файл: азастан республикасы денсаулы сатау министрлігі астана медицина университеті.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 03.12.2023
Просмотров: 453
Скачиваний: 3
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
СОДЕРЖАНИЕ
Тақырыбы: «Анемиялар мен эритроцитоздардың патофизиологиясы»
Тақырыбы: «Лейкоцитоздар мен лейкопениялардың патофизиологиясы»
Тақырыбы: «Жіті және созылмалы лейкоздардың патофизиологиясы»
Тақырыбы: «Гемостаз патофизиологиясы»
Тақырыбы: «Жүрек жеткіліксіздігінің патофизиологиясы»
Тақырыбы: «Жүректің коронарогенді емесаурулары»
ТАРАУ: «РЕСПИРАТОРЛЫҚ ЖҮЙЕНІҢ ПАТОФИЗИОЛОГИЯСЫ»
Тақырыбы: «Бронх өткізгіштігі бұзылу синдромының патофизиологиясы»
Тақырыбы: «Өкпе тіні тығыздалу синдромының патофизиологиясы.
Тақырыбы: «Тыныс жеткіліксіздігі синдромы»
ТАРАУ «АСҚОРЫТУ ЖҮЙЕСІНІҢ ПАТОФИЗИОЛОГИЯСЫ»
Тақырыбы: «Асқазан қызметінің бұзылысы. Ойық жара ауруының патофизиологиясы»
Тақырыбы: «Ұйқыбезінің секреторлық функциясының бұзылысы»
Тақырыбы: «Жіңішке және жуан ішек қызметтерінің бұзылыстары»
Тақырыбы: «Бауыр патофизиологиясы»
ТАРАУ «НЕСЕП ЖЫНЫС ЖҮЙЕСІНІҢ ПАТОФИЗИОЛОГИЯСЫ»
Тақырыбы: «Зәр шығару жүйесінің қабынбалық ауруларының патофизиологиялық сипаттамасы»
Тақырыбы: «Жыныстық даму бұзылыстары синдромының патофизиологиясы»
ТАРАУ «НЕРВ ЖҮЙЕСІНІҢ ПАТОФИЗИОЛОГИЯСЫ»
Тақырыбы: «Мидағы қанайналымның ңпатофизиологиясы.
Тақырыбы: «Тырысу және ми қабықшалары зақымдалуы синдромының патофизиологиясы»
Тақырыбы «Нейродегенеративті аурулардың патофизиологиясы»
ТАРАУ«ЭНДОКРИН ЖҮЙЕСІНІҢ ПАТОФИЗИОЛОГИЯСЫ»
Тақырыбы: «Қантты диабеттің патофизиологиясы»
ТАРАУ «ТІРЕК-ҚИМЫЛ ЖҮЙЕСІ ЖӘНЕ ТЕРІ ПАТОФИЗИОЛОГИЯСЫ»
Тақырыбы: «Қаңқа бұлшықеттерінің тұқымқуалайтын және жүре пайда болатын аурулары. Миопатиялар»
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Ағзалар және жүйелер патофизиологиясы бойынша тақырыптық сөздік
Науқастарда инсулинотерапияға абсолютті мұқтаждық кейде пайда болады, кейде болмайды.
Қантты диабеттің 2 типі – инсулинге резистенттілік дамуымен және инсулиннің секрециясы бұзылуының үдеуімен сипатталатын созылмалы ауру. Науқастарда инсулиннің салыстырмалы жеткіліксіздігі анықталады, ауру 30-
40 жастан кейін дамиды, ағымы тұрақты, кетоацидоз сирек байқалады, макроангиопатиялар жиі дамиды.
Инсулинге резистенттілік (лат. insula – аралшық + resistentia - қарсыласу, кері әсер) – қанда инсулиннің концентрациясы қалыпты, бірақ инсулиннің әсеріне жасушалардың биологиялық жауабы жеткіліксіз болғандықтан, инсулинге тәуелді тіндерде глюкоза сіңірілмейді де, гипергликемия дамиды.
Дамуын инсулиндік рецепторлардың санының және сезімталдығының төмендеуімен, сонымен қатар, инсулиннің ықпалын ынталандыратын пострецепторлық механизмдердің тежелуімен (нысана-жасушалардағы протеинкиназалардың фосфорилденуінің бұзылуы, бұл өз кезегінде глюкозаның жасушаішілік пайдаланылуын «утилизациясы» бұзады; глюкозаның мембраналар арқылы тасымалдануының ақаулықтары), байланыстырады .
Метаболизмдік синдром (грек. metabole - өзгеріс, ауысу) – дамуының негізін инсулинге резистенттілік және компенсаторлық гиперинсулинемия құрайтын, метаболизмдік, гормональдық және клиникалық бұзылыстар кешені. Сонымен қатар, негізгі компоненттеріне глюкозаға толеранттылық және қантты диабеттің 2 типінің дамуы, абдоминальдік (висцералық) семіру, дислипидемия, артериялық гипертензия, атеросклероз, гиперурикемия, гипергомоцистеинемия, әйелдерде гиперандрогения, гемостаз бұзылыстары жатады.
Гестациялық
диабет (лат. gestatio – көтеріп ) - жүктілік кезінде пайда болатын немесе бірінші рет анықталатын қантты диабет. Шамамен жүктіліктің II-ші үшайлығында дамиды және плаценталық гормондардың контринсулярлық әсерінен және инсулинге резистенттілік туындауынан дамуы мүмкін.
Қантты диабеттің спецификалық (екіншілікті) түрлері – шығу тегі әртүрлі аурулардың тобы, бұл кезде қантты диабеттің дамуы басқа патологиялармен қабаттасады. Негізгі түрлері: ұйқыбезінің аралшықтарындағы бета- жасушалардың функциясының генетикалық ақауы; инсулиннің әсер етуінің генетикалық ақауы; ұйқыбезінің экзокриндік бөлігінің аурулары; эндокринопатиялар; дәрілік препараттардың және химиялық заттектердің әсерінен туындаған диабет; инфекциялық агенттердің ықпалынан дамыған диабет және т.б.
Диабеттік кетоацидоз (өзгерген нем. aketon - ацетон + франц. -ose – табиғаты қант дегенді білдіретін суффикс + лат. acidus – қышқыл) – жоғары гипергликемиямен, гиперкетонемиямен, метаболизмдік ацидозбен, су және электролит алмасуының айқын бұзылыстарымен көрінетін клиникалық- биохимиялық синдром. Негізінде инсулиннің абсолютті тапшылығы және контринсулярлы гормондардың артық (негізінен катехоламиндер, глюкагон, кортизол) өндірілуі жатыр.
Кетоадидоздық кома (өзгерген нем. aketon - ацетон + франц. -ose - табиғаты қант дегенді білдіретін суффикс + лат. acidus – қышқыл + грек. koma – терең ұйқы) – диабеттік комалардың ішіндегі ең жиі кездесетін түрі, басты механизміне инсулиннің абсолютті тапшылығы жатады. Клиникалық көріністері кетоацидоздың және гипергликемияның жоғарылау деңгейіне байланысты болады,
яғни әртүрлі метаболизмдік бүліністермен, айқын дегидратацияның салдарынан дамыған электролит алмасуының бұзылыстарымен сипатталады. Кома біртіндеп дамиды: қышқыл-негіздік үйлесімділік бұзылуының алғашқы белгілері пайда болғаннан кейін естен тануға дейінгі аралық бірнеше тәулікті құрайды.
Гиперосмостық кома (грек. hyper - жоғары + osmos - соққы, қысым + koma - терең ұйқы) – бірден дамитын айқын гипергликемиямен (плазмадағы глюкозаның деңгейі >35 ммоль/л), плазма осмолярлығының жоғарылауымен, ауыр жасушаішілік дегидратация дамуымен сипатталатын қантты диабеттің жіті асқынуы (әдетте сусыздануды шақыратын қосымша факторлардың әсерінен қантты диабеттің 2 типімен ауыратын 50 жастан асқан науқастарда байқалады). Кетоз және ацидоз болмайды. Негізгі себебі: инсулиннің салыстырмалы айқын жеткіліксіздігі + бірден дамыған дегидратация.
Лактацидоздық кома (лат. acidum lacticum – сүт қышқылы + koma - терең ұйқы) – қанда сүт қышқылы мөлшерінің жоғарылауымен (> 4 ммоль/л) және метаболизмдік ацидоз дамуымен сипатталатын қантты диабеттің жіті асқынуы. Гиперкетонемия және кетонурия болмайды, шамалы гипергликемия және глюкозурия байқалуы мүмкін. Негізгі себебі – гипоксия және лактаттың тым артық түзілуі және оның утилизациясының төмендеуі.
Гипогликемиялық кома (грек. hypo – төмен + glykys – тәтті + haima - қан + koma - терең ұйқы) - гликемия деңгейінің азаюына немесе оның 2,5 ммоль/л дейін бірден төмендеуіне байланысты, естен танумен және тіршілікке қабілеттің маңызды бұзылыстарының туындауымен сипатталатын жіті дамитын патологиялық жағдай. Дамуының негізінде – жасушалардың әсіресе нейрондардың энергиямен қамтамасыз етілуінің бұзылуы жатыр. Бұл кома көбінесе енгізілген инсулиннің дозасы немесе қант деңгейін төмендететін
препараттардың мөлшері және тағаммен түсетін көмірсулардың деңгейі сәйкес болмағанда жіті дамиды.
Диабеттік ангиопатия (грек. angeion – тамыр + pathos - ауру) – тамырлардың зақымдануымен көрінетін қантты диабеттің асқынуларының бір түрі. Түрлері: макроангиопатия – ірі және орташа тамырлардың зақымдануы; микроангиопатия – ұсақ тамырлардың зақымдануы. Ангиопатиялар әдетте қантты диабетпен ұзақ ауырған адамдарда байқалады.
Диабеттік макроангиопатиялар – ірі және орта калибрлік, эластикті және эластикті-бұлшықеттік типті артериялардың зақымдануымен сипатталатын қантты диабеттің кешеуілденген асқынуларының бірі. Механизмдері – базальдық мембрананың нәруыздарының гликолизденуі, ТТЛП-нің гликолизденуі, тамыр қабырғаларында сорбит және фруктозаның жиналуы. Негізгі түрлері – артериялардың атеросклероздануы, сирек - кальцификацияланатын Менкеберг склерозы немесе интиманың диффузды фиброзы. Көріністері: ЖИА, цереброваскулалық ауру, аяқ тамырларын облитерациялайтын атеросклероз.
Диабеттік микроангиопатиялар – артериолалардың, венулалардың, капиллярлардың зақымдануымен сипатталатын қантты диабеттің кешеуілденген асқынуларының бірі. Негізінде – капиллярлардың базальдық мембраналарындағы нәруыздардың гликолизденуінің салдарынан тамыр қабырғаларында метаболизмдік бұзылыстардың туындауы; сорбитолдың көп болуынан тамыр қабырғаларының қалыңдауы және тығыздалуы (тамыр қабырғаларының гиалинозы); аутоиммундық зақымдануы; васкулиттің дамуы жатыр. Көздің торқабығы және бүйрек тамырлары жиі зақымданады.
Диабеттік нефропатия (грек. nephros - бүйрек + pathos – ауру) – жүрек қызметінің жеткіліксіздігі
немесе бүйректің басқа аурулары болмаған жағдайда, сонымен қатар зәрлік инфекциялар жоқ кезде бүйректің фильтрациялық функциясының төмендеуімен және/немесе альбуминуриямен (альбуминнің мөлшері тәулігіне 300 мг-нан көп) сипатталатын қантты диабеттің кешеуілденген асқынуларының бірі. Негізінде - бүйрек шумақшаларының базальдық мембраналарындағы коллагеннің артық гликолизденуі жатыр. Түйіндік немесе диффузды гломерулосклероз және бүйрек қызметінің созылмалы жеткіліксіздігі дамуымен сипатталады.
Диабеттік ретинопатия (лат. retina – тор + грек. pathos – ауру) – қантты диабетпен ауыратын науқастардың көру қабілетінің жартылай немесе толық жойылуына алып келетін, көз торқабығындағы тамырлардың микроангиопатиясы. Микроаневризмалар, қанталаулар дамуымен, тамырларда эссудациялық өзгерістер туындауымен және жаңадан түзілген тамырлардың пролиферациясының күшеюімен сипатталады. Дамуы нәруыздардың ферменттік (глюкозаның сорбитолға және маннитолға жылдам алмасуы) және ферментсіз гликолизденуімен байланысты.
Диабеттік нейропатия (грек. neuron – нерв + pathos – ауру) – нерв жүйесінің кез - келген бөлігінің зақымдануымен сипатталатын қантты диабеттің кешеуілденген асқынуларының бірі. Нервтердің қанмен қамтамасыз етілуінің нашарлауынан ангиопатиялар дамуының салдарынан, сонымен қатар нейрондардың және миелинді қабықтардың нәруыздарының гликолизденуінің, шванн жасушаларының гиперосмолярлық зақымдануының, модификацияланған нәруыздарға қарсы антиденелердің түзілуінің салдарынан дамиды. Кең таралған түрі – дистальді симметриялық полинейропатия.
Диабеттік аяқ синдромы – қантты диабет
Қантты диабеттің 2 типі – инсулинге резистенттілік дамуымен және инсулиннің секрециясы бұзылуының үдеуімен сипатталатын созылмалы ауру. Науқастарда инсулиннің салыстырмалы жеткіліксіздігі анықталады, ауру 30-
40 жастан кейін дамиды, ағымы тұрақты, кетоацидоз сирек байқалады, макроангиопатиялар жиі дамиды.
Инсулинге резистенттілік (лат. insula – аралшық + resistentia - қарсыласу, кері әсер) – қанда инсулиннің концентрациясы қалыпты, бірақ инсулиннің әсеріне жасушалардың биологиялық жауабы жеткіліксіз болғандықтан, инсулинге тәуелді тіндерде глюкоза сіңірілмейді де, гипергликемия дамиды.
Дамуын инсулиндік рецепторлардың санының және сезімталдығының төмендеуімен, сонымен қатар, инсулиннің ықпалын ынталандыратын пострецепторлық механизмдердің тежелуімен (нысана-жасушалардағы протеинкиназалардың фосфорилденуінің бұзылуы, бұл өз кезегінде глюкозаның жасушаішілік пайдаланылуын «утилизациясы» бұзады; глюкозаның мембраналар арқылы тасымалдануының ақаулықтары), байланыстырады .
Метаболизмдік синдром (грек. metabole - өзгеріс, ауысу) – дамуының негізін инсулинге резистенттілік және компенсаторлық гиперинсулинемия құрайтын, метаболизмдік, гормональдық және клиникалық бұзылыстар кешені. Сонымен қатар, негізгі компоненттеріне глюкозаға толеранттылық және қантты диабеттің 2 типінің дамуы, абдоминальдік (висцералық) семіру, дислипидемия, артериялық гипертензия, атеросклероз, гиперурикемия, гипергомоцистеинемия, әйелдерде гиперандрогения, гемостаз бұзылыстары жатады.
Гестациялық
диабет (лат. gestatio – көтеріп ) - жүктілік кезінде пайда болатын немесе бірінші рет анықталатын қантты диабет. Шамамен жүктіліктің II-ші үшайлығында дамиды және плаценталық гормондардың контринсулярлық әсерінен және инсулинге резистенттілік туындауынан дамуы мүмкін.
Қантты диабеттің спецификалық (екіншілікті) түрлері – шығу тегі әртүрлі аурулардың тобы, бұл кезде қантты диабеттің дамуы басқа патологиялармен қабаттасады. Негізгі түрлері: ұйқыбезінің аралшықтарындағы бета- жасушалардың функциясының генетикалық ақауы; инсулиннің әсер етуінің генетикалық ақауы; ұйқыбезінің экзокриндік бөлігінің аурулары; эндокринопатиялар; дәрілік препараттардың және химиялық заттектердің әсерінен туындаған диабет; инфекциялық агенттердің ықпалынан дамыған диабет және т.б.
Диабеттік кетоацидоз (өзгерген нем. aketon - ацетон + франц. -ose – табиғаты қант дегенді білдіретін суффикс + лат. acidus – қышқыл) – жоғары гипергликемиямен, гиперкетонемиямен, метаболизмдік ацидозбен, су және электролит алмасуының айқын бұзылыстарымен көрінетін клиникалық- биохимиялық синдром. Негізінде инсулиннің абсолютті тапшылығы және контринсулярлы гормондардың артық (негізінен катехоламиндер, глюкагон, кортизол) өндірілуі жатыр.
Кетоадидоздық кома (өзгерген нем. aketon - ацетон + франц. -ose - табиғаты қант дегенді білдіретін суффикс + лат. acidus – қышқыл + грек. koma – терең ұйқы) – диабеттік комалардың ішіндегі ең жиі кездесетін түрі, басты механизміне инсулиннің абсолютті тапшылығы жатады. Клиникалық көріністері кетоацидоздың және гипергликемияның жоғарылау деңгейіне байланысты болады,
яғни әртүрлі метаболизмдік бүліністермен, айқын дегидратацияның салдарынан дамыған электролит алмасуының бұзылыстарымен сипатталады. Кома біртіндеп дамиды: қышқыл-негіздік үйлесімділік бұзылуының алғашқы белгілері пайда болғаннан кейін естен тануға дейінгі аралық бірнеше тәулікті құрайды.
Гиперосмостық кома (грек. hyper - жоғары + osmos - соққы, қысым + koma - терең ұйқы) – бірден дамитын айқын гипергликемиямен (плазмадағы глюкозаның деңгейі >35 ммоль/л), плазма осмолярлығының жоғарылауымен, ауыр жасушаішілік дегидратация дамуымен сипатталатын қантты диабеттің жіті асқынуы (әдетте сусыздануды шақыратын қосымша факторлардың әсерінен қантты диабеттің 2 типімен ауыратын 50 жастан асқан науқастарда байқалады). Кетоз және ацидоз болмайды. Негізгі себебі: инсулиннің салыстырмалы айқын жеткіліксіздігі + бірден дамыған дегидратация.
Лактацидоздық кома (лат. acidum lacticum – сүт қышқылы + koma - терең ұйқы) – қанда сүт қышқылы мөлшерінің жоғарылауымен (> 4 ммоль/л) және метаболизмдік ацидоз дамуымен сипатталатын қантты диабеттің жіті асқынуы. Гиперкетонемия және кетонурия болмайды, шамалы гипергликемия және глюкозурия байқалуы мүмкін. Негізгі себебі – гипоксия және лактаттың тым артық түзілуі және оның утилизациясының төмендеуі.
Гипогликемиялық кома (грек. hypo – төмен + glykys – тәтті + haima - қан + koma - терең ұйқы) - гликемия деңгейінің азаюына немесе оның 2,5 ммоль/л дейін бірден төмендеуіне байланысты, естен танумен және тіршілікке қабілеттің маңызды бұзылыстарының туындауымен сипатталатын жіті дамитын патологиялық жағдай. Дамуының негізінде – жасушалардың әсіресе нейрондардың энергиямен қамтамасыз етілуінің бұзылуы жатыр. Бұл кома көбінесе енгізілген инсулиннің дозасы немесе қант деңгейін төмендететін
препараттардың мөлшері және тағаммен түсетін көмірсулардың деңгейі сәйкес болмағанда жіті дамиды.
Диабеттік ангиопатия (грек. angeion – тамыр + pathos - ауру) – тамырлардың зақымдануымен көрінетін қантты диабеттің асқынуларының бір түрі. Түрлері: макроангиопатия – ірі және орташа тамырлардың зақымдануы; микроангиопатия – ұсақ тамырлардың зақымдануы. Ангиопатиялар әдетте қантты диабетпен ұзақ ауырған адамдарда байқалады.
Диабеттік макроангиопатиялар – ірі және орта калибрлік, эластикті және эластикті-бұлшықеттік типті артериялардың зақымдануымен сипатталатын қантты диабеттің кешеуілденген асқынуларының бірі. Механизмдері – базальдық мембрананың нәруыздарының гликолизденуі, ТТЛП-нің гликолизденуі, тамыр қабырғаларында сорбит және фруктозаның жиналуы. Негізгі түрлері – артериялардың атеросклероздануы, сирек - кальцификацияланатын Менкеберг склерозы немесе интиманың диффузды фиброзы. Көріністері: ЖИА, цереброваскулалық ауру, аяқ тамырларын облитерациялайтын атеросклероз.
Диабеттік микроангиопатиялар – артериолалардың, венулалардың, капиллярлардың зақымдануымен сипатталатын қантты диабеттің кешеуілденген асқынуларының бірі. Негізінде – капиллярлардың базальдық мембраналарындағы нәруыздардың гликолизденуінің салдарынан тамыр қабырғаларында метаболизмдік бұзылыстардың туындауы; сорбитолдың көп болуынан тамыр қабырғаларының қалыңдауы және тығыздалуы (тамыр қабырғаларының гиалинозы); аутоиммундық зақымдануы; васкулиттің дамуы жатыр. Көздің торқабығы және бүйрек тамырлары жиі зақымданады.
Диабеттік нефропатия (грек. nephros - бүйрек + pathos – ауру) – жүрек қызметінің жеткіліксіздігі
немесе бүйректің басқа аурулары болмаған жағдайда, сонымен қатар зәрлік инфекциялар жоқ кезде бүйректің фильтрациялық функциясының төмендеуімен және/немесе альбуминуриямен (альбуминнің мөлшері тәулігіне 300 мг-нан көп) сипатталатын қантты диабеттің кешеуілденген асқынуларының бірі. Негізінде - бүйрек шумақшаларының базальдық мембраналарындағы коллагеннің артық гликолизденуі жатыр. Түйіндік немесе диффузды гломерулосклероз және бүйрек қызметінің созылмалы жеткіліксіздігі дамуымен сипатталады.
Диабеттік ретинопатия (лат. retina – тор + грек. pathos – ауру) – қантты диабетпен ауыратын науқастардың көру қабілетінің жартылай немесе толық жойылуына алып келетін, көз торқабығындағы тамырлардың микроангиопатиясы. Микроаневризмалар, қанталаулар дамуымен, тамырларда эссудациялық өзгерістер туындауымен және жаңадан түзілген тамырлардың пролиферациясының күшеюімен сипатталады. Дамуы нәруыздардың ферменттік (глюкозаның сорбитолға және маннитолға жылдам алмасуы) және ферментсіз гликолизденуімен байланысты.
Диабеттік нейропатия (грек. neuron – нерв + pathos – ауру) – нерв жүйесінің кез - келген бөлігінің зақымдануымен сипатталатын қантты диабеттің кешеуілденген асқынуларының бірі. Нервтердің қанмен қамтамасыз етілуінің нашарлауынан ангиопатиялар дамуының салдарынан, сонымен қатар нейрондардың және миелинді қабықтардың нәруыздарының гликолизденуінің, шванн жасушаларының гиперосмолярлық зақымдануының, модификацияланған нәруыздарға қарсы антиденелердің түзілуінің салдарынан дамиды. Кең таралған түрі – дистальді симметриялық полинейропатия.
Диабеттік аяқ синдромы – қантты диабет