Файл: азастан республикасы денсаулы сатау министрлігі астана медицина университеті.docx

Иценко-Кушинг синдромы және ауруы кезіндегі артериялық гипертензия

- гипофизда (Иценко-Кушинг ауруы) немесе бүйрекүсті безінде (Иценко- Кушинг синдромы) гормон-өндіретін өспелер немесе гиперпластикалық өзгерістер туындаған кезде глюкокортикоидтардың (кортизон, гидрокортизон), артық өндірілуімен байланысты дамитын симптоматикалық эндокринопатиялық АГ. АҚ-ның көтерілуі глюкокортикоидтарға және олардың минералокортикоидтық әсеріне тікелей байланысты.

Гипертиреоидты жағдайлардағы артериялық гипертензия (грек. hyper – жоғары + thyreoidea – қалқанша безі) - қалқаншабезінің өспелері немесе гиперплазиялары кезінде қанның құрамында йоды бар гормондардың ұзақ уақыт жоғары болуынан және/немесе тіндердің оған сезімталдығының жоғарылауынан дамитын симптоматикалық эндокринопатиялық АГ. АГ дамуының негізінде жүректің минуттық лақтырысының күшеюіне алып келетін тироксин және трийодтирониннің кардиотониялық әсері жатыр.

Гемодинамикалық (кардиоваскулярлы) артериялық гипертензиялар (грек. haima - қан + dynamikos - күшті) – жүректің және ірі артериялық тамырлардың зақымдалуынан (мысалы, аорта коарктациясы, аортаның атеросклерозы, Такаясу синдромы, аорта қақпақшаларының жеткіліксіздігі және т.б.), дамитын

симптоматикалық артериялық гипертензиялар тобы. Компенсациялық- бейімделістік сипаттағы жүйелік қанағыстағы өзгерістер АҚ жоғарылауының басты себебі болып табылады. Бұл кезде систолалық АҚ жоғарылауы басым болады.

Аорта коарктациясы (лат. coarctatio - тарылу) –төменгі сол жақ бұғанаасты артерияның бөлінуінен төмен орналасқан аорта мойнағының тарылуы. Бұл кезде дамитын артериялық гипертензия симптоматикалық гипертензияларға жатады. Негізгі гемодинамикалық бұзылыстары дененің жоғары бөлігінде АҚ

---

жоғарылауымен, жүректің солжақ қарыншасы қызметінің артуымен және гипертрофиясымен байланысты.

Такаясу синдромы (бейпецификалық аортоартериит) – ірі тамырлардың жүйелік аурулары, бұл кезде аортаның және оның ірі тармақтарының гранулематозды қабынуы, тарылуы байқалады. Патогенезінде аутоиммундық механизмдер маңызды рөл атқарады. Такаясу синдромы кезіндегі АГ симптоматикалық түрге жатады.

Нейрогендік артериялық гипертензиялар (грек. neuron – нерв + genesis – шығу тегі) – нерв жүйесінің аурулары немесе зақымдануларымен (тамырлық және қабынулық аурулар, ми ісіктері, бассүйек-ми жарақаттары, полиневриттер, жоғары нерв қызметінің бұзылыстары және т.б.), байланысты дамитын симптоматикалық АГ тобы. АҚ-ның көтерілуі нейрогендік гипертензивті ықпалдардың күшеюіне және/немесе нейрогендік гипотензивті әсерлердің әлсіреуіне байланысты.

Орталықтан туындаған (центрогендік) артериалық гипертензиялар (грек. kentron – орталықты + genesis – шығу тегі) - жүйелі гемодинамиканы реттеп тұратын (гипоталамустың симпатикалық ядролары, ретикулярлы формацияның адренергиялық құрылымдары, сопақша мидың кардио-вазомоторлық орталығы), ми құрлымдарының қызметтік және органикалық зақымдалуынан дамитын симптоматикалық нейрогенді артериялық гипертензиялар.

Шартты-рефлекторлық артериялық гипертензиялар – гипертензия дамуына ықпал ететін тітіргендіргіштердің индифферентті («шартты») агенттермен қосарласа қайта – қайта әсер етуінен дамитын симптоматикалық нейрогенді АГ. Бірнеше рет осылай қосарласа әсер етулерден кейін АҚ индифферентті ықпалдардың өзіне жоғарылай бастайды.

Шартсыз-рефлекторлық артериялық гипертензиялар – бұл симптоматикалық нейрогенді АГ, симптоматические

---

нейрогенные АГ, которые возникают в результате хронического раздражения экстеро- және интерорецепторлардың немесе нерв бағандарының (мысалы, үштармақты нерв, бет нерві, шонданай нервтері қабынғанда немесе зақымданғанда), созылмалы тітіркендірілуінің салдарынан және қалыпты жағдайда кардио-вазомоторлық орталықтың тонусын тежейтін аорта доғасы мен каротидті синустың барорецепторларынан келетін афферентті импульсацияның тоқтауынан дамиды.

Қан құрамының өзгерістеріне байланысты дамитын артериялық гипертензиялар (гемдік) – айналымдағы қан салмағының және/немесе тұтқырлығының (мысалы, шынайы полицитемия, эритроцитоз,

гиперпротеинемия т.б.), жоғарылауынан дамитын симптоматикалық АГ. АҚ көтерілуі жүрекке қан келуінің артуына, жүрек лақтырысының жоғарылауына және қанағысқа тамырлардың қарсыласуының күшеюіне байланысты дамиды. Экзогендік артериялық гипертензиялар (грек. exo - тыс, сыртқы + genes – туындайтын) –АҚ көтерілуіне ықпал ететін дәрілерді қолданғанда (альфа- адреномиметиктер, глюкокортикоидтардың жоғары дозасы, стероидты емес қабынуға қарсы препараттар, оральді контрацептивтер, рекомбинантты эритропоэтин және т.б.), немесе ауыр металдармен уланғанда (қорғасын, таллий, кадмий, күшәлә (мышьяк), т.б.), дамитын симптоматикалық АГ тобы.

Гипертензиялық криз (грек. krisis – ауру ағымының кенеттен өзгеруі) - АҚ- ның жіті және айқын жоғарылауы. Бұл нысана-ағзалардың зақымдануларын шектеуге немесе алдын-алуға бағытталған жедел АҚ төмендететін іс- шараларды қолдануды талап ететін клиникалық симптомдардың

---

пайда болуымен сипатталады.
Тақырыбы: «Коронарлық жеткіліксіздіктің патофизиологиясы»

Коронарлық жеткіліксіздік (лат. coronarius - тәждік) –тәждік артериялар бойынша қанағыстың төмендеуінен миокардтың оттегіге және метаболизмдік субстраттарға мұқтаждығының артуымен, сонымен қатар метаболизмдік өнімдердің миокардттан ағып кетуінің бұзылуымен сипатталатын жүрек патологияларының типті түрі. Басты патогенездік фактор - миокард ишемиясы.

Абсолютті коронарогендік факторлар – коронарлық артериялар арқылы миокардқа қан келуінің абсолютті азаюы, ықпал ететін факторлар (атеросклероз, коронарлық артериялардың тромбозы және спазмы, жүрекке қан келуінің төмендеуі және коронарлық артерияладағы перфузиялық қысымның азаюы).

Салыстырмалы коронарогендік факторлар - миокрадтың оттегі мен заталмасулық субстраттарды жоғары деңгейде пайдалануы. Ықпал ететін факторларға (артық физикалық жүктемелер, ұзақ тахикардия, жіті артериялық гипертензиялар, гиперволемия) немесе қанда немесе кардиомиоциттерде оттегі мен метаболизмдік субстраттардың азаюына алып келетін ықпалдар жатады (қантты диабет, жалпы гипоксия).

Миокард ишемиясы (грек. isсho – іркілу, тұрып қалу + haemia - қан) – жүрек бұлшық етіндегі қанайналымның бұзылысы және миокардтың оттегіге мұқтаждығы артуымен оның кардиомиоциттерге жеткізілуі арасындағы сәйкессіздіктен туындайтын жағдай. Миокард ишемиясы жүректің ишемиялық ауруының негізін құрайды.

Жүректің ишемиялық ауруы (ЖИА) – патогенезінің негізінде коронарлық артерияларда қанағыстың бұзылуынан жүрек бұлшықетінің ишемиялық зақымдануы жататын жүректің жіті және созылмалы ауруларының

---

тобы.

Ауру сезімінің болмауымен сипатталатын миокардтың (меңіреу) ишемиясы – миокардта ауырсыну сезімі және стенокрдияның басқа белгілерінің болмауымен сипатталатын ЖИА-ның созылмалы түрлерінің

бірі. Бұл кезде миокард перфузиясының өткінші бұзылыстары байқалады және көріністері тек электрокардиограмма көрсеткіштерінде анықталады. Патогенезінде ишемияға ұшыраған миокардта импульстердің қалыптасуының бұзылыстары және антиноцицептивті жүйе белсенділігі артуы маңызды болып табылады.

Стенокардия (angina pectoris) (лат. ango - қысу, тұншықтыру + pectoris - кеуде) – миокардтың оттегіге мұқтаждығының артуымен және оның кардиомиоциттерге жеткізілуі арасындағы жіті сәйкессіздіктен туындайтын миокардтың транзиторлық ишемиясының клиникалық көріністерінің бірі. Ауырсыну сезімі төс асты аймағында болады (ангинозды ұстамалар), және сол қолына, жауырынына, мойнына, кейде беттің астыңғы жақ сүйегіне таралады. Ұзақтығы әдетте 1 ден 15 минут аралығын құрайды. Ауырсыну сезімі нитроглицеринмен басылады.

Тұрақты (стабильді) кернеулік стенокардия – физикалық жүктемелер кезінде пайда болатын стенокардия, тамырлардың атеросклероздық тарылуынан коронарлық қанағыс төмендегенімен, ол организмнің тыныштық жағдайындағы жүрек қызметін қамтамасыз етуге жеткілікті болады. Осыған байланысты жүктемені тоқтатқаннан кейін ангинозды ауырсынулар жылдам жойылады.

Тұрақсыз (стабильді емес) стенокардия – ағымы үдемелі стенокардия, кенеттен болатын жүрек өлімімен немесе миокард инфарктымен аяқталады. Тұрақсыз стенокардияларға – бірінші рет дамыған стенокардия

---