Файл: Нохчийн пачхьалкхан дешаран, iилманан министерство.docx

Латтамаша гойту дар, хилар муьлхачу хьолехь кхочушхуьлу: маца? мичахь? хIун Iалашо йолуш? хIунда? муха? Шайн маьIнашка хьаьжжина, латтамаш хуьлу: даран суьртан, хенан, меттиган, Iалашонан, бахьанин, бехкаман, бараман, дуьхьалара.

Даран-суьртан латтам

Муха? мича кепара? бохучу хаттаршна жоп а луш, дар, хилар муха кхочушхуьлу гойту даран-суьртан латтамо.

Стенах кхоллало

масалш

куцдашах
цIердашах
деепричастих а, цуьнан карчамах а
хандешан латтаман форманах а, церан карчамах а

-ча суффикс йолу латтаман форма санна бохучу куцдашца;

-чуха бохучу суффиксаца йолу хан- дешан форма;

-шен лардехь долу мукъаза аз шал- хадолуш йолу лаамечу причастин форма;

-хотталург дожарехь долучу масда- ро а, терра бохучу куцдашца

Чехка догIура догIанаша дестийна хи. Маьхьарца къилбехьа дIадоьлху ол- хазарш.

а) Ловзуш, вогIура кIант урамехула схьа.

б) Хьо новкъа воьдуш, буьйса йолла- чу юьртахь яккха буьйса.

Делча санна, Iуьллура цхьогал.
Шена и ца вевзинчуха, тIехвелира цунна Нохьа.
Цхьанна а ца вевззарг, йиттинера кIантана.
ДIавахаре терра, дIа а кхечира не- къахо.

Къастаммий, даран суьртан латтаммий вовшех эбеш меттигаш нисло, хIунда аьлча цу шингга а луш долу хаттар цхьаъ ду: муха? Цул сов шайн формица а цхьатера хуьлу уьш. Къастамо хIуманан билгало гойту, ткъа даран суьртан латтамо даран-хиларан билгало гойту. Луш долу хаттар а даран суьртан латтам и белахь, хандош- сказуеми тIера ло, къастамна – цIердашна тIера. Масала: Сиха (къастам) амал йолуш стаг вара иза. Сиха

(латтам) йогIура кIанта хаьхкина говр.
Упражнени_№_1._Оьшшучохь_сацаран_хьаьркаш_а_хIиттош,_схьаязъе._Сацаран_хьаьркаш_хIиттор_бакъонца_чIагIде._(Срез).'>Упражнени № 1. Оьшшучохь сацаран хьаьркаш а хIиттош, схьаязъе. Сацаран хьаьркаш хIиттор бакъонца чIагIде. (Срез).

Маса богIура кIентий.
Дешаре терра мах а хадабо оцу дешархойн.
Шабаршца догIура бIаьстенан хиш.
Цхьанне а ца гурриг къайлавелира иза.
Къанвелларг берах тарлой лела.
Шена ца хезачуха Iара кIант.
Хазахеташ вогIу и юьрта хьошалгIа.

Цкъа а ца йиъча санна хьоьжура иза банане.

Гулбеллачеран суьйре дика еш чубаьхкира мехкарий.
Шен гIора ма-дду дIатеттира цо и тIулг.

Упражнени № 2. Даран суьртан латтамаш билгал а бохуш, тIера схьаязъе предложенеш. Дийца, уьш муха кхоллабелла.
1) Шена хIумма а ца хуучуха, кег а деш, хIилланца къамел дора БIаьргбаьллачо хIинца. 2) Юха гондахьара массо а хIума схьала- хьо дагахь волучуха, леррана дIасахьаьжира обарг. 3) Цу тийначу арене ладогIа сецча санна, и шиъ вист ца хуьлуш дикка хан елира. (Мам. М.) 4) Шена бан болх лоьхуш, къахьегар марзделла, майра кIант лийлира, кIадвалар ца девзаш. (С. Б.) 5) Хилий вай массаьр- ца дог-мерза, ийна! Вайн лаьмнийн гIиллакх ду и! (Х. I-Хь.) Оцу хене хоьжуш Iийча санна, вукху шиммо шаьлтанаш баттара ехира. (Г. I.) 6) Сов сиха хьийзара нана, яхьара цаьпцалг я цIоз. (Э. Х-М.)

7) Вайна оьшург кабинет тояр дац, болх бан ма беззара дика ца бича, гIуллакх хир дац. (Хам. I.-Хь. ) 8) ДIаделла салам дIаэца уьш ца

кхуьуш, схьаделла жоп хаза хIара ца кхуьуш, сирачу дино вадийна, тIехъиккхина кIант. (Н. Ф.) 9) ЦIеххьана цхьана хIумано къовзийча санна, чехка хьалаиккхира Зайнди. (Бад. С.) 10) ГIовгIанца иккхина эвла, дистина хи санна, айъалуш гIаьттина. (Мам. М.) 11) Вуьшта хьалхарчу гIантахь Iаш волу Новраз воккха стаг шена ца гучуха Iара, корах ара а хьоьжуш. (Каг. Д.) 12) Шен карарчу гIожаца жIаьла хьовзийра кIанта. (А. I.) 13) Балдаш велхарца озаделлера сан, мера чу цхьа муьсталла хьаьдира, бIаьргаш а лаьттара хих дузуш.

14) Аса ха дан хIоттийна ши кIант вогIура шаьш ма-валлу, шай-шай хьалхавала а гIерташ. (Бекс. М.) 15) Ца довззал хийцаделира цу минотехь дерриг а Iалам, дукха сиха дохк хIоьттира тхуна хьалха.

Ахьа дехаре терра ду-кх сан жоп а. 17) Дайчу боларахь вогIура къена Даду шен эвла. (О. Х.)

Упражнени № 3. Фразеологизмаш куцдешнашца хийца.

Ког ма-боллу ведда вогIура кIант.
Са а, бода а къастале веара иза.
Шен пхи пIелг санна бевзара цунна болх.
БIаьрг тIера ца боккхуш, хьуьйсура нах Адам хелхаволуш.
Наха куьйгаш тIехь лелор волуш стаг ву иза.
Цундела уьш лерг диллина ладоьгIуш Iара хуьлуш долу- чуьнга.
Вай са а, пха а ца кхоош, хьанал къахьега деза.
Тховх туйнаш детташ ехийла хьо дуьненан ирсехь.
Деллахь ду хIара ахьа дина гIуллакх – цIена куьг тоьхна.
Шен цIий а, са а доьхкина дина Султана цIенош.
Ахьа чета боьхкина лелийна наибаш мичахь бу хьан?
Ши бIаьрг а хьаббина ца до иштта гIуллакх.
Хиънехьара со ши куьг ластийна хьуна дуьхьал вогIур вацара.

Бараман латтам

Хууш ма-хиллара, бараман латтамо гойту даран, мухаллин дарж а, барам а. Цо жоп ло мел? муьлхачу барамехь? бохучу хат- таршна.

Стенах кхоллало
Куцдашах Хандешан латтаман форманех: -лл суффикс йолуш; -ма дакъалг а йолуш;	Мел? Мел? Муьлхачу барамехь?	Хийла бIаьрг биттина цо лома. Ахьа бепиг диинчулла, аса туьха диъна. Шега ма-тоххалу, шед туьйхира цо говрана.
-санна бохучу куцдашца цхьаьна;	Мел?	Лекха лаьмнаш шайна тIе шаршу тесча санна, кIайделла дIахIиттира.
3. Инфинитивах я цуьнан карчамах.	Мел?	И цхьогал дIакхалла сан- на, гома хьаьжира цуьнга борз.

Упражнени № 1. Бараман латтамаш кIел сиз хьакхарца бил- галбаха. Ала, уьш стенах кхоллабелла. Оьшу сацаран хьаьркаш хIиттаде. Сацаран хьаьркаш хIиттор бакъонца чIагIде. (срез).

И берриг хьокхам цкъа дIакхаллал мацвеллера со. 2) ТIе дама хьаьрсича санна, кIайн яра хьархочун юьхь. 3) БIаьрго схьа ма лоццу генахь яра и шера аре тхуна. 4) Ахьа латта аьхкиначулла аса гIум а кегийна-кха. 5) Вехха Iийра со и цIа варе хоьжуш. 6) Шен ницкъ ма-ббу дIагIертара охуна деш болу сту. 7) Вехха лийлира иза шена девзаш долчу цIенойн юккъешхула. 8) Генна дIа бIаьрг кхарстийра цо-хийлазза дуьхьалтийсина, оцу дехачу шерашкахь самах ган хIара хьегна лаьмнаш дара анаюхехь сенлуш схьагуш.

9) Цуьнан самукъа кийра ца тардаллал доккха дара. ЦIогIа тоха, илли ала, хелхавала

Смотрите также файлы

Пьер Симон Лаплас. Возникновение небесной механики Лаплас родился 23 марта 1749 года в Бомоне, расположенном на живописном берегу мелководной речушки Ож в Нижней Нормандии.rtf

Лабораторная работа 1 определение качественных характеристик негативного воздействия на состояние окружающей среды при обращении с отходами производства и потребления цель работы.docx

Основные стадии развития пищеварительной системы студентка 2 курса 20 группы Лечебного факультета.pptx

Какую конечную цель лучше всего поставить.rtf

Понятие философии (структуры, функции) Философия.docx

Файл: Нохчийн пачхьалкхан дешаран, iилманан министерство.docx

Латтамаш

Даран-суьртан латтам

Бараман латтам

Смотрите также файлы

Информация

Списки файлов

Дополнительно