Файл: Нохчийн пачхьалкхан дешаран, iилманан министерство.docx

Аьхка кхаш тIехь асарш до. 2) Сарахь урамновкахь бIогIамаш тIера стогарш латийра. 3) БIаьстенан белхашна кечам бу беш юьр- табахамашкахь. 4) Новкъахь долу кхо де даьллера, амма хIинца а гIалина гена ца девллера. 5) Цкъа мацца а, кхо кIира даьлча, гIалара схьабеара пиллиг-пондар. 6) Тхо долчу меттигашкахь эшаран мах хадо хаьа. 7) КIант малхе бIаьрг тоха араваккха сацам бира.

8) Хьайн ницкъе хьажжий, хададе дитт. 9) ЙоI, хин чами кховда- бехьа, чохь беттан нур даржадай. (С. А.) 10) Сатоссуш, ламазаш диначул тIаьхьа, новкъадевлира лома даха.
Упражнени № 4. ДIаеша. ТIера схьаязъе хIокху рогIаллехь:

билгала-юьхьан; 2) билгалза-юьхьан; 3) юкъара-юьхьан.

ДоттагI ахчанах эцалуш вац. 2) Iодика йойла. Хьан дий- царшка ладегIалур дац. Новкъабовла кечлуш бу кхана Iуьйранна.

3) ХIей! Собарде цкъа. ХIинцца схьаяхьар ю. 4) Iуьйре. Ша база долучу коран цуьргах арахьожий, хьун ца евзаш вуьсу. 5) Ахчанах хьекъал эцалур дац. 6) Цхьанна а хьеха оьшуш дац. 7) Дуьнен тIехь цкъа бен ца веха. 8) ТIе а гIой, леррина ладогIахь – диттийн а хуьлу, адамийн санна, синош. 9) ЦIадахарх лаьцна дуьйцуш а дацара. 10) Хабарш доцца дуьйцура, буьйсанна кхераме дара тата- нашка ладегIа. 11) Кешнийн керта буса ваха къаьсттина хала дара.

12) Буса хIо-марха цхьанаэшшарехь ца лаьтта: цкъа мох хьокху, юха дIатоь. 13) Декахьа, деган аз, цу стигал Iаьрчашкахь, даржа- хьа, мерза аз. (Б. С.) 14) Алахьа соь, шовда, хIун дайна дека хьо?

(М. М.) 15) Бехкмабиллалахьселхан яьллачухенахь меттахъхьаварна. (С. Хь.) 16) Арахь хаъъал тийна дара. 17) Хина дуьхьал нека ца дало. 18) Халкъан дикачу амалех лаьцна дукха дуьйцу романашна а, повесташна а тIехь. 19) Даьттанца дIа ца йойъу цIе. 20) Iаьржачух кIайниг ца дало.
Упражнени № 5. ТIедуза кицанаш. Муьлха цхьанахIоттаман предложенеш хир ду уьш?

Бух боцу черма…
Хьалха хьажаза…, тIехьа хьажаза…
Кхузза юста…
Хьайга далург….
Ма лаха бахам…
Нехан динара….
Нах лелхара бохуш…
Нехан хьаьвди тIехь…
Бедаре ма хьажа…
Гали чохь цамза хьуллур бац.

Юьхьза предложенеш

Коьртачу декъана юьхьза предложени я дерзоран, я гIоьнан хандош, я цIеран, я хандешан хIоттаман сказуеми шена юкъа догIуш хуьлу. Дар кхочушдийриг билгалвеш вац кху предложе- нешкахь. Масала: Цу хенахь кертахь дикка Iаржъелира. Арахь паргIат садеIалора. Подлежащи кху предложенехь хуьлуш дац я хила оьшуш а дац. Юьхьза предложени яьржина а, яьржаза а хуьлу. Масала: Арахь Iаржлуш лаьттара. Шелъелла.

Упражнени № 1. Къастаде, массо а алар дуй нийса.

Юьхьза предложенеш – сказуемин тайпана цхьанахIоттаман предложенеш ю.
Юьхьза предложенеш вукху цхьанахIоттаман предложенех къаьста сказуемин башхаллица.
Юьхьза предложенешкахь дар кхочушдийриг билгал ца во, амма дагахь хуьлу.
Юьхьза предложенеш шуьйра яьржина ю хабаран къамелехь.
Юьхьза предложенин синтаксически синоним хуьлий лела шинахIоттаман предложенеш.
Юьхьза предложени яьржина а, яьржаза а хуьлу.
Юьхьза предложени дерзоран я гIоьнан хандош шена юкъадогIуш а, цIеран я хIоттаман сказуеми юкъадогIуш а хуьлу.

Упражнени № 2. Юьхьза йоцу предложенеш билгалъе.
1) Урх хецаелла говр сацалур яц хьоьга. 2) Сагатло, сахьийза, тIетовжа меттиг яц. 3) Сарахь дуьйна наб кхетац, уьйтIахь Iаьржа ю. 4) Стелахаьштиго диттах цIе тесира. 5) ГIенах го, гIенах го дашо малх суна. 6) Са ца даIало, гатто ю кийрахь.
Упражнени № 3. Юьхьза предложенеш билгалъе.
1) Кхо

йоккха топ лаьттачу агIор мелла а тийна дара. 2) Iаьнан хьалхарчу дийнахь чохь сацавала хала дара. 3) ХIаваэхь догIанан хьожа еттало. 4) Олхазаро санна, куьйгаш-тIемаш даржийна, тIомавала дог догIу. 5) Наб дика ялора, бер долучу хенахь санна. 6) Самукъане ду кху лаьттахь ваха. 7) Аьрцнашкахула а, Iаннашкахула а даха дийзира дикка дIа. 8) Хьуна хаьа адамийн самукъадаккха.

9) ХIордо даим а шена тIеийзавора со. 10) ДIаваха дог ца догIура.

11) ХIор буса чубаьхкина нах ган тарлора цигахь. 12) Стоьмийн бешахь буьйсанан шелонан а, тIуьначу гIамаран а хьожа етталора.

Йочана йолуш а, хи даьржина долучу а хенахь чIеро муьрг ца туху. 14) Мел генахь болу гу а къаьста шерачу арахь. 15) Юьртахь тийна а, Iаьржа а ду. 16) Буьйсанна беснаш дов. 17) ХIаваэхь догIанан хьожа еттало.

Упражнени № 4. Юьхьан предложенех юьхьза предложенеш а еш, дIаязъе.

Кеп: Буса сахиллалц наб ца йира аса. – Буса сахиллалц наб ца ялора.

Iуьйре тийна яра. Аьхке йовха яра. Суьйре шийла яра. Де декхна дара. Сарахь догIа дан доладелира. Ламанан ярташ денъ- еллера. Буьйса Iаьржа яра цу хенахь. Иза тахана могуш вацара. Массаьрга а бетах хинкиса дехкийтира. Хиэ ор хьаладуьзира. КIуьро бIаьргаш Iийжабора. ТулгIенаш бердех етталора. Мархаша стигал дIалаьцнера.
Упражнени № 5. Юьхьза предложенеш гайта.

Садовш дара. 2) Гонаха тийналла яьржира. 3) Вижа ца лора. 4) Седарчий цхьатера догура дитташ тIехула. 5) Чохь сирла а, аьхна а, самукъане а ду. 6) Iалам лардан деза. 7) Малх схьак- хеттий хаалуш дара хIаваэхь. 8) Iай арахь сиха Iаржло. 9) Тахана болх дика ца бало. 10) Арахь шийла а, екхна а яра. 11) ЦIеххьана хIорда йистера мох хьекха болало. 12) Дарц марсадала долало. 13) Гуьйренан хьаннаш хазъеллера. 14) Де декхна деанера. 15) Ломахь цIеххьана догIа доладелира.

Упражнени № 6. МаьIне хьажжий чекхъяха предложенеш.

Кеп: Арахь шийла ю… – Арахь шийла ю, йовха бедар юхалахь.

Арахь тIесерсаш ю… 2) Садовш ду вайна… 3) Сатосуш ду… 4) Тахана арахь малъелла… 5) Тахана екхна ю… 6) Хиъна ца Iало… 7) Чохь бодане ду…

ЦIеран предложенеш

Шена чохь сказуеми а доцуш кхоллало цIеран предложенеш. Коьрта меже подлежащи хуьлу кху предложенешкахь, иза цIерниг дожарехь лаьтташ а хуьлу. Подлежащин хIоттамехь коьртаза меже- наш а хила тарло, цуьнца бартбаран я урхаллин уьйрахь йолу, ма- сала: Йоккхачу гIалин тийналла. ХIуманан цIе яккхар бен, кхидIа хIумма а ца дуьйцу цIеран предложенехь. ЦIеран предложенех пайда оьцу дукхахьолахь исбаьхьаллин литературехь, газетийн, журналийн очеркашкахь, статьяшкахь. ЦIеран

Смотрите также файлы

Пьер Симон Лаплас. Возникновение небесной механики Лаплас родился 23 марта 1749 года в Бомоне, расположенном на живописном берегу мелководной речушки Ож в Нижней Нормандии.rtf

Лабораторная работа 1 определение качественных характеристик негативного воздействия на состояние окружающей среды при обращении с отходами производства и потребления цель работы.docx

Основные стадии развития пищеварительной системы студентка 2 курса 20 группы Лечебного факультета.pptx

Какую конечную цель лучше всего поставить.rtf

Понятие философии (структуры, функции) Философия.docx