Файл: Нохчийн пачхьалкхан дешаран, iилманан министерство.docx

ДогIанаш дукха эхарна, йол чуерзоза йисира. 2) Лаам бе- лахь, дахарехь дагалаьцнарг кхочушхир ду хьан. 3) Со дуьхьал воллушехь вахара и шиъ Iома йисте. 4) ХIорд ловзуш хиларна, хIордкема порте тIаьхьа схьакхечира. 5) Говрашка садаIийтархьама, хийистехь соцунгIа йира оха. 6) Ламанан агIонца, шен нуьрехь ловзуш, седано серло ло, лепарца. (О. Ш.) 7) Буьззинчу барамехь кхаьчна соь дахар, амма со яьхна и дерриг лаам хиларна. (А. Р.)

8) Iуьллур бу Iадда и, аз доцуш, гIийла, нагахь ца хилахь мерз меттахбаккха пондарча, хьан сема куьг. (А. Ш.) 9) – Ирс ахьа хIун до? Стенга доьду? – Беркат долучу доьзале! – Барт, ахьа хIун до? Стенга боьду? – Ирс хиллачу доьзале! (С. А.) 10) ГIаргIулеш йоьлхура цкъа стигалхула, йоьлхура чубузучу малхана уллехь. (А. М.) 11) ДIора къоьжа лаьмнаш санна, тийна, хьоме мохк, хьо курра латталахь, нуьре новкъахь кхиъмаш бохуш хьайна, даим зазадоккхуш бахалахь! (С. М.) 12) Дуьххьара мотт Iемаш, беро хьан цIе йоккху, бала тIехбаьлча а, тхан дог хьоьга кхойкху. (С. Б.).

13) КIордийна ца дилларх, кIадлой а дуьллу дог. Собар ца кха- чадарх, гIора ма кхачадо. 14) Луларчу ярташкахь жIаьлийн гIалх хаззал тийна ю буьйса. (А. Л). Яй кхехкаре терра бен, ца йохло чоь.

МостагIчо тIелатар дале, баккхий нах, зударий орцах хьала баха. 16) Тхан мохк аша бертахь схьа ца лахь, тхо тIамца тIелетар ду шуна. 17) Куралла ца Iийра со хьоьга салам ца луш, хьоьгара салам схьа ца оьцуш а. 18) Ахьа дехар лур ду моьттуш, веъна со кху новкъахула схьа. 19) Чилланан хьесий тIечIагIделла, даьIахкашна тIе кхаччалц дегIах чудиссина. (Н. Ф.)

Упражнени № 4. Къовларшкахь оьшу дешнаш а, дешнийн цхьаьнакхетарш а даладе.

(Хенан латтам) (меттиган латтам) дIакхечира некъахой.
(Хенан латтам) пхьагал (меттиган латтам) дIаедира (мет- тиган латтам).
(Бараман латтам) бIаьстенан деношка оха буц хьалаяларе сатуьйсуш.
(Даран суьртан латтам) йогIура говр юьрта юккъехула.
(Бехкаман латтам) аша кхиамаш бохур бу.
Иза (Iалашонан латтам) мукъа витина мангала ца вуьгуш.
(Дуьхьалара латтам) иза хьекъал долуш ву бохуш чIагIдан йиш яц.
Вай (меттиган латтам) вайн (Iалашонан латтам).

Упражнени № 5. Маса латтам бу кху байташкахь? Муьлха латтамаш бу уьш?
Рицкъанаш нисделла ваьллехь со юьртах, Тахна сох пебетташ къехка ма къехка.

Стигланаш хьехаеш ца баарх дуйнаш, Воьрзур ву къоьжа дай баьхначу керта.

(Рашидов Ш.)
Упражнени № 6. Шайн масалшца хьалаюза таблица. Барта латтамех лаций дийца.

Латтаман тайпа	хаттарш	масалш
1. Даран суьртан
2. Бараман
3. Меттиган
4. Хенан
5. Бахьанин
6. Iалашонан
7. Бехкаман а, дуьхьалара а

ЦХЬАЛХЕЧУ ПРЕДЛОЖЕНИЙН КЕПАШ

Цхьалхе предложенеш шайна чохь йолучу коьртачу меженаш- ка хьаьжжина, цхьанахIоттаман а, шинахIоттаман а хуьлу. Шена чохь ший а коьрта меже подлежащий, сказуемий йолу предложени шинахIоттаман ю, царах цхьаъ бен йоцург – цхьанахIоттаман. ЦхьанахIоттаман предложенийн кепаш дукха ю.

Цхьалхечу предложенийн кеп къасторан алгоритм Юьхь

ШинахIоттаман ← Ю ← предложенехь ши коьрта меже юй?

↓ Яц.

ЦIеран предложени ← Ю ← коьрта меже подлежащи юй?

↓ Яц.

Юьхьза предложени ← Ю ← подлежащи яц, хила оьшуш а яц.
Подлежащи юкъадало тарлой?

↓ ХIаъ.

Билгала-юьхьан ← Ю ← дар кхочушдийриг билгала ца

во (хьо, ахь).

↓ Яц

Билгалза-юьхьан ← Ю ← подлежащи я, юьхь билгала ца йо

↓ Яц

Юкъара-юьхьан ← Ю ← подлежащи я. Дар кхочушдийриг

милла а ву. (милла а, муьлхха а, хIор а).

Чаккхе

Упражнени № 1. Нийса доцу алар схьалаха. Жоп бакъонца чIагIде.

Цхьалхечу предложенешкахь деккъа цхьа сказуеми бен ца хуьлу.
ЦхьанахIоттаман предложенеш вовшех къаьста коьртачу меженашца.
ШинахIоттаман предложенешкахь грамматически бух даим а подлежащих, сказуемих лаьтта.
Билгала-юьхьан предложенешкахь подлежащи яц, амма сказуемино иза маьIница я формица билгалйо.
Билгалза-юьхьан предложенешкахь дар кхочушдийриг бил- гал ца во, амма иза кхочушдийриг хаа йиш ю.
Коьртачу декъана юкъара-юьхьан предложенеш кицанах хуьлу.

Упражнени № 2. Текст юкъара цхьалхе шинахIоттаман пред- ложенеш схьаязъе.
Малх дIабуьзна, амма хьуьнхахь хIинца а сирла ю; хIаваъ цIена а, чекхсагуш а ду; олхазарш шабаршца къамел деш ду; къона баьццара буц самукъане къегаш го. Шу хьоьжуш ду.

Хьун чоьхьара меллаша Iаржъяла йолало. Диттийн баххьаш а кхуьйли. Ал басара стигал сенлуш ю. Хьуьнан хьожа тIеттIа чIагIло; халла хааяла йолало мела тIуналла… Хьуьнхахь бода чагIлуш бу хIора минотехь. Дерриг олхазарш дIатийна. Цхьадолу олхазарш, кегий хенакIурш, набарха шакарш етташ хеза хIинца а … Уьш а дIатий.
Упражнени_№_3._ЦхьанахIоттаман_йоцу_предложенеш_схьалаха.'>Упражнени № 3. ЦхьанахIоттаман йоцу предложенеш схьалаха.
1) Цуьнгара кхин хаамаш кхочур бац хьуна. 2) Масех бохь бара гIишло ерзош. 3) Iаржъяла йолало. 4) Кхечарна кхел ма е – хьайга хьажа. 5) Шовдано хьогалла дIайоккху – дикачу дашо дог дендо.

6) Барт болучохь – беркат, барт боцучохь – зулам. 7) Хи чу ма вала, нека хууш вацахь. 8) ЦIеххьана лакхаваьллачунна бIагор богIу.

ХIума хаар – нахе ладогIар. 10) ТIадам боцучу ор чуьра хи эцалур дац. 11) Дегий, неней ла ца доьгIнарг цIийнах ваьлла.

Упражнени № 4. Цкъа хьалха схьаязъе шайца ши коьрта меже ерш, юха-цхьа коьрта меже ерш. Гайта, муьлхачу къамелан декъах хилла коьрта меже.

Гуьйренан хаза хьожа етталора. 2) ЛадугIур ду меллаша охьаоьгучу гIан мукъамашка. 3) Хьуьнхахь лаьттинчу бецийн муьста-мерза хьожа лаьттара. 4) Тхевнашка кхаччалц диллинера

ло. 5) Iа. Дарц хьийзадо. 6) Диъ сахьт долуш сахилира. 7) Баьццара майда, гулделлачу адаман дIасалелар. 8) Богуш къега делкъенан малх. Геннахь, къилбехь, таьIна сийна бос бу лаьмнийн. Попан хьаннаш ю уьш. 9) ШозлагIчу дийнахь тIеян йолаелира. 10) Болх дика бан хьажалахь.

11) Арахь шело яра хаалуш. 12) Бода буьйли- ра, Iома тIе Iаьржа мархаш охьаохкаелира. 13) Корсам, коьллаш. Халла хезаш екайолало хьун.

Смотрите также файлы

Пьер Симон Лаплас. Возникновение небесной механики Лаплас родился 23 марта 1749 года в Бомоне, расположенном на живописном берегу мелководной речушки Ож в Нижней Нормандии.rtf

Лабораторная работа 1 определение качественных характеристик негативного воздействия на состояние окружающей среды при обращении с отходами производства и потребления цель работы.docx

Основные стадии развития пищеварительной системы студентка 2 курса 20 группы Лечебного факультета.pptx

Какую конечную цель лучше всего поставить.rtf

Понятие философии (структуры, функции) Философия.docx

Файл: Нохчийн пачхьалкхан дешаран, iилманан министерство.docx

ЦХЬАЛХЕЧУ ПРЕДЛОЖЕНИЙН КЕПАШ

Цхьалхечу предложенийн кеп къасторан алгоритм Юьхь

Чаккхе

Смотрите также файлы

Информация

Списки файлов

Дополнительно